FARSÇA TEZKİRE YAZICILIĞI

Fars edebiyatında en eski tezkire hicri yedinci yüz yıllın başında Muhammed Avfî’nin telif ettiği Lübâbü'l-Elbâb’tır. Bu eser şairlerin hal tercümelerinden oluşmaktadır. İsminde "tezkire" kelimesi geçen ilk Farsça kitaplar, tasavvuf şeyh ve evliyaların halini beyan eden Attâr’ın Tezkiretü'l-Evliyâ adlı eseri ile ahiret hakkında bilgi veren, Tezkire-i Nasîrüddîn-i Tûsî adıyla meşhur olan Risâle-i Âgâz ve Encâm adlı eserdir. İçtimaî ve siyasi tarihin aydınlatılması noktasında temel bir kaynak görevi üstlenen Farsça tezkireler genellikle mukaddime, asıl metin ve hatimeden oluşmaktadır. Bu makale İran'da yayınlanan Dânişnâme-i Cihân-i İslâm adlı eserde geçen "Tezkire Nivîsî-yi Fârsî" maddesinin tercümesidir. Bu çalışmada Farsça tezkire yazıcılığı hakkında bilgi verilmiş ve hangi dönemde ne tür tezkirelerin yazıldığı beyan edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tezkire, Farsça Tezkire, Attâr, Fars Edebiyatı

WRITING TEZKİRE IN PERSIAN

The oldest tezkire in the Persian literature is Lübâbü'l-Elbâb written by Muhammed Avfî at the beginning of the seventh hijri century. This work is made up of the biographies of poets. The first Persian books whose names contain the Word “tezkire” are Attâr'ın Tezkiretü'l-Evliyâ, which explains the states of the sufi masters and saints, and Nasîrüddîn-i Tûsî’s Tezkire, which is also known as “Risâle-i Âgâz ve Encâm” and which gives information about the Hereafter. The Persian tezkires which function as basic sources for the enlightenment of social and political history generally are made up of introduction, main text and conclusion sections. This article is the translation of the article "Tezkire Nivîsî-yi Farsî" in Iran's Dânişnâme-i Jihân-i İslam. In this article, information about Persian tezkire writing is given and what kind of tezkires are written in which period is stated.

Keywords:

Tezkire, Persian Tezkire, Attâr, Persian Literature,

PDF

___

Alî, Ahmed, Heft Âsumân, Kelkene 1873/ Tahran Ofset Baskısı 1965.
Belgrâmî, Mîr Gulâmalî b. Nûh Âzâd, Hazâne-i ʻÂmire, Kânpûr Taş Baskı, 1871.
Bîgî, Ahmed Alî Dîvân, Hadîkatü'l-şuaʻrâ, (hz. ʻAbdulhüseyîn Nevâî) Tahran 1364-1366.
Dâs-i Hindî, Behgevân, Sefîne-i Hindî, (hz. Muhammed ʻAtâülrahmân ʻAtâ-i Kâkûy) Potne Taş Baskısı 1377/1958.
Devletşâh-i Semerkandî, Tezkiretü'ş-şuaʻrâ-i Devletşâh-i Semerkandî, (hz. Muhammed ʻAbâsî) Tahran 1337.
Kedkenî, Muhammed Rızâ Şefîʻî, Şâʻirî Der Hucûm-i Muntekidân/ Nekd-i Edebî Der Sebk-i Hindî-i Pîrâmûn-i Şiʻr-i Hazîn-i Lâhîcî, Tahran 1375.
Meʻânî, Ahmed Golçîn, Târîh-i Tezkirehâ-i Fârsî, Tahran 1363.
Munzevî, Ahmed, Fihrist-i Muşterek-i Nushehâ-yi Hatî-i Fârsî-i Pakistan, İslamabad 1362-1370.
Nâînî, Muhammed Alî, Tezkire-i Medînetü'l-Edeb, Resimli Baskı, Tahran 1376.
Nasrâbâdî, Muhammed Tâhir, Tezkire-i Nasrâbâdî, (hz. Vahîd-i Destgirdî) Tahran 1361.
Nekvî, Alî Rızâ, Tezkire Nivîsî-i Fârsî Der Hind ve Pakistan, Tahran 1343.
Râvendî, Muhammed b. Alî, Kitâb-i Râhatü'l-sudûr ve Âyetü'l-surûr Der Târîh-i Âl Selcûk, (hz. Muhammed İkbâl) Tahran 1333.
Safevî, Sâm Mîrzâ, Tezkire-i Tuhfe-i Sâmî, (hz. Rukneddîn Humâyûn Ferruh) Tahran.