SİVİL İTAATSİZLİK İLE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜDÜZENLEME HAKKI İLİŞKİSİ
İnsanların hür olma istekleri ve kendini ifade etme beklentileri tarihi ilk insanlığa kadar uzanan, 21. yüzyılda da artarak devam eden haklı ve meşru bir taleptir. Zira insanlar ve toplumlar, tüm zamanlarda hürriyet ve huzur arayışı içerisinde olmuştur. Özellikle de gelişen dünyada demokrasi ile birlikte bireylerin ve toplumların hürriyet ve demok-rasi arayışları zamana bağlı gelişmelerle birlikte artarak devam etmiştir. Türk hukuk literatüründe sivil itaatsizlik ile toplantı ve gösteri yürüyüşleri hakkı ilişkisi pek az dikkat çekmiştir. Bu makale kökleri ilk çağa kadar uzanan sivil ita-atsizlik ile yasal zemini Osmanlı Hukukuna dayanan 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamında anayasal ve yasal bir değerlendirmeyi içermektedir. Çalışma kapsamında, sivil itaatsizlik eylemlerinin demokratik bir halk girişimi olduğu, toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin sivil itaatsizlik olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada öncelikle, sivil itaatsizliğe ilişkin genel bir bakış sunulmuştur. Akabinde ise kavramın ve tartışmanın tarihsel gelişimi aktarılmıştır. Ayrıca kavramın uygulamadaki görünümü ilgili farklı fikri yönelimler açıklanmış ve karşılaştırılmıştır. İkinci olarak, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının kullanılması için idarenin yükümlülüklerine yer verilmiştir. Sonuç olarak halk girişimi niteliğindeki olaylar, hukuk devleti ilkeleri ışığında analiz edilerek çalışmadan elde edilen sonuçlar özetlenmiştir.
THE RELATIONSHIP BETWEEN CIVIL DISOBEDIENCE WITH THE RIGHT OF MEETING AND DEMONSTRATION MARCHES
The expectations of people for freedom and self-expression are a rightful and legitimate demand that dates back to theoldest human civilization and increasingly continues in the 21st century. Because people and societies have been insearch of freedom and peace. Especially democracy in the developing world, the search for freedom and democracyof individuals and societies has continued to increase with time-dependent developments along with democracy.In Turkish law literature, the relationship of civil disobedience to the right to meetings and demonstrations hasreceived little attention. This article includes a constitutional and legal evaluation within the scope of Law No. 2911on Meetings and Demonstrations, based on Ottoman Law, with civil disobedience that its roots date back to ancienttimes. In the scope of the study, it was concluded that civil disobedience actions were a democratic public initiativeand that meetings and demonstrations were not civil disobedience. The study firstly provides an overview of civildisobedience. Subsequently, the historical development of the concept and the discussion is explained. In addition,different intellectual orientations about the appearance of the concept in practice are explained and compared. Secondly, the administration’s obligations to ensure that the civilian people exercise their right to assembly anddemonstration march are included. As a result, the events of the public initiative were analyzed in the light of theprinciples of the rule of law and the results of the study were summarized.
___
- Alpkaya, Gökçen, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ve Uygulamasında Toplanma Özgürlüğüne Hak”, AÜSBFD, C. 56, S. 3, (2001), ss. 1-18.
- Altunel, Mesude, “Sivil İtaatsizlik ve Mohandas K. Gandhi”, TBBD, S. 93, (2011), ss. 442-447.
- Anbarlı, Şeniz, “Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik (Türkiye Örneği)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İz- mir, (2006).
- Arendt, Hannah, “Sivil İtaatsizlik”, Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaatsizlik (iç.), çev. Yakup Coşar, 3. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, (2013), ss. 79-122.
- Atalay, Esra, Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Özgürlüğü, Dokuz Eylül Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 65: İzmir, (1995).
- Aydın, Abdullah/Belli, Aziz, “Cumhurbaşkanlığı ve Meşruiyet Tartışmaları”, Cumhur- başkanlığı Seçimi ve Medya, (Ed.: Faruk Temel ve Onur Önürmen), Nobel Yayınevi, Ankara, (2015), ss. 87-102.
- Ayhan, Ahmet/Çakmak, Fatma, “Demokratik Bir Çıkış Yolu Olarak Sivil İtaatsizlik İçin Şiddet Olgusu ve Hukuksuzluk Paradoksu”, E-Journal of Intermedia, 2, S. 2, (2015), ss. 305-319.
- Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 3. Baskı, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, (2008). Belli, Aziz/Aydın, Abdullah, “Türkiye’deki Sivil Toplum Anlayışına 15 Temmuz Darbe Girişimi Üzerinden Bakış”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Dergisi, S. 15, (2018), s. 63-78.
- Bove, Jose/Luneau, Gılles, Sivil İtaatsizliğe Çağrı, çev. Işık Ergüden, İletişim Yayınları, İstanbul, (2006).
- Braudel, Fernand, Uygarlıkların Grameri, çev., Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara, (1996).
- Çaha Ömer/Şahin Bican, “Dünyada ve Türkiye’de Siyasi İdeolojiler” içinde, Tok, Nafiz ve Koçal, Ahmet Vedat, ‘Anarşizm’, Orient Yayınevi, İstanbul, (2013).
- Çiçek, Atıl Cem/Aydın, Selçuk, Sivil İtaatsizlik ve Anarşizm, Doruk Yayınları, İstanbul, (2018).
- Çözeli, Yusuf, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ve Türkiye Örneği, Adalet Yayı- nevi, Ankara, (2016).
