Şenay KARABIYIK, Ahmet Burak ÇAĞLAR, Nesrin KARATAŞ, Sinan ETİ

Tristezaya Tolerant Bazı Turunçgil Anaçlarının Yerli Turunç İçin Erkek Ebeveyn Olarak Uygunluğunun İncelenmesi

Turunçgillerde Citrus Tristeza Virüsü (Göçüren, CTV) önemli virüs hastalıklarından birisi olup, ülkemizde Akdeniz Bölgesinde yaygın olarak kullanılan Yerli turunç bu hastalığa oldukça duyarlıdır. Son yıllarda birçok ağacı etkileyen CTV ülkemizde henüz epidemi yapmamış olmakla birlikte, büyük bir tehdit konumundadır. Poncirus türleri CTV’ye tolerant olması nedeniyle melezleme yoluyla anaç ıslahı programlarında sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak, melezlemeler sonucunda sağlıklı tohum eldesinin sınırlı olduğu gözlenmiştir. Bu durumun kaynağını belirlemeyi amaçlayan bu çalışmada, Poncirus ve melezleri arasından Yerli üç yapraklı, Beneke üç yapraklı, Swingle citrumelo, Carrizo sitranjı ve Troyer sitranjı anaçlarının Yerli turunç için tozlayıcı olarak kullanılması durumunda çiçek tozu çim borusu uzama hızları belirlenmiştir. Ayrıca, çalışmada kullanılan bitkilerin tozlayıcılık yeteneklerini ortaya koymak amacıyla, ana ve tozlayıcı bitkilere ait çiçek tozu canlılık ve çimlenme düzeyleri ile çiçek tozu üretim miktarları da tespit edilmiştir. Sonuçta, çiçek tozu canlılık düzeylerinin %68.9 (Beneke üç Yapraklı) ve %89.4 (Yerli üç yapraklı) arasında, çiçek tozu çimlenme düzeylerinin ise %18.1 (Yerli turunç) ve %57.1 (Swingle citrumelo) arasında değiştiği belirlenmiştir. Çiçek tozu üretim miktarları ve normal gelişmiş çiçek tozu oranlarının da oldukça yüksek olduğu saptanmıştır. Çiçek tozu çim boruları Carrizo sitranjı ve Swingle citrumelo ile yapılan yapay tozlama uygulamaları ve kendileme uygulamasında stil sonuna 7. günde ulaşırken, bu süre Beneke üç yapraklı ve Troyer sitranjı ile tozlamada 9 gün, Yerli üç yapraklı ile yapılan tozlamada ise 11 gün olarak belirlenmiştir. Bunun yanında, özellikle Beneke ve Yerli üç yapraklı ile yapılan tozlamalarda tohum taslaklarına ulaşan çiçek tozu çim borusu sayılarının da oldukça az olduğu belirlenmiş olup, melezleme ıslahında üç yapraklılık özelliği gösteren bu bitkilerin Yerli turunç için yeterince uygun birer erkek ebeveyn olarak kullanılamayacağı kanısına varılmıştır.

Identification of Male Parent Suitability of Some Tristeza Tolerant Citrus Rootstocks for Sour Orange

Citrus Tristeza Virus (Tristeza, CTV) is an important virus disease in Citrus while Sour orange, that is the common rootstock in Mediterranean region, is very susceptible to it. CTV affected many trees in recent years but does not cause any epidemia in our country yet, but it is under threat. Poncirus species are frequently used in rootstock cross breeding programmes because of their tolerance to CTV. However, it was observed that obtaining healthy seeds is limited after these crossings. In this study which aims to determine the source of this situation, the pollen tube growth rates of Poncirus and Poncirus hybrids like Poncirus Trifoliata var. Yerli, Poncirus trifoliata var. Beneke, Swingle citrumelo, Carrizo citrange and Troyer citrange were determined in case of their usage as pollenizer for Sour orange. At the same time, pollen viability and germination rates with pollen production of used plants were determined. As a result, the pollen viability rates were differed between %68.9 (Poncirus trifoliata var. Beneke) and %89.4 (Poncirus trifoliata var. Yerli) and pollen germination rates between %18.1 (Sour orange) and %57.1 (Swingle citrumelo). Pollen production and normally developed pollen rates were quite high. While pollen tubes of Carrizo citrange and Swingle citrumelo reached in 7 days to the bottom of the style, this period was 9 days for the cossings with Poncirus trifoliata var Beneke and Troyer citrange and 11 days for Poncirus trifoliata var. Yerli. Besides this, especially for Poncirus trifoliata var. Yerli and Beneke, a few pollen tubes were reached to the bottom of the style which means that using these trifoliate plants for Sour orange is not sufficient for using as male pollenizer.

