KİME/NEYE, NİÇİN VE NASIL İTAAT EDİYORLAR? GENÇLERİN İTAAT ALGISI VE DİN ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA

Türkiye gibi yoğun genç nüfusa sahip ülkelerde, gençlik çalışmaları ayrı bir önem arz eder. Bu kesimi çeşitli yönleriyle tanımak ve anlamak daha isabetli gençlik politikaları oluşturmak açısından elzemdir. Toplumsal hayatın devamı ve düzeni mevcut sosyo-kültürel normlara ve satandartlaşmış davranış kalıplarına uymakla mümkündür. İtaat, sosyal hayatın aile, eğitim, hukuk, siyaset ve din gibi kurumlarında etkili olan bir olgudur. İnsanlık tarihi boyunca, hayırlı bir evlat, başarılı bir öğrenci, üretken bir memur ve iyi bir vatandaş olmak, itaatkâr olmakla ilişkilendirilmiştir. Toplumumuzun kültürel ve geleneksel kodları da böyledir. Tarihi tecrübemiz, itaatin erdem sayılıp ödüllendirildiği, itaatsizliğin ise erdemsizlik addedilip cezalandırıldığına işaret eder. Sosyal genetiğin itaati tasvip eden yaklaşımı ile modernitenin bireysellik, özgürlük ve rasyonelliği teşvik eden çağrıları arasındaki gençler nasıl bir itaat algısına sahipler? Neye/kime, niçin ve nasıl itaat ediyorlar? Tüm bunlarda dinin etkisi nedir? Araştırma esnasında bu sorulara cevap bulmaya çalıştık. Araştırmanın ana parametreleri olan din ve itaat, teorik ve uygulamalı olmak üzere iki yaklaşımla sunulmuştur. Teorik kısımda belge tarama tekniği, uygulamalı kısımda ise tasvir metodu tekniklerinden mülakat tekniği kullanılmıştır. Teorik çerçeve, itaat olgusuyla ilgili kavramsal ve kuramsal bilgileri içermektedir. Din bağımsız değişken olarak kurgulandığından, bu açılardan ele alınmamıştır. Uygulamalı kısımda ise, İstanbul’daki devlet ve vakıf üniversitelerinin farklı bölümlerinde okuyan gençlerin, hem dinle ilgili tutum ve davranışları, hem de itaat algıları araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din Sosyolojisi, Din, İtaat, Gençlik, Gençlik ve Din

TO WHOM/ WHAT, WHY AND HOW DO THEY OBEY? A SOCIOLOGICAL RESEARCH ON YOUTH PERCEPTION OF OBEDIENCE AND RELIGION

In countries with an intense young population like Turkey, researches on youth have distinctive importance. It is essential to know and understand this segment of society from its various aspects in order to create more accurate youth policies. The continuation and order of social life is possible only by complying with the existing sociocultural norms and standardized behavior patterns. Obedience, as a phenomenon, is effective in institutions of social life such as family, education, law, politics, and religion. Throughout human history, being a dutiful child, a successful student, a productive civil servant, and a good citizen have been associated with being obedient. The cultural and traditional codes of our society are structured like this. Our historical experience indicates that obedience is considered virtue and rewarded; whereas, disobedience is considered vice and punished. Under these circumstaces, between the approach of social genetics that approves obedience and modernity's approach that encourages indicidualy, freedom, and rationaliy, what perception of obedience do young people have? To what/whom, why, and how do they obey? What role does religion play in all this? In this research, we tried to search for and provide answers to these questions. As the two main parameters of this study, religion and obedience are presented in two approaches: the theoretical and applied methods. Documentation technique has been used in the theoretical part, and the interview technique, as one of the description methods, has been used in the applied part. The theoretical framework includes conceptual and theoretical information on the phenomenon of obedience. Since religion is constructed as an independent variable, it has not been addressed in these respects. In the applied part, both the attitudes and behaviors related to religion and the perceptions of obedience of the young people, who are studying in different departments of state and foundation universities in Istanbul, have been investigated.

