HENRI LEFEBVRE’İN MÜDAHALELERİ: KENTSEL HAKLARA KARŞI KENT HAKKI

Kente ilişkin sorunlar modernleşme, sanayileşme, ulus devletleşme ve sermaye birikim süreçlerinin iyimser ve olumlu kabul edilen etkilerinin kabulü üzerinden açıklanmaktadır. Söz konusu kabullerin bir yansıması olarak kentlerde demokratik katılımın artırılması yönündeki değerlendirmelerse insan haklarının kentsel mekânda somutlaştırılması temelinde hükmünü sürdürmesini vesile olmaktadır. Bugün kentsel hizmetlere erişimi ve demokratik katılımın artırılma hedeflerine karşılık gelen kentsel haklar insan haklarının kentteki bir kategorisi biçiminde anılmaktadır. Diğer taraftan, altmışlı yıllardan itibaren özellikle Henri Lefebvre’in kent hakkı tartışmalarıyla başlatılabilecek eleştirel kent araştırmaları, kent mekânının yapılandırılması, demokratik katılım ve kentsel haklar üzerine gelişen tartışmalar hakkında itirazlarda bulunmaktadır. Lefebvre’in kent hakkı kavramı kentsel haklardan oldukça farklı içeriklere sahip olmasına rağmen zaman zaman kavramların içeriği birbirine karıştırılabilmektedir. Bu makale Lefebvre’in müdahaleleri çerçevesinde kapitalist modernliğin kentleşme süreci ve insan haklarının bir kategorisi görünümündeki kentsel haklara odaklanmakta ve kentsel haklar ve kent hakkının arasındaki karşıtlıkları açığa çıkarmayı amaçlamaktadır.

HENRI LEFEBVRE'S INTERVENTIONS: URBAN RIGHTS versus RIGHT TO THE CITY

The problems related to the city are explained through the acceptance of the optimistic and positive effects of modernization, industrialization, nation-state, and capital accumulation processes. As a reflection of these acknowledgments, the evaluation of increasing democratic participation in cities is instrumental in maintaining its provision based on concretizing human rights in urban space. Today, urban rights correspond to increasing access to urban services and democratic participation and are referred to as a category of human rights in the city. On the other hand, critical urban studies that can be initiated with the discussions of Henri Lefebvre's right to the city from the sixties raise objections about the structuring of urban space, local democratic participation, and debates on urban rights. Although Lefebvre's concept of the right to the city has quite different contents from urban rights, the content of the concepts can be confused from time to time. This article focuses on the urbanization process of capitalist modernization and urban rights as a category of human rights within the framework of Lefebvre's interventions; It aims to reveal the contradictions between urban rights and the right to the city.

PDF

___

Akkoyunlu Ertan, Kıvılcım (2014), Kent ve Kentli Hakları (Ankara: TODAİE).

Akkoyunlu Ertan, Kıvılcım ve Ertan, Birol (2005), “Kentli Hakları: Kent ve İnsan Hakları Bağlamında Kentsel Hizmetlere Erişim Hakkı” (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları): 45-72.

Althusser, Louis (2002), Marx için (İstanbul: İthaki Yayınları) (Çev. Işık Ergüden).

Balibar, Etienne (2016), Eşitliközgürlük Siyasal Denemeler 1989-2009 (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Oylum Bülbül).

Berman, Marshall (1994/2013), Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Ümit Altuğ ve Bülent Peker).

Brenner, Neil (2014), Eleştirel Kent Teorisi Nedir? (Çev. Ali Yağız Şen), Neil Brenner, Peter Marcuse ve Marget Mayer (Der.), Kâr için Değil Halk için Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı (İstanbul: Sel Yayıncılık): 29-46.

Callinicos, Alex (2001), Postmodernizme Hayır: Marksist Bir Eleştiri (Ankara: Ayraç Yayınevi) (Çev. Şebnem Pala).

Castells, Manuel (1977), The Urban Question: A Marxist Approach (London: Edward Arnold Publishing).

Castoriadis, Cornelius (1993), Dünyaya, İnsana ve Tabiata Dair (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Hülya Tufan).

Council of Europe (1992), “European Urban Charter”, https://rm.coe.int/090000168071923d (21.12.2020).

Council of Europe (2008), “European Urban Charter II Manifesto for a New Urbanity”, https://rm.coe.int/090000168071a1b5 (21.12.2020).

Dinçer, Özgün (2013), “Şehir Hakkı Çerçevesinde Sokakların İadesini Talep Eden Toplumsal Hareketler”, Mülkiye Dergisi: 37 (2): 75-95.

Dirlik, Arif (2012), Küreselleşmenin Sonu mu? (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. İsmail Kovacı ve Veysel Batmaz).

Douzinas, Costas (2018), İnsan Haklarının Sonu (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Kasım Akbaş ve Umre Deniz Tuna).

