Tuncay KAN, Tahir MACİT, Cemil ERNİM, Remzi KOKARGÜL, Yılmaz UĞUR, Erdoğan ÇÖÇEN, Lütfi PIRLAK

Malatya yöresinde yetiştirilen mahalli 'Karamehmet' elmasında seleksiyonla verimli ve kaliteli klonların seçimi

Elma insan sağlığı ve beslenmesinde önemli olan, hermevsim pazarda bulunabilen, ekonomik, lezzetli veyaygın şekilde tüketilen bir meyvedir. Ülkemiz elmaüretiminde ticari değeri yüksek standart çeşitlerinyanı sıra çok sayıda mahalli çeşitler de yeralmaktadır. Bu mahalli çeşitler ıslah çalışmaları içinönemli bir genetik kaynak oluşturmaktadır. Malatyailinde yetiştirilen mahalli Karamehmet elması; eylülayı başında olgunlaşır. Yeme kalitesi ve albenisiyüksek, ince kabuklu, hoş kokulu, hafif mayhoştatlımsı, gevrek ve suludur. Malatya ilinde 2013-2017 yılları arasında yürütülen bu çalışmada, farklıgenotiplerinin olduğu gözlenen Karamehmetelmasında kaliteli klonların belirlenerek üretimekazandırılması amaçlanmıştır. Alan taramasındayapılan incelemelerde verimli ve sağlıklı olduğugözlenen 15 klon arazide işaretlenmiştir. İşaretlenenağaçlardan alınan meyve örneklerinde pomolojikanalizler gerçekleştirilmiş ve elde edilen veriler“Tartılı Derecelendirme Metodu” iledeğerlendirilmiştir. Değerlendirme sonunda,“Karamehmet” elma çeşidinde 44.KM.02, 44.KM.08ve 44.KM.15 no’lu klonlar ümitvar bulunmuştur.Ümitvar klonlarda meyve ağırlığı 151.98 g(44.KM.08) ile 205.30 g (44.KM.02), meyve etisertliği 7.90 kg/cm² (44.KM.02) ile 8.90 kg/cm²(44.KM.15), suda çözünebilir kuru madde (SÇKM)oranı %13.12 (44.KM.02) ile %14.10 (44.KM.15),TEA değeri % 0.70 (44.KM.15) ile %1.12 (44.KM.08),pH değeri ise 2.20 (44.KM.08) ile 3.65 (44.KM.15)arasında değişmiştir. Çalışma sonunda; periyodisiteeğilimi göstermeyen, verimli, yeme kalitesi vealbenisi yüksek olduğu belirlenen bu ümitvar klonlarçoğaltılarak Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğükoleksiyon parseline dikilmiştir.

Selection of fruitful and quality clones in local "Karamehmet" apple variety grown in Malatya province

Apple is a delicious and economic fruit that is important in human health and nutrition, which can be found in every season in the market, and consumed widely. In apple production in our country, in addition to standard varieties with high commercial value, there are also many local varieties. These local varieties constitute an important genetic resource for breeding activities. The local “Karamehmet” apple variety grown in the province of Malatya ripens in early September. The eating quality and attractiveness are high, and it is thin-peel, odiferous, crispy and juicy with mild sour to sweetish taste. In this study, which was carried out between 2013-2017 in Malatya province, it was aimed to introduce them into production by determining high quality clones in the “Karamehmet” apple, which has different genotypes. In the field survey, 15 clones observed to be abundant in fruit and healthy were marked in the field. Pomological analyzes were performed in the fruit samples taken from the marked trees and the data were evaluated with the “Weighted Ranked Method”. At the result of the evaluation, clones of 44.KM.02, 44.KM.08 and 44.KM.15 were determined as hopeful clones in "Karamehmet" apple variety. In the hopeful clones, the average fruit weight was ranged from 151.98 g (44.KM.08) to 205.30 g (44.KM.02), fruit flesh firmness 7.90 kg/cm² (44.KM.02) to 8.90 kg/cm² (44.KM.15), total soluble solids (TSS) 13.12% (44.KM.02) to 14.10% (44.KM.15), titratable acidity 0.70% (44.KM.15) to 1.12% (44.KM.08) and pH 2.20 (44.KM.08) to 3.65 (44.KM.15). At the result of the study, hopeful clones that showed no tendency to periodicity, which is abundant in fruit, the attractiveness and the high eating quality were planted to the collection parcel of Apricot Research Institute.

