Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan şehir, deprem kuşağında yer aldığı için tarih içinde sık sık hareketlenmeler görülmüş ve bu depremlerden büyük ölçüde etkilenmiştir. Eski Erzincan olarak bilinen yer bugünkü şehrin güneyinde merkeze yaklaşık 8 km. uzaklıktadır. Öyle ki 1939’a kadar ayakta kalabilen Geç Osmanlı dönemi camileri de bu büyük depremde yok olmuştur. Yapılan saha araştırmasında günümüze kadar ulaşamamış camilerden sadece İzzet Paşa Camisi’nin kalıntılarına rastlanmıştır. Erzincan’da Akkoyunlu ve Osmanlı dönemi günümüze gelemeyen ancak arşiv belge ve bilgisi bulunan 10 adet cami bulunmaktadır. Bu camiler Akkoyunlu Camisi (1301), Çukurköyü Camisi (19.yy.sonları), GerekGerek Camisi (1454-55), Gülâbi Bey Camisi (15.yy.), Gülâbi Mescidi (15. yy.), Hacı Mahinur Camisi (1897), Halilullah Camisi (15.yy.), İzzet Paşa Camisi (19.yy.), Kale Camisi (1535-36), Kurşunlu Camisi (1584-85) şehirde Akkoyunlu ve Osmanlı mimarisi hakkında bilgi vermektedir. Günümüze kadar ayakta kalamayan bu camilerin 1904 yılına kadar ayakta olduğunu şehir haritalarından öğreniyoruz. Arşiv belgelerinden faydalanarak camilerin banileri, tarihleri, görevli atamaları gibi bilgilerin yanı sıra kitabesi olan camilerin de kitabeleri okunarak bu sayede bilgilerine ulaşılmıştır. Eski Erzincan valisi olan Ali Kemali’nin kitabından o dönem çekilmiş kitabelerin fotoğrafları ve yer yer malzeme bilgisi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinden faydalanarak yapıların mimarisi hakkında bilgi edinilmiştir. Arşiv belge ve fotoğraflarından hareketle camiler tanıtılmıştır. Plan kuruluşları bakımından kare veya dikdörtgen planlı camilerdir. Ancak Hacı Mahinur Camisi altıgen planlı olması bakımından farklılık gösterir. İzzet Paşa Camisi dışında hepsi düz ahşap tavan ile örtülüdür. İzzet Paşa Camisi kubbe ile örtülüdür. Malzeme olarak ahşap, kerpiç, taş kullanılmıştır. Yapıların çoğunda son cemaat yeri uygulaması mevcuttur. Camiler sade, gösterişten uzaktır. Bu çalışmada Erzincan merkez ve köylerinde bulunan günümüze gelmeyen ancak arşiv belge, bilgi ve fotoğrafları ile mimarisi hakkında bilgi edindiğimiz camiler ele alınacaktır. Şehrin mimari gelişimini arşiv belgelerindeki bilgilere dayanarak izlemek mümkündür. Bu camiler genel olarak yerel tarzda inşa edilmiş geleneksel düz ahşap tavanlı camiler olup bunların dışında kubbeli camilerle de karşılaşılmıştır. “Erzincan İli Cami Mimarisi” başlıklı doktora tezinde ayrı bir bölümde incelenen tarihi öneme sahip bu 10 adet cami ele alınmıştır. Bu bağlamda yapıların tarihlendirme sorunları, daha önce Ali Kemali tarafından eksik veya yanlış yapılan tarihlemeler yeni belge ve buluntular ışığında ele alınarak Anadolu Türk mimari geleneğinin Erzincan’da unutulmuş eserlerinden Akkoyunlu-Osmanlı mimarisinin önemli yapıları tanıtılacaktır.

The city, which is located in the Eastern Anatolia Region, has been seen to be active frequently in history due to its location on the earthquake zone and has been affected to a great extent by these earthquakes. Known as Eski Erzincan, the center of the present city is about 8 km. So much that the late Ottoman-era mosques that survived until 1939 were destroyed in this great earthquake. In the field survey, only the remains of the Izzet Pasha Mosque were encountered from the mosques that could not be reached to daylight. There are 10 mosques belonging to Akkoyunlu and Ottoman eras in Erz,ncan that could not survive to this day but have archive documents and information. These mosques which are: Akkoyunlu Mosque (1301), Çukurkoyu Mosque (19th century), GerekGerek Mosque (1454-55), Gulabi Bey Mosque (15th century), Gulâbi Small Mosque (15th century), HaciMahinur Mosque 1897), Halilullah Mosque (15th century), Izzet Pasha Mosque (19th century), Kale Mosque (1535-36), Kurşunlu Mosque (1584-85) provide information about Akkoyunlu and Ottoman architecture in the city. We learn from city maps that these mosques, which can not stand up to the sun, are standinguntil1904.The informationabout thesemosqueshavebeenobtainedbytaking advantage of the archieve documents and reading about the architects, history, attendant assignments of the mosques and also the epigraphs of the mosques. Information about the architecture of the buildings has been obtained by using the book of Ali Kemali, the former Erzincan governor, and the archive of General Directorate of Foundations. The mosques are introduced from archive documents and photographs. In terms of plan type, they are square or rectangular planed mosques. However, the Haci Mahinur Mosque differs in that it has a hexagonal plan. Except Izzet Pasha Mosque, all are covered with a flat wooden ceiling. Izzet Pasha Mosque is covered with a dome. Wood, mud brick, stone were used as material. In the majority of the structures there is a narthex application. The mosques are simple and are not embellished. In this study, the mosques will be discussed in the center and villages of Erzincan and could not survive to this day will be discussed as we have obtained information about their architecturesbymeans of archivedocuments andphotographs.It ispossible to observe the architectural development of the city based on the information in archive documents. These are the traditional plain wooden ceiling glass built in local style in general, but also with domed glass. These 10 mosques with historical prescriptions, which were examined in a separate section in the doctoral dissertation entitled “Architecture of Erzincan Ili Mosque” were handled. In this context, the problems of the dating of the structures will be introduced by Ali Kemali, the missing or incorrectly made histories in the light of the new documents and findings and the important structures of Akkoyunlu-Ottoman architecture will be introduced from the forgotten works of Anatolian Turkish architectural tradition in Erzincan.