Ufuk BOZ

Toplumsal eleştiri yöntemi olarak mizah ve türk mizahı: Yeni medyadan bahattin örneği

Mizah, diğer insani zevkler gibi toplumsal bir olgudur. İnsanın sosyal hayatında değişmez, yıkılmaz ve kader gibi gösterilen olgulara karşı bir özgürleşme çabasıdır. Mizah, tarih boyunca genellikle eleştiri ve muhalefet yanlı tavrını ortaya koymuş ve bu nedenle mevcut iktidarlar tarafından denetim altına alınmak istenmiştir. Mizah ilk çağlardan itibaren var olmakla birlikte, içinde bulunduğu döneme, topluma, kültüre ve teknolojiye göre değişiklik gösterir. İlk değişiklik sözlü mizahtan yazılı mizaha geçerken yaşanmıştır. Daha sonra ise bu süreci matbaa, fotoğraf makinesi, sinema, televizyon ve yeni medyanın gelişimiyle gelen köklü değişimler izlemiştir. 1990ların ikinci yarısından itibaren internet tüm dünyada olduğu gibi Türkiyede de yayılmaya başlamıştır. İnternetle birlikte oluşan yeni medyada, daha önce geleneksel medyada da var olan mizah türleri bazı değişikliklere uğramıştır. Dijital yani 0-1 tabanına indirgendiğinde sayısal hale getirilen her türlü işitsel, görsel, yazılı içeriğin yeni medyada yer alması ve kolaylıkla aktarılması, geleneksel medyanın içerdiği yazılı, görsel ve sözel mizahın yeniden aktarılmasını sağladığı gibi, manipüle edilmiş fotoğraflara benzer şekilde bazı yeni iletişim formatlarının ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Geleneksel medyada çok yoğun olarak kullanılan fotoğraflar, yeni medyada da yaygın olmakla birlikte bazı değişimler geçirmiştir. Bu konuda verilebilecek en güzel örneklerden biri de, Türkiyede sosyal medyada bir fenomene dönüşen Uykusuz dergisinin Bahattin adlı karakteridir. Çalışmada genel anlamda mizah toplumsal eleştiri yöntemi olarak ele alındıktan sonra Türk mizahının tarihten günümüze ulaşma biçimine değinilmek istenmekte ve en son günümüz mizahının ilginç bir formu olanBahattin karakterinin yeni medyada, sosyal medyada ve yazılı basında işlenme, değerlendirilme ve yorumlanma biçimiincelenmek istenmektedir. Çalışmanın ilk üç bölümü teorik literatür taramasına dayanmakta, son bölümün verilerini, Bahattin konusundaki diyaloglar, tartışmalar, eleştiri yazıları ve haberler oluşturmaktadır. Yöntem olarak literatür taramasının yanında niteliksel araştırmanın içerik analizi,yorumlama ve söylem analizi şeklinde karma bir yöntem kullanılmıştır. Veriler Mart 2013 ve Nisan 2014 tarihleri arasında Google arama motorunda, Türkçe Bahattin kelimesi yazılarak tarama yapılması sonucunda konunun geçtiği haber sitelerinden, Ekşi Sözlükten, gündelik gazetelerin internet portallerinden, Facebook ve Twitter gibi yaygın sosyal medyadan ve ayrıca Bahattin konusunda yayın yapan sitelerdenelde edilmiştir. Verilerin seçimi konusunda rastgele örneklem seçimi yöntemi kullanılmıştır. Son bölüm, ulaşılan sonuçlara ayrılmıştır. Sonuç olarak denilebilir ki, mizahın insanlık tarihi boyunca sürdürdüğü toplumsal eleştiri işlevi günümüzde de sürmekte, günümüzde buna internetin etkisi ile, etkileşim, katılım, hızlılık, kolay çoğalma, kolay yayılma gibi çok sayıda özellik eklenmekte, bu süreçte yerelin devreye girmesi ile dil ve söylem önemli değişimler geçirmekte, mizah teknolojik dönüşümlerle harmanlanarak varlığını sürdürmektedir. Ve bu süreç en tutarlı olarak ancak indirgemeci olmayan çoklu bakış açıları ile doğru bir şekilde değerlendirilebilir. Bu çalışmanın son kısmında irdelenen Türkiyede Bahattin karakterinin etrafında oluşan karmaşık süreç bunun tipik bir örneğidir.

