DİN-FELSEFE İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA SİYASETİN ÖZERKLİĞİ MESELESİ: BİR İBN RÜŞD OKUMASI

Bu çalışma, din-felsefe ilişkisine dair özgün bir teori ortaya koyan İbn Rüşd’ün görüşlerinden hareketle siyasal etkinliğin özerkliği meselesini inceleme iddiasındadır. İbn Rüşd, kendinden önceki Maşrıklı İslam filozofları Farabi ve İbn Sina gibi din ve felsefe arasındaki ilişkiyi konu edinir. Farabi-İbn Sina ekolü olarak bilinen ve İbn Rüşd’e kadar İslam felsefesine mührünü vuran bu ekol, din-felsefe arasındaki ilişki açısından felsefenin din karşısında tarihsel bakımdan önceliği ve epistemolojik açıdan üstünlüğü tezinden hareketle dini felsefeye tabi kılar. Dahası bu ekol tarafından din, felsefenin popüler bir veçhesi olarak takdim edilir. Din-felsefe arasındaki ilişkinin bu şekilde ortaya konulması, bu iki etkinlik türünün birbiriyle uyum içerisinde olduğu ve birbirini tamamladığı şeklindeki varsayımla noktalanır. Siyasal etkinlik, bu bakış açısının uzantısı olarak, din-felsefe ilişkisinin uyumu bağlamında ele alınır. İbn Rüşd ise, din felsefe arasındaki ilişkiyi uyum ve tamamlama kavramları üzerinden ele almaz. Din-felsefe ilişkisi bakımından, İbn Rüşd’ün ortaya koyduğu proje, bir tür özerklik projesidir. Bu çalışmanın amacı, din-felsefe ilişkisini, bu ikisinin kendilerine özgü kimlikleriyle, kendilerine ait alanlara havale ederek değerlendiren İbn Rüşd’ün, siyasal etkinliği ne tür bir kimlikle, hangi alana havale ettiğini tahlil etmek; böylece siyasal etkinliğin özerkliği meselesini tartışabilmektir.

THE QUESTION OF THE AUTONOMY OF POLITICS IN THE CONTEXT OF RELATIONSHIP BETWEEN RELIGION AND PHILOSOPHY: A READING OF IBN RUSHD

This study claims to examine the issue of the autonomy of political activity, based on the views of Ibn Rushd, who put forward an original theory of the relationship between religion and philosophy. Ibn Rushd deals with the relationship between religion and philosophy, such as the Oriental (Eastern) Islamic philosophers Farabi and Avicenna. This school, known as the Farabi-Avicenna school and which put its seal on Islamic philosophy until Ibn Rushd, subordinates religion to philosophy based on the thesis of the historical priority and epistemological superiority of philosophy over religion in terms of the relationship between religion and philosophy. Moreover, religion is presented by this school as a popular aspect of philosophy. This presentation of the relationship between religion and philosophy ends with the assumption that these two types of activity are in harmony with each other. Political activity, as an extension of this point of view, is handled in the context of the harmony of the relationship between religion and philosophy. On the other hand, Ibn Rushd does not deal with the relationship between religion and philosophy in terms of harmony and completion. In terms of the relationship between religion and philosophy, Ibn Rushd's project is a kind of autonomy project. The purpose of this study is to discuss Ibn Rushd's views on political activity in the context of the relationship between religion and philosophy.