PDF

___

Bozan, O., Medina Gil, J.Y., Önelge, N., 2018. Turunçgil Tristeza Virüs Hastalığı; Türkiye Turunçgil tarımı için potansiyel bir tehlike. Çukurova Tarım Gıda Bilimleri Dergisi. 33(2): 177-188.
Dambier, D., Benyahia, H., Pensabene-Bellavia, G., Aka Kaçar, Y., Froelicher, Y., Belfalah, Z., lhou, B., Handaji, N., Printz, B., Morillon, R., Yesiloglu, T., Navarro, L., Ollitrault, P., 2011. Somatic hybridization for citrus rootstock breeding: an effective tool to solve some important issues of the Mediterranean citrus industry. Plant Cell Reports, 30: 883-900.
Distefano, G., Hedhly, A., Casas, G.L., Malfa, S., Herrero, M., Gentile, A., 2012. Male- female interaction and temperature variation affect pollen performance in Citrus. Scientia Horticulturae., 140:1-7.
Eti, S., 1990. Çiçek tozu miktarını belirlemede kullanılan pratik bir yöntem. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 5(4): 49-58.
Eti, S., 1991. Bazı meyve tür ve çeşitlerinde değişik in vitro testler yardımıyla çiçek tozu canlılık ve çimlenme yeteneklerinin belirlenmesi. Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 6(1): 69- 80.
Eti, S., Stösser, R., 1988. Fruchtbarkeit der Mandarinensorte 'Clementine' (Citrus reticulata Blanco) I. Pollenqualität und Pollenwachstum. Die Gartenbauwissenschaft. 53(4):160-166.
Geraci, G., Reforgiato, G., De Pasquale, F., 1978. Pollen tubes penetration in Citrus styles. Proceedings of the International Society of Citriculture. 1: 58-59.
Göksu, B., Kamberoğlu, M. A., Yeşiloğlu, T., & Kaçar, Y. A., 2017. Determination of the resistance to Citrus Tristeza Virus (CTV) in some Citrus hybrids by RAPD markers. Journal of Molecular Biology and Biotechnology, 1(1), 16-20.
Karabiyik Ş., Eti S., 2016. Bazı ticari limon çeşitlerinin farklı çiçek tipi oranları ve çiçek tozu özelliklerinin belirlenmesi. 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Çanakkale, Türkiye, 25-29 Ağustos 2015, cilt.1, no.1, ss.279-284.
Moreno, P., Ambros, S., Albiach-Marti, M. R., Guerri, J., Pena, L., 2008. Citrus tristeza virus: a pathogen that changed the course of the citrus industry. Molecular plant pathology, 9(2), 251-268.
Norton, J. D., 1966. Testing of plum pollen viability with tetrazolium salts. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci., 89: 132-134.
Qin, Y., Xu, C., Ye, Z., Silva, J.T., Hu, G., 2015. Seedless mechanism of a new Citrus cultivar ‘Huami Wuheggonggan (Citrus sinensis × C. reticulata). Pakistan Journal of Botany. 47(6): 2369-2378.
Seday, Ü., 2010. Seleksiyonla elde edilen bazı Klemantin mandarin tiplerinin kendine verimlilik durumlarının ve uygun tozlayıcılarının belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. 119s.
Stanley, R.G., Linskens, H.F., 1985. Pollen Biologie, Biochemie Gewinnung und Verwendung. Urs Freund Verlag Greifenberg-Ammersee: 344p.
Stösser, R., Kaşka, N., Anvari, S.F., Eti, S., 1985. Bahçe Bitkilerinde Döllenme Biyolojisi Uygulamalı Kurs Notları. 18-22 Mart 1985. Adana (Yayınlanmamış).
Turgutoğlu, E., Kurt, Ş., Demir, G., 2015. Bazı virüsten ari Klemantin mandarin çeşit ve tiplerinin meyve kalitesi üzerine farklı anaçların etkisi. Derim. 32(2): 119-128.
Yamamoto, M., Kubo, T., Tominaga, S., 2006. Self and cross i,ncompatibility of various Citrus accessions. Journal of Japanese Society for Horticultural Science. 75(5): 372-378.
Ye, W., Qin, Y., Ye, Z., Silva, J.T., Zhang, L., Wu, X., Lin, S., Hu, G., 2009. Seedless mechanism of a new mandarin cultivar ‘Wuzishantangju’ Citrus reticulata Blanco). Plant Science. 177: 19-27.
Yeşiloğlu, T., 2017. Turunçgil anaçlarının tarihçesi ve yeni anaçların geliştirilmesi. TÜRKTOB. 22: 12-14.
Yeşiloğlu, T., Yılmaz, B., İncesu, M., Çimen, B., 2018. The Turkish Citrus industry. XXX. International Horticultural Congress. 12- 16 August 2018, İstanbul/Turkey.