Humor as a method of social criticism and turkish humor: The bahattin example of new media

IHumoris the social phenomenon like human pleasures. Humor is a liberation effort against the cases that is presented as constant, indestructible and faith in the social life of human. Humor has often revealed its attitude supporting the criticism and opposition throughout the history. Therefore, it is demanded to be taken under control by the present governments. Humor from the early ages, however it changes and develops depending on the period, society, culture and technology. The first changes of humor was experienced in passing from verbal humor to written one. Later on, the development of new radical changes related to printing press, camera, film, television and new media followed this process. The internet began growing up in Turkey in second half of the 90 s as in all around the world. Existing types of humor in traditional media has undergone some changes and formed new media with the internet. New media in the digital means when reduced to the base 0-1; every each digitized auditory, visual and written content take place in the new media and are easily transferred. In this manner, written, visual and verbal humor contained in the traditional media are retransferred to the new media and public, and it has led to the development and show up of the new communication formats likewise the manipulated photos in this new media. The photographs used very extensively in traditional media also have been used in a common manner in new media but they have undergone some changes. The character called as Bahattin of Uykusuz Magazine, which became a phenomenon in social media, can be shown as one of the best examples. In the present study, after the tackling of humor as a social criticism in the general sense, it is sought to touch upon, how Turkish humor reached its present day, and to examine how the character of Bahattin, an interesting form of contemporary humor, is dealt, evaluated and interpreted in new media, social media and printed press. The initial three parts of the study is based on theoretical literature review, while the data of the last part consists of dialogues, discussions, reviews and news concerning Bahattin. A mixed method is used in the study, consisting of content analysis of the qualitative research, interpretation and discourse analysis, in addition to literature review. The data were obtained, from news websites, Ekşi Sözlük, internet portals of daily newspapers and popular media such as Facebook and Twitter, in consequence of the searches conducted via the Google search engine between March 2013 and April 2014, and also from the websites publishing materials on Bahattin. Random sample selection method is used with regards to data selection. The final part is dedicated to the results reached. In conclusion, it is possible to state, the social criticism function of humor, which has lasted throughout the history of humanity still goes on, and, with the impact of internet, nowadays gains many characteristics like interaction, participation, speed, easy reproduction, easy spread, etc., within this process, with the local coming into play, language and discourse go through significant changes, and humor carries on, through being blended with technological transformations. The relevant process may be evaluated in the most consistent manner through non-reductive multiple perspectives. The complex process emerging around the character of Bahattin in Turkey, as thoroughly examined in the final part of the present study, is a typical example of this.