PDF

___

Aristoteles (2019), Metafizik (İstanbul: Pinhan Yayıncılık) (Çev. Y. Gurur Sev).
Arslan, Ahmet (2017), İbni Haldun (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
Birgül, Mehmet (2010), “İbn Rüşd’ün Felsefe-Din Çözümlemesinin Aristotelyen Kökenleri Üzerine”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (1): 243- 253.
Butterworth, Charles E. (1983), “Ethics in Medieval Islamic Philosophy”, The Journal of Religious Ethics, 11 (2): 224-239.
Câbirî, Muhammed Âbid (2003), Felsefi Mirasımız ve Biz (İstanbul: Kitabevi) (Çev. Said Aykut).
Câbirî, Muhammed Âbid (2019), Arap-İslam Medeniyetinde Entelektüeller -İbn Hanbel Mihnesi & İbn Rüşd’ün Çilesi- (İstanbul: Mana Yayınları) (Çev. Numan Konaklı).
Çaylak, Adem ve Yunus Şahbaz (2015), “Eleştirel Aklın Kadim Bilgesi: İbn Rüşd ve Siyaset Felsefesi”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, 44: 85-97.
Çilingir, Lokman (2016), “İbn Rüşd: Bilimsel (Burhani) Siyaset”, Çilingir, Lokman, Mustafa Yıldız, Hasan Aydın (Der.), İslam’ın Klasik Çağında Felsefi Bir Sorun Olarak Siyaset (Ankara: Elis Yayınları): 153-180.
Farabi (2015), Mutluluğun Kazanılması (Tahsîlu’s-Sa’âda) (Ankara: Divan Kitap) (Çev. Ahmet Arslan).
Gutas, Dimitri (2014), İbn Sina’nın Mirası (İstanbul: Klasik Yayınları) (Der. ve Çev. M. Cüneyt Kaya).
Ivry, Alfred L. (2008), “Averroes’ Understanding of the Philosopher’s Role”, Akasoy, Anna ve Wim Raven (Der.), Islamic Thought in the Middle Ages (Leiden: Brill): 113-123.
İbn Rüşd (1977), “Short Commentary on Aristotle’s “Topics”, Butterworth, Charles E. (Der.), Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics” (Albany: State University of New York Press): 43-57.
İbn Rüşd (2005), Siyasete Dair Temel Bilgiler (İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları) (Çev. Muharrem Hilmi Özev).
İbn Rüşd (2015), İkinci Analitikler’in Orta Şerhi (İstanbul: Klasik Yayınları) (Çev. Hacı Kaya).
İbn Rüşd (2019), Felsefe-Din İlişkileri (Faslu’l-makâl & el-Keşf an minhâci’ledille) (İstanbul: Dergâh Yayınları) (Çev. Süleyman Uludağ).
İbn Rüşd (2020), Tutarsızlığın Tutarsızlığı (Tehafütü’t-Tehafüt) (İstanbul: Karbon Kitaplar) (Çev. Muharrem Hilmi Özev).
Jadaane, Fehmi (2020), Stoacılığın İslam Düşüncesi Üzerindeki Etkisi (İstanbul: AlBaraka Yayınları) (Çev. Ece Ergin).
Karlıağa, Bekir (1999), “İbn Rüşd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 20: 257-288.
Kurtoğlu, Zerrin (2013), İslam Düşüncesinin Siyasal Ufku (İstanbul: İletişim Yayınları).
Leaman, Oliver (1980), “Ibn Rushd on Happiness and Philosophy”, Studia Islamica, 52: 167-181.
Omar, Ayesha (2019), “Ibn Rushd’s The Decisive Treatise: A Text for Political Reform”, The Medieval History Journal, 22 (1): 131-155.
Rosenthal, Erwin I. J. (1953), “The Place of Politics in the Philosophy of Ibn Rushd”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 15 (2): 246-278.
Rosenthal, Erwin I. J. (1996), Ortaçağ’da İslam Siyaset Düşüncesi (İstanbul: İz Yayıncılık) (Çev. Ali Çaksu).
Ross, David (2014), Aristoteles (İstanbul: Kabalcı Yayıncılık) (Çev. Ahmet Arslan).
Ruby, Christian (2016), Siyaset Felsefesine Giriş (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Aziz Ufuk Kılıç).
Spinoza (2018), Politik İnceleme (Tractatus Politicus) (Ankara: Doğu Batı Yayınları) (Çev. Murat Erşen).
Taylor, Richard (2012), “Averroes on the Shari’ah of the Philosophers”, Taylor, Richard, Omar, Irfan (Der.), The Judeo-Christian-Islamic Heritage: Philosophical & Theological Perspectives (Milwaukee: Marquette University Press): 283-304.
Yıldız, Mustafa (2013), “İbn Rüşd’ün Seçkinciliği Bağlamında Felsefenin Siyasal İşlevi”, İslam Araştırmaları Dergisi, 29: 35-64.
Yıldız, Mustafa (2016), “Conceiving Religion: Al-Farabi and Averroes on the Concepts of “Millah” and “Shari’ah”, Journal of Islamic Philosophy, 10: 62-103.
Walzer, Richard (1962), Greek into Arabic (Cambridge: Harvard University Press).