PDF

___

Anonim, 2009. Elma Yetiştiriciliği, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, (MEGEP), Ankara. 123 s.
Akça Y, Şen SM, 1990. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli elma çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerine bir araştırma, Y.Y.Ü.Z.F. Dergisi I (1): 109-128.
Altan, A., 1989. Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No:36, s. 172, Adana.
Açık, F., 2015. Gürgentepe (Ordu) İlçesinde Yetiştirilen Yerel Elma Çeşitlerinin Meyve ve Ağaç Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu, 68 s.
Arıkan, Ş., İpek, M., Pırlak, L., 2015. Konya ekolojik şartlarında bazı elma çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (10) : 811-815.
Aygün, A., ve Ülgen, S.A., 2009. Rize’de yetiştirilen Demir Elma (Malus cammunis L.) çeşidinin bazı meyve özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2) : 201-205.
Balta, M.F., Kaya, T., Kırkaya, H., Karakaya, O., 2015. Kumru (Ordu) yöresinde yetiştirilen mahalli elma genotiplerinin fenoljik, morfolojik ve pomolojik özellikleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (1):47-56.
Balta, F., Uca, O., 1996. Iğdır’da yetiştirilen önemli yazlık mahalli elma çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri. Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1) : 87- 95.
Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak Özcan, E., Aslan, A., Aslantaş, R., 2018. Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (1): 9-16.
Bostan, S.Z., Yılmaz, E., 2015. Breeding by selection of ‘Yomra’ and ‘Demir’ apple varieties (Malus communis L.) grown in Arsin and Yomra districts (Trabzon Province, Turkey). Meyve Bilimi, 2 (1): 60-69.
Burak, M., Büyükyılmaz, M., Öz, F., 1997. Granny Smith elma çeşidinin farklı anaçlar üzerindeki verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi, Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova, 61-68.
Coşkun, S., Aşkın, M.A., 2016. Bazı yerli elma çeşitlerinin pomolojik ve biyokimyasal özelliklerinin belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1) : 120-131.
Çorumlu, M.S., 2010. Çorum İli İskilip İlçesinde Yetiştirilen Bazı Yerel Elma (Malus communis L.) Çeşitlerinin Fenolojik Ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 92s, Ordu.
Çöçen, E., Macit T., Ernim C., Kokargül R., Uğur Y., Kan T., Pırlak L., 2018. Malatya yöresinde yetiştirilen "Arapkızı"’ elma çeşidinde klon seleksiyonu, Meyve Bilimi; 5(2):43-48.
Doğan, A., Güleryüz, M., 2007. Sakı elma çeşidinde klon seleksiyonu. Türkiye 5. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildiriler Kitabı, sayfa 185-189, 04-07 Eylül 2007, Erzurum.
Doğru, B., 2012. Çorum İli İskilip İlçesinde Yetiştirilen Mahalli Misket Elmalarının Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Moleküler Olarak Tanımlanması. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 122 s.
Edizer, Y., Bekar, T., 2007. Tokat merkez ilçede yetiştirilen bazı yerel elma (Malus communis L.) çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. GOÜ. Ziraat fakültesi Dergisi, 24 (1) : 1-8.
Erdoğan, Ü.G., 2002. Çoruh Vadisinde yetiştirilen bazı elma çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin incelenmesi. Bahçe 31 (1-2) : 25-32.
FAO, 2018. Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC). Güleryüz, M., Ercişli, S., 1995. Kağızman İlçesinde yetiştirilen mahalli elma çeşitleri üzerindeki biyolojik ve pomolojik araştırmalar. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Der. 26 (2) : 183-193.
Güneş, A., Dutgaç, C., 2018. Gülnar Yöresinde yetiştirilen elma genotiplerinin morfolojik, feolojik, pomolojik ve moleküler tanımlaması. Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Dergisi 2 (1): 28-33.
İslam, A., Bostan, Z., Yılmaz, E., 2009. Trabzon İli Yomra İlçesinde yetişen Yomra Elmasının pomolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2 (2) : 107-110.
Kaçal, E., Öztürk, G., Atay, N., Sarısu, C., Özongun, Ş., Atay, E., Emre, R.A., Yürekli, Ö., Karamürsel, Ö.F., 2009. Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü elma ıslah çalışmaları. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(1):53-56.
Karadeniz, T., Gökalp, G., Kabay, T., 1996. Ulus ve Maden çevresinde yetiştirilen mahalli elma çeşit ve tipleri üzerinde pomolojik ve morfolojik çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 6 (2) : 115- 125.
Karadeniz, T., Akdemir, E.T., Yılmaz, İ., Aydın, H., 2013. Piraziz elmasında klon seleksiyonu, Akademik Ziraat Dergisi 2 (1) :17-22.
Karlıdağ, H., Eşitken, A., 2006. Yukarı Çoruh Vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16 (2) : 93-96
Kaplan, N., Özcan, M., Çelik, M., 2002. Amasya elmasında klon seleksiyonu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17 (1) :49-56.
Kaşka, N., 1997. Türkiye'de elma yetiştiriciliğinin önemi, sorunları ve çözüm yolları. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu. Yalova. 1-12.
Karakaya, O., Balta, M.F., Kaya, T., Uzun, S., 2016. Yağlıdere (Giresun) elmaları: Fenolojik ve pomolojik özellikleri. Bahçe, Özel Sayı ( VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri, Cilt-1 : 925-929.
Karşı, T., Aslantaş, R., 2016. Erzurum’da yetiştirilen bazı elma (Malus communis L.) çeşitlerinin fenolojik, pomolojik ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi 47(1): 11-21.
Kaya, T., Balta, F., 2009. Van Yöresi elma seleksiyonları 1: Periyodisite göstermeyen genotipler. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2): 25-30.
Kaya, T., Balta, F., 2013a. Van Yöresi Elma seleksiyonları-3: Periyodisite eğilimi bulunan genotipler. Ordu Üniversitesi Bil. Tek. Derg., 3 (2) : 29-38.
Kaya, T., Balta, F., 2013b. Van Yöresi elma seleksiyonları-2: Periyodisiteye kısmi eğilim gösteren genotipler. Akademik Ziraat Dergisi, 2 (2) :91-98.
Kazankaya, A., Yonar, Y., Başer, S., Çelik, F., Doğan, A., Yaviç, A., 2009a. Adilcevaz (Bitlis) Yöresinde doğal olarak yetişen elmaların bazı meyve ve ağaç özellikleri, Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2) : 81-87.
Kazankaya, A., Yonar, Y., Başer, S., Çelik, F., Doğan, A., Yaviç, A., 2009b. Erciş ve Muradiye Yörelerinde doğal olarak yetişen elmaların bazı meyve ve ağaç özellikleri, Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2): 89-94.
Kırkaya, H., Balta, F.M., Kaya, T., 2014. Perşembe (Ordu/Türkiye) yöresinde yetiştirilen elma genotiplerinin pomolojik, morfolojik ve fenolojik özellikleri, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4 (3) : 15-20.
Küçükömürler, S., Karakuş, S.Ş., 2009. Elma, sağlık ve kültür. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 2 (1):183- 186.
Osmanoğlu, A., 2008. Posof (Ardahan) Yöresi Elma Genetik Kaynaklarının Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Tanımlanması, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Van, 179 s.
Özkan, Y., Celep, C., 1995. Tokat ilinde yetiştirilen yerel elma çeşitlerinin pomolojik özellikleri üzerine bir araştırma, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (1) : 8-14.
Özrenk, K., Gündoğdu, M., Kaya, T., Kan, T., 2011. Çatak ve Tatvan yörelerinde yetiştirilen yerel elma çeşitlerinin pomolojik özellikleri. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 21(1):57-63.
Pearce, S.C., 1976. Field Experimentation with Fruit Trees and other Perennial Plants, Technical Communication, No: 23. CAB, London, 182 p.
Pırlak, L., Güleryüz, M., Aslantaş, R., Eşitken, A., 1997. Erzurum ilinin Tortum ve Uzundere ilçelerinde yetişen yazlık elma tiplerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova.
Serdar, Ü., Ersoy, B., Öztürk, A., Demirsoy, H., 2007. Saklı Cennet Camili ‘de yetiştirilen yerel elma çeşitleri. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül 2007, Erzurum. Cilt: 1 s 575-579.
Şen, S.M., Bostan, S.Z., Cangi, R., Kazankaya, A., Oğuz, H.İ., 1992. Ahlat'ta yetiştirilen önemli mahalli elma çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2) : 53-65.
Şenyurt, M., Kalkışım, Ö., Karadeniz, T., 2015. Gümüşhane yöresinde yetiştirilen bazı standart ve mahalli elma (Malus communis L.) çeşitlerinin pomolojik özellikleri, Akademik Ziraat Dergisi 4(2):59-64
TUİK, 2018.Türkiye İstatistik Kurumu, (biruni.tuik.gov.tr). Uzun, S., Balta, M.F., Kaya, T., Karakaya, O., 2016. Çamaş (Ordu) Yöresinde Yetişen yerel elma genotiplerinin fenolojik ve pomolojik özellikleri. Bahçe, Özel Sayı (VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri, Cilt 1, Meyvecilik) : 653-657.
Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın mühim meyve çeşitleri üzerinde morfolojik, fizyolojik ve biyolojik araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Ankara, sayı 65.
Vurgun, H., Aslantaş R., 2015. Doğu Anadolu Bölgesi elma genotiplerinin morfolojik karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 46 (1) : 1-19.
Yılmaz, E., 2010.Yomra ve Arsin İlçelerinde (Trabzon) Yetiştirilmekte Olan "Yomra ve Demir" Elma Tiplerinin (Malus communis L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 120 s.
Yarılgaç, T., Karadeniz, T., Gürel, H.B., 2009. Ordu merkez ilçede yetiştirilen yöresel elma (Malus communis L.) çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2)