Florida, Richard (2018), Soylulaştırma, Eşitsizlik ve Seçkinler Şehri ile Gelen Yeni Kentsel Kriz (İstanbul: Doğan Kitap) (Çev. Derya Nuket Özer).

Habermas, Jürgen (2003), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Tanıl Bora ve Mithat Sancar).

Habermas, Jürgen (2010), “The Concept of Human Dignity and the Realistic Utopia of Human rights”, Metaphilosophy (41)4: 464-480.

Harvey, David (1997), Postmodernliğin Durumu (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Sungur Savran).

Harvey, David (2012), Paris, Modernitenin Başkenti (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Berna Kılınçer).

Harvey, David (2013), Asi Şehirler Şehir Hakkından Kentsel Devrime Doğru (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Ayşe Deniz Temiz).

Harvey, David (2015), On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Esin Soğancılar).

Hess, Remi (2014), “Franscızca Dördüncü Baskıya Önsöz Henri Lefebvre ve Mekân Düşüncesi”, Mekânın Üretimi içinde (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Işık Ergüden): 9-19.

Horkheimer, Max ve Adorno, Theodor W. (2010), Aydınlanmanın Diyalektiği Felsefi Fragmanlar (İstanbul: Kabalcı Yayınevi) (Çev. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan).

Jacobs, Jane (1961), The Death and Life of Great American Cities (New York: Vintage Books).

Jameson, Fredric (2008), Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı (Ankara: Nirengi Kitap) (Çev. Nuri Plümer ve Abdülkadir Gölcü).

Jellinek, Georg (2017), İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi Üzerine Modern Anayasa Tarihine Bir Katkı (İstanbul: Pinhan Yayıncılık) (Çev. Rezzan İtişgen Dülger ve Muzaffer Dülger).

Karatani, Kojin (2013), Tarih ve Tekerrür (İstanbul: Metis Yayınları).

Karatani, Kojin (2018), Dünya Tarihinin Yapısı Üretim Tarzlarından Mübadele Tarzlarına (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Ali Karatay).

Koselleck, Reinhart (2013), Kavramlar Tarihi Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Atilla Dirim).

Lefebvre, Henri (1972), Le Droit à la Ville suivi de Espace et Politique (Paris: Points).

Lefebvre, Henri (2006), Diyalektik Materyalizm (İstanbul: Kanat Kitap) (Çev. Barış Yıldırım).

Lefebvre, Henri (2013), Kentsel Devrim (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Selim Sezer).

Lefebvre, Henri (2014), Mekânın Üretimi (İstanbul Sel Yayıncılık) (Çev. Işık Ergüden).

Lefebvre, Henri (2015), Gündelik Hayatın Eleştirisi III: Moderniteden Modernizme (Gündelik Hayatın Meta-Felsefesi) (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Işık Ergüden).

Lefebvre, Henri (2016), Şehir Hakkı (İstanbul: Sel Yayıncılık) (Çev. Işık Ergüden).

Löwy, Michael (2016), Sürekli Devrim Teorisi Eşitsiz ve Bileşik Gelişim Siyaseti (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Aslı Önal).

Löwy, Michael ve Robert Sayre (2007), İsyan ve Melankoli: Moderniteye Karşı Romantizm (İstanbul: Versus Yayınları) (Çev. Işık Ergüden).

Lyotard, Jean-François (2013), Postmodern Durum (Ankara: BilgeSu Yayıncılık) (Çev. İsmet Birkan).

Marcuse, Peter (2011), “Rights in Cities and the Right to the City?”, Ana Sugranyes ve Charlotte Mathivet (Der.), Cities for all Proposals and Experiences Towards the Right to the City: 89-100, https://www.hicgs.org/document.php?pid=3848 (21.12.2020).

Marcuse, Peter (2014), “Hangi Kent, Kim(ler)in Hakkı?”, (Çev. Ali Yağız Şen) Neil Brenner, Peter Marcuse ve Marget Mayer (Der.), Kâr için Değil Halk için Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı (İstanbul: Sel Yayıncılık): 47-71.

Mayer, Margit (2009), “The ‘Right to the City’ in the Context of Shifting Mottos of Urban Social Movements”, City, 13 (2): 362-374.

Mayer, Margit (2014), “Toplumsal Kent Hareketlerinde Kent Hakkı” (Çev. Ali Yağız Şen), Brenner, Neil, Peter Marcuse ve Marget Mayer (Der.), Kâr için Değil Halk için Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı (İstanbul: Sel Yayıncılık): 100-130.

Merrifield, Andy (2012), Metromarksizm Şehrin Marksist bir Hikâyesi (Ankara: Phoenix Yayınevi) (Çev. Nihal Ünver).