Keywords:

Sociology of Religion, Religion, Obedience, Youth, Youth and Religion,

PDF

___

Adorno, T. W.-Else Frenkel T. (E.T. 27.02.2021). The Authoritarian Personality. http://www.ajcarchives.org/AJC_DATA/Files/AP1.pdf.
Adorno, Theodor W (2013). “Boyun Eğme”. (Çev. Kaya Şahin). Defter Dergisi, C. 12, S. 37, s. 134-139.
Akdemir, Furat (2013). “Kur’an’da İtaat Kavramı ve Peygambere İtaatin Mahiyeti”. Kelam Araştırmaları, C. 11 S. 1, s. 425-442.
Alain (1999). Politika. (Çev. Birol Emil). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Alper, Mahir (2001). “İtaat”. İslam Ansiklopedisi. C.23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 444-445.
Arendt, Hannah (1977). Eichmann In Jerusalem. United States of America: Penguin Books.
Arslantürk, Zeki (2011). Uygulamalı Sosyal Araştırma. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Artan, İnci Erdem (2005). Üniversite Gençliği Değerleri: Korkular Umutlar. İstanbul: Tesev Yayınları.
Asch, Solomon E (E.T. 18.02.2021). Opinions and Social Pressure. Asch-1955-Opinions-and-Social-Pressure.pdf (lu.se).
Aydın, Hasan (E.T. 02.07.2020). Otorite, İtaatsizlik ve Entelektüeller. http://www.egitisim.gen.tr/tr/index.php/arsiv/sayi-41-50/sayi-44-ekim-2014/479-otorite-itaatsizlik-ve-entelektueller#:~:text=Otoriter%20v.
Aydınalp, Halil (2011). Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi ve Dini Köktencilik. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Bayyiğit, Mehmet (2011). Gençlik ve Din. Konya: Yediveren Kitap. Bilgin, Nuri (1995). Sosyal Psikolojiye Giriş. İzmir: İzmir Kitaplığı.
Ceylan, Yasin (2008). “İtaat, Bilinç ve Şüphe”. Hasan Ünal Nalbantoğlu’na Armağan (Ed. Adile Arslan Avar, Devrim Sezer). İstanbul: İletişim Yayınları, s. 543-549.
Çınar, Aliye (2006). “Kimin Otoritesi? Hangi Otorite?”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 1, s. 233-246.
Çifçi, Osman Zahid (2014). “Devlete İtaatin Sınırlarını Dine Göre Belirleyen Farklı Kültürlerden İki Eserin Karşılaştırması”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 9, S. 5, s. 591-606.
Diş, Sebile Başok (2017). “Kötülüğün Sıradanlığı Karşısında Özerk Birey”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 23, s. 180-200.
Erdem, H. Haluk (E.T. 18.03.2021). “Hannah Arendt’in Eıchmann Davası Üzerine Düşünceleri”. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/803695.
Erdoğan, Mustafa (E.T. 28.12.2020). “Devlete İtaat Mutlak Bir Yükümlülük Müdür?”. https://oad.org.tr/blog/devlete-itaat-mutlak-bir-yukumluluk-mudur77.
Esgin, Ali (2013). “Otoritenin Sosyolojisi: Otoriteye İtaatin Ya da Otorite Bağımlılığının Sosyolojik Anlamları”. Sosyologca, S. 5, s. 91-112.
Eyüpoğlu, Osman - Usta Niyazi (2019). “İtaat Kavramının Gerekçeleri Açısından Kur’an’ın Eleştirel Düşünceye Bakışı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 19, C. 2, s. 347-378.
Freedman, J. L. - D. O. Sears (1989). Sosyal Psikoloji. İstanbul: Ara Yayıncılık.
Freeman, M. D. A (E.T. 11.03.2021). Milgram’s Obedience to Authority – Some Lessens for Legal Theory. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/BF03186627.pdf.
Fromm, Erich (1996). Barışın Tekniği ve Stratejisi. (Çev. Fevzi Emir - Kaan H. Ökten). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
Fromm, Erich (1987). İtaatsizlik Üzerine. (Çev. Ayşe Sayın). İstanbul: Yaprak Yayın Pazarlama.
