Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Görevlilerinin Sürgün Edilmesi: 19. Yüzyıl Kıbrıs Örneği

İktidar tarafından bir topluluk ya da bireyin bulunduğu yerden uzaklaştırılması, başka yere zorla göç ettirilmesi anlamına gelen sürgün, değişik amaçlar için kullanılmıştır. Bireyi sürgüne gönderme uygulamasının nedeni, kişiyi cezalandırmak, sürgüne sebep olan olayın geçtiği mahalden uzaklaştırmaktır. Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama ve gerileme dönemlerinde ortaya çıkan sosyo-ekonomik bunalımlara bağlı olarak sürgün cezalarında artış gözlenmiştir. Bu dönemde devlet kurumları arasındaki uyum ve düzenli işleyiş bozulmuş, bu durum devlet görevlilerinin faaliyetlerine de yansımıştır. Devlet görevlilerine dönük şikâyetler üzerine devletin, görevlileri cezalandırma yoluna gittiği, arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır ve bu belgelere göre devlet görevlilerine verilen cezalardan birisi de sürgün olmuştur. Bireysel sürgünler için özellikle coğrafi şartları pek elverişli olmayan bölgeler ve adaların seçildiği görülmektedir. Kıbrıs Adası da sürgün cezalarının uygulandığı önemli yerlerden birisi olmuştur. Kıbrıs'a sürgün geleneği adanın Osmanlı topraklarına katıldığı tarihten beri süregelmiştir. 19. yüzyılda da bu gelenek devam etmiş, Kıbrıs sürgünle cezalandırılan devlet görevlilerinin gönderildiği yerlerden birisi olmuştur

The Exile of State Officials in the Ottoman Empire: The Example of 19th Century Cyprus

Exile, meaning the expelling by the ruling power of an individual or of a whole community to another place, has been employed for various purposes. The aim of exile is to punish the individual and to remove him from the place where the event that led to his exile occurred. A noticeable increase in the number of punishments through exile was witnessed during the period of stagnation and recession in the Ottoman Sultanate as a result of socio-economic depressions. During this period, the harmony between state institutions deteriorated, a factor which also influenced state officials. It is understood from archive documentation that, taking into consideration the complaints made regarding officials, the state chose to punish these officials, and one method of punishment was to send them into exile. It is clear that islands and other places with harsh conditions were chosen for the exile of individuals. Cyprus became an important island for those undergoing exile. Exile to Cyprus became a tradition following its incorporation into Ottoman territory. Cyprus became one of the places where state officials were sent into exile and this tradition continued throughout the 19th century

PDF

___

Acehan, A. (2008). “Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, 12-29.
Akgündüz A. (1999). “Kanunnâmelerde Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer‘i Tahlili”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 12/1, 1-16.
Arslan, H. (2001). 16. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Atlay, D. (1999). “Kıbrıs Türkleri’nin Kökeni Olan Türk Kabileleri ve Kıbrıs’ın Türkleştirilmesi Çalışmalarından Bir Kesit”. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24-27 Kasım 1998, II, 455-474. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Avagyan, A. (2004). Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye’nin Devlet-İktidar Sisteminde Çerkesler. Çev. Ludmilla Denisenko. İstanbul: Belge Yayınları.
Babuş, F. (2006). Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskan Siyaseti ve Uygulamaları. İstanbul: Ozan Yayınları.
Barkan, Ö. L. (1950). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 11, 524-569.
Barkan, Ö. L. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolonizatör Türk Dervişleri”. Türkler, 9, 133-153. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Buzpınar, Ş. T. (2002). “II. Abdülhamid Döneminde Filistin’e Yahudi Göçü Meselesi (1878-1908)”. Türkler, 13, 78-86. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Cöhçe, S. (2000). “İçel Sancağı Ermenak Kazasından Kıbrıs’a Göçürülen Aileler”. Üçüncü Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (13-17 Kasım 2000), I, 223-243. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Daşçıoğlu, K. (2007). Osmanlı’da Sürgün. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Dündar, R. (1999). “Kıbrıs’ın Fethi ve İskânı”. Osmanlı, 4, 632-648. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Erdoğru, M. A. (1993). “Kıbrıs’ın Türkler Tarafından Fethi ve İlk İskân Teşebbüsü (1570-1571)”.
Kıbrıs’ın Dünü-Bugünü Uluslararası Sempozyumu (28 Ekim-2 Kasım 1991), 45-56. Ankara: K.K.T.C. Doğu Akdeniz Üniversitesi ve T.C. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
Erdönmez, C. (2007). “Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarında Osmanlı Devrinde Kıbrıs’a Yapılan Sürgünlerle İlgili Bazı Tespitler”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 65-90.
Gerçel, A. (1999). “Kıbrıs Tarihinde Göçler”. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (24-27 Kasım 1998, II, 485-495. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Gürsoy, C. (1971). “Coğrafya Bakımından Kıbrıs ve Türkiye”. Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969), 41-48. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Halaçoğlu, Y. (2006). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara: TTK. Yayınları.
Halaçoğlu, Y. (2001). Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskân Politikası. Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, 39-46. Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, & Erhan Afyoncu. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
İpek, N. (2006). İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler. Trabzon: Serander Yayınları.
Karaca, B. (1999). “XVI. Asırda Teke Yöresinden Kıbrıs’a Yapılan Sürgünler”. Osmanlı, 4, 649-652. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Köksal, O. (2006). “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hatt-ı Hümayunları”. OTAM, 19, 283-341. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Manisalı, E. (2003). Dünden Bugüne Kıbrıs. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
Yıldırım, H. O., & Atik, V. (2010). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
Özkul, A. E. (2005). Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750). İstanbul: İletişim Yayınları.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Yılmaz, M. (1999). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”. Osmanlı, 4, 587-602. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları