Teknostresin Tükenmişlik Üzerindeki Etkisinde Bilinçli Farkındalığın Aracılık Rolü: Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Bu araştırmanın amacı, çalışanların teknostres düzeylerinin tükenmişliklerine etkisinde bilinçli farkındalığın aracılık rolünü ortaya koymaktır. Araştırma Kahramanmaraş ilinde bankacılık sektörü çalışanları üzerinde anket tekniği uygulanarak yapılmıştır. Bu doğrultuda elde edilen verilerin analizinde SPSS paket programından yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, teknostresin bilinçli farkındalık üzerinde anlamlı ve negatif, tükenmişlik üzerinde ise anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, bilinçli farkındalığın tükenmişlik üzerinde anlamlı ve negatif yönlü bir etkisinin olduğu, teknostresin tükenmişlik üzerindeki etkisinde bilinçli farkındalığın kısmı aracılık rolü tespit edilmiştir. Bu kapsamda çalışma sonucunda yöneticilere ve gelecekteki araştırmacılara yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Teknostres, Bilinçli Farkındalık, Tükenmişlik

The Mediating Role of Mindfulness in the Effect of Technostress on Burnout: A Study on Bank Employees

The aim of this study is to reveal the mediating role of mindfulness in the effect of employees' technostress levels on their burnout. The study was carried out by applying the survey technique to the banking sector employees in Kahramanmaraş. In this direction, SPSS package program was used in the analysis of the data obtained. According to the study findings, it was determined that technostress has a significant and negative effect on mindfulness, and a significant and positive effect on burnout. In addition to these findings, it was determined that mindfulness has a significant and negative effect on burnout and partial mediaton in effect of technostress on burnout. In this context, as a result of the study, various suggestions for managers and future researchers were expressed.

Keywords:

Technostress, Mindfulness, Burnout,

PDF

___

ABENAVOLI, R. M., JENNINGS, P. A., GREENBERG, M. T., HARRIS, A. R. & KATZ, D. A. (2013). “The Protective Effects Of Mindfulness Against Burnout Among Educators”. Psychology of Education Review, 37(2): 57-69.
ALAM, M. A. (2016). “Techno-Stress And Productivity: Survey Evidence From The Aviation Industry”. Journal of Air Transport Management, 50: 62-70.
ARDIÇ, K. & POLATCI, S. (2008). “Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği)”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 69-96.
ARMAĞAN, E. & DURUKAL, E. (2021). “The Antecedents of the Consumers' Mobile Learning Intention during the Covid-19 Pandemic”. International Journal of Social Science and Economics Invention, 7(09): 178-182.
ARSLAN, İ. (2018). “Bilinçli Farkındalık, Depresyon Düzeyleri ve Algılanan Stres Arasındaki İlişki”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2) , 73-86.
AZAM, N. H. N, ABIDIN, N., Yusof, M. A. M, EMANG & S., ENTIGAR, G. S. (2014). “A Case Study: Technostress Creators and Employees, Job Performance in Universiti Teknologi Mara Melaka”, Australian Journal of Basic and Applied Science, 8(23): 33- 37.
BAER, R. A. (2003). “Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual And Empirical Review”. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2): 125-143.
BEYHAN, S., GÜNEŞ, Y., TÜRKTAN, M. & ÖZCENGİZ, D. (2013). “Doğu Akdeniz Bölgesindeki Anestezi Hekimlerinde Tükenmişlik Sendromunun Araştırılması”. Turk J. Anaesth Reanim, 41: 7-13.
BOYER-DAVIS, S. (2018). “The Relationship between Technology Stress and Leadership Style: An Empirical Investigation”. Journal of Business and Educational Leadership, 8(1): 48-65.
BROD, C. (1984) Technostress: The Human Cost of the Computer Revolution, Addison- Wesley Publishing, Massachusetts.
BROWN, K. W. & RYAN, R. M. (2003). “The Benefits Of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-Being”. Journal Of Personality And Social Psychology, 84(4): 822-848.
BROWN, K. W., RYAN, R. M. & CRESWELL, J. D. (2007). “Mindfulness: Theoretical Foundations and Evidence For Its Salutary Effects”. Psychological Inquiry, 18(4): 211-237.
CAHAPAY, M. B. & BANGOC II, N. F. (2021). “Technostress, Work Performance, Job Satisfaction, and Career Commitment of Teachers amid COVID-19 Crisis in the Philippines”. IJERI: International Journal of Educational Research and Innovation, (16): 260-275.
CALIFF, C. B. & BROOKS, S. (2020). “An Empirical Study Of Techno-Stressors, Literacy Facilitation, Burnout, and Turnover Intention as Experienced By K-12 Teachers”. Computers & Education, 157: 1-15.
CAN, Y. R. & BEGENİRBAŞ, M. (2021). “Covıd-19 Pandemi Sürecinde Teknostres ve İş- Aile Çatışması”. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2): 701-730.
CHIAPPETTA, M. (2017). “The Technostress: Definition, Symptoms and Risk Prevention”. Senses and Sciences, 4(1): 358-361.
ÇİÇEK, B. & KILINÇ, E. (2020). Teknostresin presenteizm ve işten ayrılma niyetine etkisinde dönüşümcü liderliğin aracı rolü. Business and Economics Research Journal, 11(2), 555-570.
COHEN-KATZ, J., WILEY, S., CAPUANO, T., BAKER D. & SHAPIRO, S. (2005). “The Effects Of Mindfulness-Based Stress Reduction On Nurse Stress And Burnout, Part II”. Holistic Nursing Practice, 19(1): 26-35.
ÇAM, O. (1992). “Tükenmişlik Envanterinin Geçerlilik ve Güvenirlik Araştırması”. 7.Ulusal Psikologlar Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Ankara: Türk PsikologlarDerneği Yayınları, 155-160.
DENİZ, M. E., ERUS, S. M. & BÜYÜKCEBECİ, A. (2017). “Bilinçli Farkındalık ile Psikolojik İyi Oluş İlişkisinde Duygusal Zekanın Aracılık Rolü”. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 7(47): 17-31.
DO ̧ H. R. & LEE ̧ B. C. (2020). “The Effects of Tourism Industry Employee’s Technostress on Burnout and Job Performance”. Event & Convention Research, 40: 135-150.
DOLUNAY, A.B. (2002). “Keçiören İlçesi “Genel Liseler Ve Teknik-Ticari-Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu” Araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 1: 51-62.
EREN, A. S. & ÇİÇEKLİOĞLU, H. (2021). “Örgütlerde Teknostresin Ölçümüne Yönelik Bir Alan Araştırması”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3): 2927–2943.
ERER, B. (2021). “Teknolojinin Karanlık Yüzü: Teknostres”. Management and Political Sciences Review, 3(1): 80-90.
ERGİN, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin Uyarlanması. 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, 143-154.
FREUDENBERGER, H. J. (1974). “Staff burn out”. Journal of Social Issues, 30(1): 159-165.
GOODMAN, M. J., & SCHORLING, J. B. (2012). “A Mindfulness Course Decreases Burnout And İmproves Well-Being Among Healthcare Providers”. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 43(2): 119-128.
HAUK, N., GÖRITZ A.S. & KRUMM S. (2019). “The Mediating Role of Coping Behavior On The Age-Technostress Relationship: A Longitudinal Multilevel Mediation Model”. PLoS ONE, 14(3): 1-22.
HAYES, A. F. (2018). Using SPSS: A Little Syntax Guide. Unpublished manuscript. http://afhayes.com/using-spss-a-little-syntax-guide.html adresinden alınmıştır
İLSEVEN, S. (2019). “Tekno-Stresin Çalışanların İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
JACKSON, S. E., SCHWAB, R. L. & SCHULER, R. S. (1986). “Toward An Understanding Of The Burnout Phenomenon”. Journal of Applied Psychology, 71(4): 630- 640
JENNINGS, P. A. (2014). “Early Childhood Teachers’ Well-Being, Mindfulness, And Selfcompassion in Relation To Classroom Quality And Attitudes Towards Challenging Students”. Mindfulness, 6(4): 732-743.
KOT, P. (2022). “Technostress And Counterproductive Behaviours in An Organisation”. Technium Social Sciences Journal, 27: 481-491.
LA TORRE, G., De LEONARDIS, V. & CHIAPPETTA, M. (2020). “Technostress: How Does İt Affect The Productivity And Life Of An Individual? Results of An Observational Study”. Public Health, 189: 60-65.
LOANNOU, A., LYCETT, M. & MARSHAN, A. (2022). “The Role of Mindfulness in Mitigating the Negative Consequences of Technostress”. Information Systems Frontiers, 1-27.
LUKKEN, M. & SAMMONS, A. (2016). “Systematic Review Of Mindfulness Practice For Reducing Job Burnout”. American Journal of Occupational Therapy, 70(2). 1-10.
MAGISTRA, S. N., SANTOSA, S. & INDRIAYU, M. (2021). “Effect of Self-Efficacy and Technostress on Teacher Performance through Organizational Commitments”. Dinamika Pendidikan, 16(1): 75-82.
MAHAPATRA, M. & PATI, S. P. (2018). “Technostress Creators And Burnout: A Job Demands-Resources Perspective”. In Proceedings Of The 2018 ACM SIGMIS Conference On Computers And People Research, 70-77.
MASLACH, C. (2003). “Job Burnout: New Directions In Research And Intervention”. Current Directions In Psychological Science, 12(5): 189-192.
MASLACH, C. & JACKSON S. E. (1981). “The Measurement Of Experienced Burnout”. Journal of Occupational Behaviour, 2: 99-113.
NİSAFANI, A. S., KIELY, G. & MAHONY, C. (2020). “Workers’ Technostress: A Review Of Its Causes, Strains, Inhibitors, And Impacts”. Journal of Decision Systems, 29(1): 243-258.
NUNNALLY, J. C. (1978). Psychometric theory (2nd ed.). New York: McGraw-Hill.
ÖZKANAN, A. (2021). “Çalışanların Tükenmişlik Algıları: Maslach Modeli Ve Tükenmişlik Dönemleri Çerçevesinde Bir Analiz”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(45): 313-350.
ÖZYEŞİL, Z., ARSLAN, C., KESİCİ, Ş. & DENİZ, M.E. (2011). “Bilinçli Farkındalık Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlama Çalışması”. Eğitim Ve Bilim, 36(160): 224-235.
PFLÜGNER, K., MAIER, C. & WEITZEL, T. (2021). “The Direct And Indirect Influence Of Mindfulness On Techno-Stressors And Job Burnout: A Quantitative Study Of White- Collar Workers”. Computers in Human Behavior, 115: 1-12.
RAGU-NATHAN, T. S., TARAFDAR, M., RAGU-NATHAN, B. S. & TU, Q. (2008). “The Consequences of Technostress for End Users In Organizations: Conceptual Development And Empirical Validation”. Information Systems Research, 19(4): 417- 433.
SELLBERG, C. & SUSI, T. (2013). “Technostress in the Office: A Distributed Cognition Perspective on Human–Technology Interaction”. Technology & Work, 16(2): 187- 201.
SHAPIRO, S. L., & CARLSON, L. E. (2009). “The Art And Science Of Mindfulness: Integrating Mindfulness Into Psychology And The Helping Professions”. American Psychological Association.
SRIVASTAVA, S. C., CHANDRA, S. & SHIRISH, A. (2015). “Technostress Creators and Job Outcomes: Theorising the Moderating Influence of Personality Traits. Information Systems Journal, 25(4): 355–401.
SUH, A. & LEE, J. (2017). “Understanding Teleworkers’ Technostress And Its Influence On Job Satisfaction”. Internet Research, 27(1): 140-159.
ŞAHİN, A. (2019). “Üniversite Öğrencilerinde Bilinçli Farkındalık İle Yaşam Doyumu Ve İyi Oluş Arasındaki İlişkiler”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (8): 151- 176.
TABACHNICK, B. G. & FIDELL, L. S. (2013). “Using Multivariate Statistics (sixthed.)”. Pearson, Boston.
TARAFDAR, M., TU, Q., RAGU-NATHAN, B. S. & RAGU-NATHAN, T. S. (2007). “The Impact Of Technostress On Role Stress And Productivity”. Journal Of Management Information Systems, 24(1): 301-328.
TIWARI, V. (2020). “Relationship Among Technostress Productivity and Role Stress”. PURUSHARTHA-A journal of Management, Ethics and Spirituality, 13(1): 68-83.
TONGA, F. E. & ERDEN, F. T. (2021). “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Bilinçli Farkındalık Ve Tükenmişlik Puanları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (60): 151-174.
TÜREN, U., ERDEM, H. & KALKIN, G. (2015). “İş Yerinde Tekno-Stres Ölçeği: Havacılık ve Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma”. Çalışma İlişkileri Dergisi, 6(1): 1-19.
URAL, A. & KILIÇ, İ. (2013). “Bilimsel Araştırma Süreci ve Spss ile Veri Analizi”. Detay Yayıncılık, Ankara.
WANG, X., TAN, S. C. & LI, L. (2020). “Technostress in university Students’ Technology- Enhanced Learning: An Investigation From Multidimensional Person-Environment Misfit”. Computers in Human Behavior, 105: 1-10.
WEIL, M. M. & L. D. ROSEN. (1999). “Don’t Let Technology Enslave You: Learn How Technostress Can Affect The Habits Of Your Employees And Yourself”. Workforce, 78(2): 56–59.
YENER, S. (2018), “Tekno-stresin İş Performansındaki Etkisi; Tükenmişliğin Aracı Rolü”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2): 85-101.
YENER, S., ARSLAN, A. & KILINÇ, S. (2020). “The Moderating Roles Of Technological Self-Efficacy And Time Management İn The Technostress And Employee Performance Relationship Through Burnout”. Information Technology & People, 34(7):1890-1919.
ZHAO, G., WANG, Q., WU, L., & DONG, Y. (2021). “Exploring the Structural Relationship Between University Support, Students’ Technostress, and Burnout in Technology- enhanced Learning”. The Asia-Pacific Education Researcher, 1-11.