Gross, Frédéric (2020). İtaat Etmemek. (Çev. Zeynep Büşra Bölükbaşı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Güldü, Özgür (2011). Sağ Kanat Yetkeciliği Ölçeği: Uyarlama Çalışması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 2 S. 2, s. 27-50.
Hançerlioğlu, Orhan (1984). İslam İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
İbn Manzur, Ebü’l-Fazl (1993/1413). Lisanu‟l-Arab, Beyrut.
İlhan Ayverdi (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbe Altı Neşriyat.
İmamoğlu, Vahit (2004). “Bağlılık ve İtaat Duygusuna Psikolojik Yaklaşım”. Dinî Araştırmalar, C. 6 S. 18, s. 129-139.
Kağıtçıbaşı, Çiğdem (1985). İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Beta Basım Yayım.
Kelman, Herbert C (E.T. 09.03.2021), Compliance, identification, and internalization three processes of attitude change. https://www.jstor.org/stable/172844.
Kirman, M. Ali (2005). Din ve Sekülerleşme Üniversite Gençliği Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Ankara: Karahan Kitabevi.
Marshall, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhaya - Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Milgram, Stanley (E.T. 18.02.2021), Behavioral Study Of Obedience. https://pdfs.semanticscholar.org/29e4/8c1365346fc67137423a016096622ac6a215.pdf.
Milgram, Stanley (2015). Deney: İnsanın Gerçek Doğasını İfşa Eden Deney. (Çev. Melis Olçum - K. Uğur Tüfekçi). İstanbul: Kafe Kültür Yayınları.
Milgram, Stanley (E.T. 08.03.2021). Some Conditions of Obedience and Disobedience to Authority. http://psyc604.stasson.org/Milgram2.pdf.
Nietzsche, Friedrich (1989). İyinin ve Kötünün Ötesinde. (Çev. Ahmet İnam). İstanbul: Ara Yayıncılık.
Odabaşı, Fatma (2020). Üniversite Gençliğinin Otorite Algısı ve Din. İlahiyat Akademi, S. 12, s. 183-215.
Odabaşı, Fatma (2016). Gençlerde Din ve Sivil İtaatsizlik Üniversite Öğrencileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Özkan, Recep - Polat Bayram (2016). “İtaat Kültürü ve Din”. ZfWT, C. 8 S. 3, s. 139-149.
Sadan, Hamza (2020). İtaat ve İttiba Kavramlarının Anlamsal Çerçevesi ve Kur’an’da Kullanımı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S. 35, s. 177-204.
Sakallı, Nuray (2001). Sosyal Etkiler: Kim Kimi Nasıl Etkiler. Ankara: İmge Kitabevi.
Sennett, Richard (1992). Otorite. (Çev. Kamil Durand). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Şerif, Muzaffer - Şerif, Carolyn W (1996). Sosyal Psikolojiye Giriş. (Çev. Mustafa Atakay - Aysun Yavuz). İstanbul: Sosyal Yayınları.
T.D.K (E.T. 11.04.2021). İtaat. https://sozluk.gov.tr.
Topçu, Nurettin (1995). İsyan Ahlakı. (Çev. Mustafa Kök - Musa Doğan). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Turkoza, Gökhan - Bilge Aksayb (E.T. 27.02.2021), Örgüt Otoritesine İtaat: Dezoort ve Roskos-Ewoldsen’in İtaat Ölçeği’nin Uyarlanması. https://www.berjournal.com/tr/submissiveness-to-organizational-authority-adaptation-of-dezoort-and-roskos-ewoldsen-scale.
Weber, Max (1986). Sosyoloji Yazıları. (Çev. Taha Parla). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Yıldırım, Ali – Hasan Şimşek (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, Murat (2016). “Sosyal Etki Süreçlerinin ‘Tehlikeli Oyun: Dalga’ Filmi Bağlamında Değerlendirilmesi”. ZfWT, C. 8 S. 1.
Yükselbaba, Ülker (2017). “Milgram Deneyi: Otorite ve İtaate Dair”. İÜHFM, C. 75, S. 1, s. 227-270.