Bizans Dönemi El Yazması: Topkapı Sarayı G.i.8 Nüshası Resimlerindeki Alegorik Unsurlar

Bugün Topkapı Sarayı Müzesi’nde G.İ.8 numarada kayıtlı bulunan Bizans Dönemi ResimliOktateukh el yazması 12. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos’un(1081-1118) oğlu Porfirogennetos İsaakios Komnenos tarafından hazırlanan eser, Yunanca küçükharflerle yazılmış Eski Ahit’in ilk sekiz kitabını içeren 569 sayfalı ve 301 resimli bir el yazmasıdır.Eserde geçen hikâyeler resimlerle görselleştirilmiştir. Bazı hikâyelerin resimlenmesinde alegorikunsurların kullanıldığı dikkat çekmiştir. Söz konusu nüshada görülen alegorik figürler bildirikonusu olarak seçilmiştir.Genişletilmiş bir metafor, soyut kavramın resim diline dönüştürülmesi, başka bir şeysöylemek anlamına gelen alegori, dini bağlamda kullanıldığında bir hikâyenin ya da sanateserinin teolojik değerlerinin sembolü olarak yorumlanması, görsel olarak anlatılması şeklindetanımlanabilir. Alegori; antikçağ, ortaçağ, rönesans metinlerinde, tiyatroda ve resimde de tercihedilmiştir. Ortaçağ kitap ve duvar resimlerinde, kilise süslemelerinde soyut kavramın veyaolgunun anlaşılmasını sağlamak için basitleştirilerek kullanılmıştır.Topkapı Sarayı G.İ.8 Oktateukh el yazmasında; “Âdem’in Hayvanlara İsim Vermesi”sahnesinde Kartal, “Musa’nın Nehirde Bulunması ve Rab’bin Musa’ya Vadedilen TopraklarıGöstermesi” sahnelerinde Güvercin ve “İlk Doğanların Ölümü Belası” sahnesinde Yılan figürlerigörülmektedir. Çalışmada, Eski Ahit konulu Bizans el yazmasında geçen hikâyeleri görselleştirenresimlerde görülen Kartal, Güvercin, Kuğu ve Yılan figürleri neyi ifade ediyor? sorusuna yanıtaranacaktır. Metin resim ilişkisi göz önünde bulundurularak figürlerin ikonografik ve alegorikanlamları irdelenmiş, sembolik ifadeleri açısından resmin çözümlemesi yapılmıştır.Bildirinin amaçlarından biri Bizans resim sanatını temsil eder nitelikteki söz konusu el yazmasınınresimlerinde görülen alegorik unsurlara dikkat çekmek ve ikonografik açıdan irdelemektir. Diğerönemli amacı ise el yazmasındaki bu alegorik unsurların sembolik anlamlarına değinmektir.

Anahtar Kelimeler:

Bizans, El Yazması, Topkapı Sarayı G.İ.8, Resim, Alegorik Unsurlar.

Byzantine Period Illustrated Manuscript: Allegorical Elements In The Paintings Of Topkapı Palace G.i.8

The Byzantine-Period illustrated Octateuch Manuscript registered as no. G.I.8 of TopkapiPalace Museum today is dated to the 12th century. The work prepared by Porphrogennetos IsaakiosKomnenos, the son of the Byzantine Emperor Alexius Komnenos I (1081-1118), is an illustratedmanuscript consisting of 569 pages and 301 illustrations and including the first eight books of theOld Testament written in miniscule in Greek. The stories in the work are illustrated. It is noted thatallegorical elements were used in the illustration of some of the stories. The allegorical figures inthe manuscript in question are the subject matter of this paper.Representing an expanded metaphor, transformation of an abstract concept into anillustration or saying something else, allegory, when used in a religious context, can also be definedas the interpretation or visualization of the symbol of theological values of a story or a workof art. Allegory was also preferred in texts, theater plays and paintings of antique age, medievalage and renaissance. It was used in medieval books, wall paintings and church ornamentations inorder to simplify abstract concepts or phenomena to make them more understandable.Octateuch Manuscript registered as no. G.I.8 of Topkapi Palace contains illustrations; anEagle in the scene of “Adam Names Animals”, a Pigeon in the scene of “The Finding of Moses in theRiver and God Showing Moses the Promised Land”, and a Snake in the scene of “The Death of theFirstborn”. This paper will search for answers to the question: “What do the Eagle, Pigeon, Swanand Snake figures in the illustrations which visualize the stories in the Byzantine manuscriptabout the Old Testament refer to?” Considering the text and illustration relation, the iconographicand allegoric meanings of the figures are examined and the picture analysis is done in terms ofsymbolic expressions.One of the aims of the paper is to discuss, from an iconographic aspect, the allegoricalelements in the illustrations of the manuscript which represents the Byzantine art of painting.Another important aim of the paper is to address the symbolic meanings of these allegoricalelements in the manuscript.