- Davutoğlu, Ahmet, “Seçim Sistemleri ve Siyasi Meşruiyet”, Aksiyon, S. 51, 25 Kasım-1 Aralık, (1995), s. 23.
- Doğan, Bayram, “Sivil İtaatsizlik Bağlamında Vicdani Red”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale, (2018).
- Doğan, İsmail, Sivil Toplum Ondan Bizde de Var Makaleler, Sistem Yayınları, İstanbul, (2000).
- Doğru, Osman, “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Uygulamasında Toplanma ve Örgüt- lenme Özgürlüğü”, TBBD, S. 64, (2018), ss. 39-69.
- Erdoğan, Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, 4. Baskı, Ankara, (2015).
- Erkut, Celal, Hukuka Uygunluk Bloku: İdare Hukukunda Hukukun Genel Prensipleri Teorisi, Kavram Yayınları, İstanbul, (1996).
- Fendoğlu, Hasan Tahsin, İnsan Hakları Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, (2017).
- Gölcüklü, A. Feyyaz, Gözübüyük, A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygu- laması, Turhan Kitabevi, 3. Bası, Ankara, (2002).
- Güven, Murat, Barışçıl Gösteri ve Toplanma Özgürlüğü, Oniki Levha Yayınları, İstan- bul, (2019).
- Habermas, Jürgen, “Sivil İtaatsizlik”, Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaatsizlik (iç.), çev. Yakup Coşar, 3. Basım, İstanbul, (2013), ss. 122-143.
- Hocaoğlu, Durmuş, “Sivillik ve Demokrasi”, Yeni Türkiye Sivil Toplum Özel Sayısı, C. III, S. 18, (1997).
- İşgören, Ali, Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri, Seçkin Yayınları, 3. Bas- kı, Ankara, (2016).
- Kaboğlu, İbrahim Ö., “Bildiri: Sivil İtaatsizlik”, Sivil İtaatsizlik (iç.), Disiplinlerarası Kolokyum, Bursa, yay.haz., Hayretin Ökçesiz, İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve De- mokrasi Akademisi (Wald) Yayını, (1997), ss. 189-203.
- Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar, 14. Baskı, Legal Yayı- nevi, İstanbul, (2019).
- Kaman, Nur Zeliha, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkına İlişkin Hukuksal Çerçe- ve”, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı ve Demokratik Toplum Düzeni Kavramıyla İlişkisi” Çalıştayı (iç.), Türkiye İnsan Hakları Kurumu, İstanbul, (2014), ss. 23-28.
- Kapani, Munci, Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, (2013).
- Kılınç, Ümit, “Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yapma Hakkı ve Devletin Yüküm- lülükleri”, TBBD, S. 110, (2014), ss. 281-304.
- Mustafa A., Nevin, İslam Siyasi Düşüncesinde Muhalefet, çev. Vecdi Akyüz, İz Yayın- cılık, İstanbul, (1990).
- Nişancı, Şükrü, Sivil İtaatsizlik, Okumuş Adam Yayınları, İstanbul, (2003).
- Ökçesiz, Hayretin, “Tartışma”, Sivil İtaatsizlik (iç.), Disiplinlerarası Kolokyum, Bursa, Yay. Haz. Hayretin Ökçesiz, İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi (Wald) Yayını, (1997), ss. 45-59.
- Ökçesiz, Hayrettin, “Düşünce Özgürlüğünün Sivil İtaatsizlik Alanları”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 25, Ankara, (1999), ss. 281-286.
- Özekeş, Muhammet, “Ülkemizde Hukukun Vicdan ve Ahlak Sorunu”, Eskişehir Barosu Dergisi, Eskişehir, Eskişehir Barosu, S. 1-16, (2005), ss. 1-16.
- Özenç, Berke, “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ve Mekân Yasakları”, İÜHFM, C. LXXIII, S. 2, (2015), ss. 87-133.
- Rawls, John, “Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı”, Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaat- sizlik (iç.), çev. Yakup Coşar, 3. Basım, İstanbul, (2013), ss. 55-78.
- Sarıbay Ali Y/ ÖĞÜN, Süleyman S., Bir Politik Bilim Perspektifi, Aso Yayınları, İstan- bul, (1998).
- Selçuk, Sami, “Tartışma”, Sivil İtaatsizlik (iç.), Disiplinlerarası Kolokyum, Bursa, yay. haz., Hayretin Ökçesiz, İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi (Wald) Yayını, (1997), ss. 729-739.
- Şirin, Tolga, 30 Soruda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı, XII Levha Yayınları, İstan- bul, (2013).
- Tanyar, Ziya Çağa, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı”, AÜHFD, 60 (3), (2011), ss. 593-634.
- Thoreau, Henry David/Gandhi, Mohandas K., Sivil İtaatsizlik ve Pasif Direniş, çev. Hakan Arslan, Vadi Yayınları, Ankara, (1997).
- Topak, Suat Tayfun, “Anarşizm ve “Gezi Parkı” Olayları”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring (2014).
- Ümütlü, Ayşe Yaşar, “Anarşizm Değil Sivil İtaatsizlik”, Devlet ve Toplum Felsefesi Üze- rine Denemeler, Mana Yayınları, İstanbul, (2017). ss. 66-74.
- Vergin, Nur, “Siyaset, İlgisizleşme ve Türkiye’de Temsil Sorunu”, Türkiye Günlüğü, Sayı. 38, Ocak- Şubat, (1996), ss. 5-22.
- Weber, Max, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, Çev. Özer Ozankaya, İmge Yayınları, Ankara, 1995.
- ISSN: 2147-3854
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanlığı