Edirne Sarayı Kum Kasrı Hamamı ve Aşçılar Hamamı

Edirne Sarayı, Sarayiçi olarak adlandırılan bölgede, Tunca Nehri’nin batısındaki alanda,II. Murad’ın saltanatının son yıllarında inşa edilmeye başlanmış ve hemen her dönemdeki ilave veonarımlarla büyük bir kompleks haline gelmiştir. Pek çok yapısı Fatih Sultan Mehmed zamanındainşa edilen ve bünyesinde çok farklı işlevli yaklaşık 100 civarında yapıyı barındıran bu saray,oldukça geniş bir alana yayılmaktaydı.İnşa edildiği tarihten, 19. yüzyıl sonlarına kadar yoğun bir kullanıma sahne olan ve pekçok tarihi olaya (Osmanlı-Rus ve Balkan Savaşları, IV. Mehmed’in sünnet şöleni, vd.) tanıklık edenEdirne Sarayı, özellikle Osmanlı- Rus ve Balkan savaşları sırasında önemli ölçüde tahrip olmuş vepek çok yapısı yıkılmıştır. Saraydan günümüze çok az sayıda yapı ulaşmıştır.Kaynaklardan ve yayınlardan öğrendiğimize göre Edirne Sarayı’nın; 117 Oda, 21 Divanhane,18 Hamam, 8 Mescit, 17 Kapı, 13 Koğuş, 4 Kiler, 5 Mutfak, 17 Kasır ve 6 Köprü’den meydana geldiğianlaşılmaktadır. Kuşkusuz bu bilgiler, arşiv belgeleri üzerindeki incelemeler ile sahada yapılacakkazı ve araştırmalarla daha sağlıklı hale gelecektir.Biz bu bildirimizde, biri harap olarak günümüze ulaşabilen (Kum Kasrı Hamamı), diğeride (Aşçılar Hamamı) arkeolojik kazı sonrası ortaya çıkarılan iki hamamı; arşiv belgeleri, kazı,vd. çalışmalara dayalı olarak inceleyerek, bunların; plan, malzeme- teknik, mimari, bezeme vd.bakımlardan Osmanlı dönemi hamam mimarisi içerisindeki yerlerini belirlemeye çalışacağız.Mevcut verilerden hareketle, her ikisinin de (Kum Kasrı ve Aşçılar hamamlarının) II.Mehmed döneminde, muhtemelen 15. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiğini sanılmaktadır. Heriki hamam da, inşa edildiği dönemin mimari, plan şeması, malzeme ve teknik gibi özellikleriniyansıtırlar.Arkeolojik kazı sonrası hazırlanan rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleridoğrultusunda konservasyon ağırlıklı restorasyonu gerçekleştirilen Kum Kasrı Hamamı büyükoranda ayaktadır. Aşçılar Hamamı ise, yalnızca kayıtlarda bilinmekteydi. Yapılan arkeolojik kazısonrası temel kalıntıları ortaya çıkarılan bu hamamın plan şeması büyük ölçüde belirlenmiştir.Yapı, kazı sonrası geçici koruma önlemleri kapsamında konservasyonu sağlanarak koruma altınaalınmıştır.

The Kum Pavilion Bath And The Cooks Bath In The Edirne Palace

The construction of the Imperial Palace (Saray-ı Cedîd-i Âmire) started in the final yearsof Murad II’s reign in what is today called the Sarayiçi Quarter of Edirne in the west of the TuncaRiver and eventually it became a large complex with extensions and renovations in almost everyera. This palace, significant portions of which were built during the reign of Mehmed II (1451-1481),is comprised of nearly a hundred structures with various functions, spreads over a vast area.The Imperial Palace (Saray- Cedîd-i Âmire), remained in use for centuries and witnessedmany important historical events (e.g. Mehmed IV's circumcision feast, the Ottoman-Russo Warsand the Balkan Wars, etc.), got damaged and ruined. As a result, only a few of its original structureshave survived today.It has been understood from the resources and publications that the palace consists of 117chambers, 21 council chambers, 18 hamams (baths), 8 masjids, 17 gates, 13 wards, 4 cellars, 5 kitchens, 17 pavilions, and 6 bridges. Doubtlessly these data should be substantiated with analyses ofarchival documents and excavations.In this presentation, the purpose is to characterize two baths, namely Kum Kasrı Baths,which has survived as a ruin, and Cooks’ Bath, which has been unearthed at archaeologicalexcavations, and to identify the place of these two baths in the architectural traditions of theOttoman Period.The available data suggest that these two can be dated to the period of Mehmet II,which probably corresponds to the second half of the 15th century. Both reflect the period’scharacteristics, such as architecture, plans, materials, and technique.The Kum Kasrı Bath, whose conservation-based restoration was performed in the light ofthe relief, restitution, and restoration projects following the archaeological excavation, remainserected today. On the other hand, the Cooks’ Bath is only known from the records. The planchart of this bath, whose foundation remains were retrieved at the conducted archaeologicalexcavations, was identified to great extent. The structure turnes into a protected area after theexcavation as required by the temporary protection measures.

___

  • Ayverdi, E. H. Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 855-886 (1451-1481), Cilt:III, 2. Baskı, Istanbul 1989.
  • Çakmak, S. – Ersoy, I. K. “Manisa Saray Hamamı”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt:XXI, Sayı:1, Izmir, 2012, 39-48.
  • Eldem, S. H. – Akozan, F. Topkapı Sarayı, Istanbul, 1982.Eldem, S. H. Köskler ve Kasırlar, I. Cilt, Istanbul, 1969.
  • Eldem, S. H. Köskler ve Kasırlar, II. Cilt, Istanbul, 1974.Eravsar, O. Tokat Tarihi Su Yapıları (Hamamlar), Istanbul 2004.
  • Eyice, S. “Iznik’de “Büyük Hamam” ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”, Tarih Dergisi, Cilt:XI, Sayı:15, Istanbul, 1960, 99-120.
  • Önge, Y. Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara, 1995.
  • Özer, M. “Edirne Yeni Saray Kazısı 2009 Yılı Çalısmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Istanbul, 2010, 225-239.
  • Özer, M. Edirne Sarayı (Saray-ı Cedîd-i Âmire) Kısa Bir Degerlendirme, Istanbul, 2014.
  • Rifat Osman (Yayınlayan: S. Ünver). Edirne Sarayı, 2. Baskı, Ankara, 1989.
  • Urak, G. “Amasya’da Iki Saray Hamamı”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 3. Cilt, Ankara, 1995, 385-396.
  • Uysal, A. O. “Kubad-Abad Hamamları”, I. Uluslararası Beysehir ve Yöresi Sempozyumu, Konya, 2006, 85-96.
  • Yavuz, A. T. (Derleyen: N. Ergin) “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Hamamlar”, Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari, Tarih ve Imgelem, Istanbul, 2012, 99-179.