OSMANLI PADİŞAH PORTRECİLİĞİNDE SULTAN III. SELİM VE SULTAN II. MAHMUD İLE DEĞİŞEN GELENEK

18. yüzyıl Batı etkisindeki sanat ortamının getirdiği yeniliklerle birlikte III. Selim döneminde (1789-1807) geleneksel minyatür sanatı yerini Batılı tarzda yağlıboya tuval resmine bırakmıştır. Kitap sayfalarındaki padişah portreleri giderek tuvale taşınmıştır. Özellikle yerli azınlık ve yabancı sanatçıların faaliyetleri ile padişah portreciliğine daha batılı bir ikonografi yerleşmiştir. III. Selim Nizam-ı Cedid diye anılan ıslahat harekelerine başlamış ve resmin siyasetteki işlevinin farkına vararak, sipariş ettiği portrelerini ve büyük ölçekli soyağacı tablolarını Avrupalı hükümdarlara hediye ederek Osmanlı hanedan imgesini tüm dünyaya yaymak istemiştir. II. Mahmud Dönemi’nde de (1808-1839) ıslahat hareketleri devam etmiş ve daha kurumsal hâle gelmiştir. Portrelerde ikonografyayı padişahın reformlarının belirlediği görülmektedir. 1829'da yürürlüğe giren kıyafet değişikliği ile birlikte sağlanan yeni Osmanlı hanedan imgesi, imparatorluktaki sanat çevrelerine de yansımıştır. II. Mahmud, kendisini yeni kıyafetleriyle gösteren portrelerini törenlerle devlet dairelerine astırmıştır. Boyuna asılmak üzere, portresinin de bulunduğu tasvir-i hümayun nişanlarını yaptırarak üst düzey görevlilere ve yabancı elçiliklere armağan etmiştir. Osmanlı padişah portreleri 19. yüzyılda, Doğu’ya özgü, tahtta oturan sultan imgesinden uzaklaşmış, daha çağdaş ve Avrupalı tarzında giyinmiş ve onlar gibi poz vermiş bir imgeye dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler:

III. Selim, II. Mahmud, portre, ressam

THE OTTOMAN PADİŞAH PORTRAINE SULTAN III. SELİM AND SULTAN II. MAHMOUD TRADITION

In the 18th century, along with the innovations brought about by the art environment in Western influence, During the reign of III. Selim (1789-1807), traditional miniature art was replaced by oil-on-canvas painting in the Western style. The portraits of the Sultan on the pages of the book were gradually moved to canvas. With the activities of the local minority and foreign artists in particular, more western features were entrenched in the Sultan's portraiture. III. Selim Nizam-i Cedid started the Reformation operations and realized the function of the painting in politics, ordered portraits and large-scale pedigree paintings to European rulers by gifting the Ottoman heraldic image to the world wanted to spread.

Keywords:

Selim III., Mahmud II., portrait, painter,

PDF

___

Anafarta, Nigar (1966). Topkapı Sarayı Padişah Portreleri, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları
Bağcı, Serpil, vd., (2006). Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınlar
Baykara, Tuncer, (1980). ''II. Mahmud ve Resim'', Bedrettin Cömert'e Armağan, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi, Beşeri Bilimler Dergisi
Cezar, Mustafa, (1971). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: Türkiye İş Ban-kası A. Ş. Kültür Yayınları
Çelik, Yüksel, (2010). ''Nizam, İntizam ve Tanzimat Mihverinde Bir Padişah Portresi Mahmud-ı Sani'', II. Mahmud Yeniden Yapılanma Sürecinde İstanbul, (ed. Coşkun Yılmaz) , İstanbul: Avrupa Kültür Başkenti 2010
Çötelioğlu, Aysel, (1999). ''Geleneksel Osmanlı Resim Sanatından Batılı Anlamda Tuval Resmine Geçiş Evresinde Askeri Okullar ve Asker Ressamlar'', Osmanlı Kültür ve Sanat, c.11, (ed. Güler Eren), Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
İnce, Kasım, (2002). ''Osmanlı Sanatının 1789-1839 Dönemine Bir Bakış'', Türkler, c.15, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
Konak, Ruhi, (2013). ''Osmanlı Minyatür Sanatında Padişah Portreciliğinin İlk Örnekleri ve Geleneğe Katkıları'', Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkics, Volume 8/5 Spring, 2013, www.turkishstudies.net. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4550 Ankara, pp. 426 – 439.
Küçükhasköylü, S. Nurdan, (2015). ''Osmanlı Sarayının Portre Ressamları'', Milli Saraylar, Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 14, İstanbul, TBMM Milli Saraylar Yayını
Kürkman, Garo, (2004). Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeni Ressamlar I-II, İstanbul: Mathuselam Yayınları
Mahir, Banu, (2005). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Kabalcı Yayınları
Renda, Günsel, (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları C-1
Renda, Günsel, (1999). ''Osmanlılarda Padişah Portreciliği'', Osmanlı Kültür ve Sanat, c.11, (ed. Güler Eren), Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
Renda, Günsel, (2000). ''Tasvir-i Hümayun 1800-1922. Portrenin Son Yüzyılı'', Padişahın Portresi- Tesavir-i Al-i Osman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar
Renda, Günsel, (2002). “Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat”, Türkler Ansiklopedisi, C.15, Ankara
Renda, Günsel, (2005). ''Osmanlı Başkentinde Ressamlar ve Yapıtları'', İmparatorluktan Portreler Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu'ndan Seçilmiş Yapıtlarla 18. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Osmanlı Dünyası ve Osmanlılar, İstanbul: Pera Müzesi Yayını 1. Baskı
Renda, Günsel, (2009). ''Resim ve Heykel'', Osmanlı Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
Sevin, Necla Arslan, (2006). Gravürlerde Yaşayan Osmanlı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
Yıldız, Gültekin, (2010). ''Üniformalı Padişah Sultan II. Mahmud'', II. Mahmud Yeniden Yapılanma Sürecinde İstanbul, (ed. Coşkun Yılmaz) , İstanbul: Avrupa Kültür Başkenti 2010
Yurttadur, Oğuz, Cimilli H. Canan (2015). ''III. Selim ve Döneminde Osmanlı Sarayındaki Kültürel Hayatın Sanat ve Mimarideki Etkileri'', kalemişi, 3 (5), 121-146