PDF

___

Avcı, Artun (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece Birikim Dergisi. Sayı 166: 80-96.
Çakır, Mukadder (2013) Sosyal Medya ve Gösteri (11-68) Ali Büyükaslan, Ali Murat Kırık (Ed.) Sosyalleşen Birey, Sosyal Medya Araştırmaları, Konya: Çizgi.
Dikmen, Mehmet (2002). Osmanlıca-Türkçe Sözlük. İstanbul: Cihan Yayınları.
Dilmen, Necmi Emel (2007). Yeni Medya Çerçevesinde İnternet Günlükleri-Bloglar ve Gazeteciliğe Yansımaları, Marmara İletişim Dergisi. Sayı 12: 114.
Georgeon, François (2007). Osmanlı İmparatorluğunda Gülmek mi?, Doğuda Mizah. Çev: Ali Berktay, İstanbul: Yapı Kredi.
Georgeon, François (1996). İstanbulun Aynası Osmanlı Yergi Basını, Çev: M. Emin Özcan, Gül Diken Mizah Kültürü Dergisi. Sayı 10: 47.
Geray, Haluk (2003). İletişim ve Teknoloji Uluslararası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikaları. Ankara: Ütopya.
Karlıdağ, Serpil (2010). Sayısal Çağda Mizah: İnternet Güldürüyor mu?, Ulusal İletişim Kongresi Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu Bildiriler Kitabı,Erzurum: Mega Ofset, 13-15 Mayıs 2010: 304.
Kırık, Ali Murat (2010). Etkileşimli Televizyon. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Kurt, Murat (2011). Miracle Picture Dictionary. İstanbul: MK Publications.
Kutay, Cemal (2013). Osmanlıda Mizah. İstanbul: Acar Bilgi Merkezi.
Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev: Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer, İstanbul: İris.
Nesin, Aziz(1973). Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. İstanbul: Akbaba.
Oskay, Ünsal (2000). Tek Kişilik Haçlı Seferleri. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
Öngören, Ferit (1998). Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
Özdemir, Mehmet (2010). Har-nâmenin Tahkiye Dışındaki Bölümlerine Şekil ve Muhteva Açısından Bakış, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 5: 70.
Özocak, Gürkan (2011). Türkiyede Siyasi İktidarın Mizahla İmtihanı: İfade Özgürlüğü ve Karikatür, TBB Dergisi, Sayı 94: 260-294.
Özyılmazel, Ayşe (2013) Adamım Baattin!, Sabah. 19.11.2013.
Ray, Hasan (2013). Türkiyede Mizah Kültürünün Gelişimi ve Bahattin.http://www.politikadergisi.com/okur- makale/turkiyede-mizah-kulturunun-gelisimi-ve-baattin.Erişim Tarihi: 23.04.2014.
Sanders, Barry (2001). Kahkahanın Zaferi. Çev: Kemal Atakay, İstanbul: Ayrıntı.
Usta, Çiğdem (2009). Mizah Dilinin Gizemi. Ankara: Akçağ.
Yengin Ateş, Sibel (2013). Bana Bahattini Sormayın!, Akşam. 15.12.2013. Yılmazoğlu, Emre (2012). Türkiyede Mizah Yayıncılığının Kısa Tarihi, Gündoğuşu Dergisi. Sayı 5.
Baattin Marka Oluyor (2014). Cumhuriyet. 26.03.2014.
Baattin Patlaması (2013). Milliyet. 09.11.2013.
Bolulu Baattin Fenomen Oldu (2013). Bolu Gündem. 23.11.2013.
Bahattin bu yazıyı okusa pıçaklarım derdi (2013). http://www.odatv.com/n.php?n=bahattin-bu-yaziyi-okusa- picaklarim-derdi-0411131200 Erişim Tarihi: 26.05.2014.
Bahattin dizi mi oluyor?, (2014). http://www.acunn.com/haber/baattin-in-dizisi-direkten-dondu/142458.Erişim Tarihi: 26.04.2014.
Bahattin Resmi (2014).http://www.neyebaksam.com/vkq1P.Erişim Tarihi: 23.04.2014.
Baattin Zonguldakın hangi önemli sorununa el attı? (2013). http://www.pusulagazetesi.com.tr/haber.php?hay ns=2&yazilim=haberler&osmanli=hdetay&aid=36859&titlem=36859. Erişim Tarihi: 02.07.2014.
Ekşi Sözlük (2014). https://eksisozluk.com/pic-bahattin--2125302. Erişim Tarihi: 26.04.2014.
Facebook (2014). https://www.facebook.com/Picbaattinn. 26.04.2014.
Gülmece, Türk Dil Kurumu (2014). http://www.tdk.gov.tr/index.php?option. Erişim Tarihi: 24.04.2014.
Mizah, Türk Dil Kurumu (2014). http://www.tdk.gov.tr/index.php?option. Erişim Tarihi: 24.04.2014.