SEKÜLER TOPLUMUN KRİZİ: POST-SEKÜLERİZMİ TARTIŞMAK

Bu makale sekülerizm/laiklik tezinin önemli bir sorgulamayı gerektirdiğini ve günümüzde yeni süreci tanımlama konusunda sorunlu olduğunu iddia etmektedir. Son zamanlarda sorgulanan sekülerizm tezi kavram ve kapsam olarak günümüz toplumsal ve siyasal kapasiteyi varolan haliyle açıklayamamaktadır. Ne tam olarak seküler/laik bir dünyada ne de seküler/laik toplumlarda yaşamaktayız. Oysa modernleşmeyle beraber toplumsal, siyasal alanlarda dinsel olanın gerileyeceği ya da dinin toplumsal ve bireysel olarak temel referans olmaktan çıkacağı öngörülmekteydi. Günümüzde bu teorinin geçerliliği olmadığı, seküler yaklaşımın sorunsal hale geldiği görülmektedir. Çünkü dinin rasyonel olana yenilmesi, değersizleşmesi veya yok olması bir yana hem bireysel hem de toplumsal hayatta daha görünür olmuş, ticarette, politika ve gündelik ilişkilerde de etkili olmayı sürdürmeye devam etmiştir. Din ve devlet işlerinin birbirinden tamamen ayrılması veya “ya din ya da devlet” yaklaşımından ziyade din ve devletin bir arada varolduğu, birarada yaşadığı, çoklu kültürel ve dinsel yaşamla beraber bir siyasal ve toplumsal durum söz konusudur. Dolayısıyla da böyle bir görüntü seküler/laiklik argümanlarıyla bir tezatlık oluşturuyor. Daha çok dinsel farklılıkların farklılıklarıyla varolduğu ve modern dünyaya dahil olup siyasal, toplumsal, ekonomik ilişki ve alanlarda etkili olduğu bu yeni durumu sekülerizm kavramsal olarak karşılayamamaktadır. Dolayısıyla makalemiz, sekülerizm tezinin karşılayamadığı bu “yeni durumu” post-sekülerizm kavramı üzerinden tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din, Modernite, Laiklik, Sekülerizm, Post Sekülerizm

PDF

___

Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. N. Ülner). Kabalcı Yayınları.
Amin, S. (2006). Modernite demokrasi ve din. (Çev. F. Başkaya, U. Günsür ve G. Öztürk). Maki Yayınları.
Amin, S. (2011). Tarıq Amin-Khan’a yanıt. Praksis Sosyal Bilimler Dergisi, 2011/2 (26), 173-182.
Anayasa Mahkemesi Kararı (AYMK) (2001). Anayasa Mahkemesinin 7 Mart 1989 tarihli kararı. Kararlar Dergisi, 1989/3 25, 140-158.
Berger, L. P. (2002). Sekülerizmin gerilemesi. İçinde A. Köse (Der.), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.70-92). Ufuk Kitapları.
Berkes, N. (1997). Teokrasi ve laiklik. (2.Baskı). Adam Yayıncılık.
Bellah, R. N. (2002). Din ile sosyal bilim arasında. İçinde, A. Köse (Der.), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.160-175). Ufuk Kitapları.
Bulut, F. (2007). Küresel çağda İslam 1 Batı ve laiklik. Cumhuriyet Kitapları.
Bruce, S. (2000), The supply side model of religion: The Nordic and Baltic States. Journal for the Scientific Study of Religion, 39 (1), 32-46.
Cuff, E. C., Sharrock, W. & Francis, D. (2013). Sosyolojide perspektifler. (Çev. Ü. Tatlıcan). Say Yayınları.
Corm, G. (2008). 21. Yüzyılda din sorunu. (Çev. Ş. Sönmez). İletişim Yayınları.
Çiğdem, A. (2008). Akıl ve toplumun özgürleşimi Jürgen Habermas üzerine bir çalışma. İletişim Yayınları.
Dereli, M. D. (2015). Dinin krizinden sekülerizmin krizine: Peter L. Berger’in din fenomenine yaklaşımı. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, cilt.1, (ss. 31-45). Kütahya.
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) (2020). Ayasofya’da tarihi gün: Diyanet İşleri Başkanı'ndan kılıç geleneğiyle cuma hutbesi. 2 Mart 2021, https://www.ntv.com.tr/turkiye/ayasofyada-tarihi-gun-diyanet-isleri-baskanindan- kilic-gelenegiyle-cuma-hutbesi,0utO5CA7vk2viGtir_NA9Q.
Doğan, M. D. (2003). Büyük Türkçe sözlük. (2.Baskı). Vadi Yayınları.
Dumont, P. (2011). Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı. İçinde S. Akgönül (Der.), Tartışılan laiklik Fransa ve Türkiye’de ilkeler ve algılamalar, (ss.160-175). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Ertit, V. (2020). Peter Berger ve sekülerleşme. 20 Aralık 2021, https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/1448154.
Esposito, L. J. (2009). 21. Yüzyılda İslam ve sekülerizm. İçinde Edisyon, Ortadoğu’da modernleşme İslam ve sekülerizm, (ss.5-26). Mana Yayınları.
Galeano, E. (2010). Tepetaklak. (Çev. B. Kale). (3.Baskı). Çitlembik Yayınları.
Giddens, A. (2004). Modernliğin sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). (3.Baskı). Ayrıntı Yayınları.
Giddens, A. (2010). Modernite ve bireysel kimlik-geç modern çağda benlik ve toplum. (Çev. Ü. Tatlıcan). Say Yayınları.
Groc, G. (2011). AKP, Türkiye’deki laikliğin derdi mi dostu mu? İçinde S. Akgönül (Der.), Tartışılan laiklik Fransa ve Türkiye’de ilkeler ve algılamalar, (ss.32-57). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kuramı. (Çev. M. Tüzel). Kabalcı Yayınları.
Hadden, J. K. (2002). Sekülerizmden dönüş. İçinde A. Köse (Der.), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.122-132). Ufuk Kitapları.
Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve sosyal bilimler. (Çev. A. Cevizci). Paradigma Yayınları.
Kar, S. (2014). Din, Aydınlanma ve eleştirisi. 7 Eylül 2021, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/31223.
Karlsson, I. (2005). Din, terör ve hoşgörü. (Çev. T. Kayaoğlu). Homer Yayınları.
Kılıçbay, M. A. (1995). Bu dünyayı yaşamak. İmge Yayınları.
Kirman, M. A. (2015). Küreselleşme sürecinde sekülerleşme ve dinin geleceği. 21 Aralık 2021, https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/.
Konda Araştırma (2012). Türkiye aile yapısı. 20 Ekim 2021, https://konda.com.tr/wp- content/uploads/2017/03/KONDA_1201_TURKIYE_AILE_YAPISI.pdf.
Konda Araştırma (2014). Diyanet İşleri Başkanlığı araştırması: Algılar, memnuniyet, beklentiler. 20 Ekim 2021, https://konda.com.tr/wp-content/uploads/2017/02/HYD_DIBArastirmasiRapor_Kasim2014.pdf.
Kuçuradi, İ. (2001). Laiklik ve insan hakları. İçinde İ. Kaboğlu (Der.), Lâiklik ve demokrasi, (ss.15-27). İmge Yayınları.
Küçükcan, T. (2005). Modernleşme ve sekülerleşme kuramları bağlamında din, toplumsal değişme ve İslam dünyası. İslam Araştırmaları Dergisi, 13, 95-135.
Marx, K. (2007). Yabancılaşma. (Çev. B. Erdost). (3.Baskı). Sol Yayınları.
Martin, D. (2002). Sekülerleşme sorunu: Geçmiş ve gelecek. İçinde A. Köse (Der.), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.190-210). Ufuk Kitapları.
Mert, N. (1994). Laiklik tartışmasına kavramsal bir bakış. Bağlam Yayıncılık.
Özdalga, E. (2006). İslamcılığın Türkiye seyri sosyolojik bir perspektif. (Çev. G. Türkoğlu). İletişim Yayınları.
Roy, O. (2003). Küreselleşen İslam. (Çev. H. Bayrı). Metis Yayıncılık.
Stark, R. (2002). Toprağın bol olsun sekülerleşme. İçinde A. Köse (Der.), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.58-72). Ufuk Kitapları.
Svatos, H. W. & Christiano, J. K. (2002). Sekülerleşme teorisi: Bir kavramın serüveni. İçinde A. Köse (Der), Sekülerizm sorgulanıyor, (ss.97-118). Ufuk Kitapları.
Şaylan, G. (1987). İslamiyet ve siyaset Türkiye örneği. V Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (TCCB) (2019). Önder imam hatipliler buluşmasında yaptıkları konuşma. 17 Mart 2020, https://www.tccb.gov.tr/konusmalar/353/109575/onder-imam-hatipliler-bulusmasinda-yaptiklari- konusma.
Temimi, A. (2009). Arap sekülerizminin kökenleri. İçinde Edisyon, Ortadoğu’da modernleşme İslam ve sekülerimiz, (ss.40-65). Mana Yayınları.
Yılmaz, K. (1997). Liberalizm insan ve siyasal İslam. Atilla Kitapevi.
Woehrling, J. M. (2011). Devletin din alanında hukuki tarafsızlığı ilkesinin sınırları. İçinde, S. Akgönül (Der.), Tartışılan laiklik Fransa ve Türkiye’de ilkeler ve algılamalar, (ss.132-170). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.