Keywords:

Byzantine, illustrated manuscript, Topkapi Sarayi G.I.8, Illustration, Allegorical elements,

PDF

___

Anderson, J. C. “The Seraglio Octateuch and the Kokkinobaphos”. Dumbarton Oaks Papers, Vol. 36, Dumbarton Oaks, Trusteesfor Harvard University Stable, 1982, s. 83-114.
Anonim, Kitabı Mukaddes: Eski ve Yeni Ahit (Tevrat ve Incil), Kitabı Mukaddes Sirketi Yayınları, Istanbul, 1972.
Bernabo, M. "Mecenatismo imperiale a traduzione dei Settanta: I'illustrazione della lettera di Aristea a Bisanzio”, Miniature, Vol. 3-4, 1990-91, s. 11-20.
Beydiz, M. G. Mitolojiden Sanata Hayvan Imgesi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Istanbul, 2016.
Carr-Gomm, S. Sanat: Sanatın Gizli Dili, Inklap Kitabevi, Istanbul, 2014.
Cömert, B. Mitoloji ve Ikonografi, De Ki Basım Yayım, Ankara, 2008.
Çoruhlu, Y. Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınları, Istanbul, 2011.
Gibson, C. Semboller Nasıl okunur, YEM Yayın, 2. Baskı, Istanbul, 2013.
Gardin, N. vd. Larouse Semboller Sözlügü, Bilgi Kültür Sanat, Istanbul, 2014.
Gültekin-Giderer, BH. Resimde Allegori (Sanatta Yeterlilik Eseri Raporu), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1993.
Harrington, L., “Allegory”, New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Detroit: Thomson & Gale, 2003, c. 1, s. 291-292.
Indirkas, Z. Mitolojiden Alegoriye, Tekhne Yayınları, Istanbul, 2015.
Kaplan, N. Bizans Dönemi Resimli Oktateukh El Yazması: Seraglio (Topkapı Sarayı Gi.8), (Yayımlanmamıs Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskisehir, 2017.
Lowden, J.H. “Octateuch”, The Oxford Dictionary of Byzantium (Ed. A. Kazhdan), Oxford Univercity Press, Oxford, 1991, s. 1510-1511.
Tarakçı, M. “Origen ve Alegorik Kitab-ı Mukaddes Yorumu”, Uludag Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi BİZANS DÖNEMİ EL YAZMASI: TOPKAPI SARAYI G.I.8 NÜSHASI RESİMLERINDEKİ ALEGORİK UNSURLAR - NECLA KAPLAN Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1, Bursa, 2010, s. 183-213.
Sümer, N. “Dinsel ve Mitolojik Bir Sembol Olarak Yılan”, The Journal of Academic Social Science
Studies, Doi:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3229, Sayı: 43, Spring I, 2016, , p. 275-288.
Uspenskii, F. I . Konstantinopolskii Seral’skii Kodeks Vos’mikniziia (L’Octateuque de la Bibliothéque du Sérail’a Constantinople,) (IRAIK 12), Sofia, 1907, Albüm, Munich.
Yöndemli, F. Tarih Öncesinden Günümüze Yılan, Piramit Yayıncılık, Ankara, 2004.
Weitzmann, K. and Bernabo, M. The Illustration in the manuscripts of the Septuagint: Oktateuch, Vol. 2, Department of Art and Archaeology, Princeton University in Associaton with Princeton University Press, 1999.
Kuehn, C. A. (2011). Allegorical Art in the Early Byzantine Era: Icons, http://www.byzantineegypt.com/uploads/2/1/4/8/2148650/poem_icons_figures_1-5.pdf (Erişim Tarihi: 10. 05. 2017).
http://www.signology.org/bird-symbol/swan-symbol.htm (Erişim Tarihi: 20.11.2017).
http: / /www.tdk. gov.t r/ index. php?opt ion=com_g ts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a31265602a727.74000318 (Erişim Tarihi: 20.12.2017).