Merrifield, Andy (2015), Karşılaşma Siyaseti (İstanbul: Tekin Yayınevi) (Çev. Soner Torlak).

Merrifield, Andy (2017), Yeni Kent Sorunu (İstanbul: Tekin Yayınevi) (Çev. Duygu Toprak ve Ceren Akyos).

Mitchell, Don (2020), Kent Hakkı Sosyal Adalet ve Kamusal Alan Mücadelesi (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev. Aydın Çavdar).

Mutlu, Ahmet ve Nazlı Yücel Batmaz (2013), Türkiye’de Kent Hakkı (Ankara: Orion Kitabevi).

Ollman, Bertell (2015), Diyalektiğin Dansı Marx’ın Yönteminde Adımlar (İstanbul: Yordam Kitap) (Çev. Cenk Saraçoğlu).

Ökten, Ayşe Nur, Erhan Kurtarır ve Tuba İnal Çekiç (2013), “Katılımın Yokluğunda Gezi’de Direniş”, TMMOB Şehir Plancıları Odası Planlama Dergisi: 23 (1): 45-51.

Öner, Recep Volkan ve Murat Osmanoğulları (2017), “Kentli Haklarına Karşı Şehir Hakkı: Farklılıklar, Benzerlikler ve Eğilimler”, Emek Araştırma Dergisi: 8 (11): 75-98.

Önkal, Güncel ve Osman Sümer (2014), “Kentsel Dönüşüm-Dönüşen Yurttaşlık ve Kent Hakkı”, Demirci, Aliyar vd. (Der.), Siyaset Bilimi Araştırmaları Teori ve Türkiye Uygulamaları (Ankara: Seçkin Yayıncılık): 101-126.

Özdek, Yasemin (1994), “Evrensellik / Küresel Görecelik Geriliminde İnsan Hakları”, Birikim Dergisi, 65: 15-36.

Pinaud, Claudio Pulgar (Mülakat yapan) ve Garnier, Jean-Pierre (Mülakat yapılan) (2016), “Restoring the Revolutionary Meaning of the Right to the City [Mülakat Transkipsiyonu]”, Unveiling the Right to the City Representations, Uses and Instrumentalization of the Right to the City: 22-30, https://www.uclgcisdp.org/en/news/latest-news/unveiling-right-city (21.12.2020).

Purcell, Mark (2003), “Citizenship and the Right to the Global City: Reimaging the Capitalist World Order”, International Journal of Urban and Regional Research, 27/3 (09): 564-590.

Purcell, Mark (2014), “Possible Words: Henri Lefebvre and Right to the City”, Journal of Urban Affairs, 36 (1): 141-154.

Rousseau, Jean-Jacques (2007), Toplum Sözleşmesi (İstanbul: Öteki Yayınevi) (Çev. Alpagut Erenuluğ).

Sadri, Hossein (2005), “Kent Hakkından Kentte İnsan Hakkına”, Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi): 73-86.

Schmid, Christian (2014), “Henri Lefebvre, Kent Hakkı ve Yeni Metropol Anaakımı” (Çev. Ali Yağız Şen), Brenner, Neil, Peter Marcuse ve Marget Mayer (Der.), Kâr için Değil Halk için Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı (İstanbul: Sel Yayıncılık): 72-99.

Schumpeter, Joseph (1994), Capitalism, Socialism & Democracy (London: Routledge).

Tekeli, İlhan (2015), Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları).

Therborn, Göran (2011), Marksizmden Post-Marksizme (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Devrim Evci).

Timur, Taner (2007), Marksizm, İnsan ve Toplum: Balibar, Seve, Althusser, Bourdieu (İstanbul: Yordam Kitap).

Timur, Taner (2012), Habermas’ı Okumak (İstanbul: Yordam Kitap).

Tonak, Ahmet (2013), Kent Hakkı’ndan İsyana (İstanbul: Agora Kitaplığı).

Touraine, Alain (2002), Modernliğin Eleştirisi (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları) (Çev. Hülya Tufan).

UN (1948), “Universal Declaration of Human Rights”, https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/eng.pd f (22.12.2020).

UNHABITAT (2010), “The Right to the City: Bridging the Urban Divide”, Rio de Janeiro: Report of the Fifth Session of the World Urban Forum.

Uzunçarşılı Baysal, Cihan (2011), “Kent Hakkı Erişim Hakkından Değişim Hakkına”, Gökmen, Özgür (Der.), Türkiye’de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri Sorunlar ve Çözüm Arayışları (Ankara: Odak Ofset).

Yücel, Hakan ve Gizem Aksümer (2017), “Gecekondulu Gençlerin Kentsel Dönüşüm Algısı: Sarıyer Derbent ve Kazım Karabekir Mahalleleri Örnekleri”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi Mimarlık Fakültesi Dergisi Tasarı + Kuram, 23: 39-51.