Solak-zâde Tarihi’ne Göre İstanbul’un Kuruluşuyla İlgili Efsaneler

İstanbul dünya üzerindeki en kadim şehirlerden biridir. Coğrafi konum olarak Asya ve Avrupa kıtasının birleşme noktalarında bulunması hasabiyle önemli bir ticaret merkezi olduğu gibi özellikle Müslüman ve Hristiyan dünyası için sembolik anlamlar taşımaktadır. Belki de bu sembolik anlamlardan dolayı asırlardır en gözde şehir olarak kabul görmektedir. Binlerce yıldır birçok imparatorluklara başkentlik yapmış olan bu gözde şehrin ilk olarak nasıl kurulduğu her dönem için merak konusu olmuştur. Bu nedenle geçmişteki birçok tarih araştırmacıları bu konuya eserlerinde efsanelere yer vererek açıklık getirmeye çalışmışlardır. Birçok kaynakta bu efsanelerin baş kahramanı Hazret-i Süleyman, Byzas, Yanko b. Madyan gibi isimlerdir. XVII. yüzyıl Osmanlı tarih yazıcılığında önemli bir yere sahip olan Solak-zâde tarihinde de İstanbulʼun kuruluşu ile ilgili efsaneler görülmektedir. Bu çalışmada İstanbulʼun kuruluşunda temel öğreti olarak görülebilen efsanelere Solak-zâde Tarihiʼndeki efsanelerde eklenerek tarih yazıcılığındaki efsane çeşitliliğine katkıda bulunulmak hedeflenmiştir. Bu amaçla çalışmada öncelikle şehrin kuruluşu ile farklı kaynaklarda yer alan efsaneler aktarılmış akabinde Solak-zâde tarihinde yer alan efsaneler genel değerlendirme ve analizler şeklinde sadeleştirilerek verilmiştir. Ve son olarak çalışmaya temel kaynak olarak “Nevadirʼül-Vukû” daki ilgili kısımların Avusturya Milli Kütüphanesi A.F. 15 numaralı nüshasının metin transkripti eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Solak-zâde History, İstanbul, Efsaneler, Hz. Süleyman, Byzas, Yanko b. Madyan

According to the History of Solak-zâde History of Istanbul Legends About the Foundation

Istanbul is one of the most archaic cities on the Earth. It has not only been an important trade center owing to its position at the juncture of the Asian and the European continents, but it also has symbolic meanings particularly for the Muslim and Christian worlds. Perhaps because of these symbolic meanings, it has been accepted as the most favorite city for centuries. It has always been an issue of concern how this city was founded, which has served as the capital of many empires for millenniums. Therefore, many historians in the past attempted to elucidate this issue in their writings by means of legends. The starring characters in many sources are the individuals such as the Prophet Suleiman, Byzas, and Yanko bin Madyan. Legends are also encountered in the history of Solak-zâde about the foundation of Istanbul. In this study, it is attempted to make contributions to the legend variety concerning the foundation of Istanbul by adding the legends from the history of Solak-zâde to the legends that are accepted as the basic doctrine. In this purpose, firstly the legends about foundation of the city in different sources are narrated, and second, the legends in the history of Solak-zâde are simplified and presented as general evaluations and analyses. Lastly, the text transcript of the copy of relevant chapters of “Nevadirüʼl-Vukû” (numbered A.F. 15 in the Austria National Library) is added, which has been the basic source of the study.

Keywords:

Solak-zâde History, Istanbul, Legends, King Solomon, Byzas, Yanko b. Madyan,

PDF

___

04-15 Aralık 2012 Beyoğlu Haritaları Sergisi Kitapcığı. AKYÜREK, E., I. “Constantinus ve Konstantinopolis”, Aktüel Arkeoloji, sy. 37, 2014, 76-87. ARSLAN, M., “Byzantion bir Kuruluş Söylencesi Efsanelerden Tarihsel Dönemlere”, Aktüel Arkeoloji, sy. 37, 2017, 46-55. Christoforo Buondelmonte’nin 1422 tarihinde çizdiği “Constantinople” planı, https://cbsakademi.ibb.istanbul/uploads/2016/05/1422-haritas-30.5.2016-111453.jpg (06.02.2019). ÇELİK, Z., 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998. DEMİRKENT, I,. “İstanbul”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 23:205-212, Ankara: TDV Yayınları, 2001. EMEKSİZ, A., “Efsanelerin İstanbul’u, Fetih ve Fatih”, Fatih Sempozyumları I-II (2005-2006) Bildiri Kitabı, Fatih Belediyesi, 2007, 148-160. Encyclopedia Britannica, “Chalcedon” maddesi, https://www.britannica. com/place/ Chalcedon (06.02.2019). Encyclopedia Britannica, “Üsküdar” maddesi, https://www.britannica.com /place/Uskudar (06.02.2019). Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zillîoğlu, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Sadeleştiren Tevfik Temelkuran, Necati Aktaş, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1976. Fransız Milli Kütüphanesi online kataloğu, http://catalogue.bnf.fr/ark:/ 12148/cb414461376 (06.02.2019). KUBAN, D., “İstanbul’un Tarihi Yapısı”, Mimarlık Dergisi, sy 5 (1970): 25-48. MORRİSSON, C., “Bizans Dünyası Doğu Roma İmparatorluğu 330-641”, çev. Aslı Bilge, İstanbul: Ayrıntı Yayınevi, 2014. ORTAYLI, İ,. “Büyük Constantin ve İstanbul”, Milliyet Gazetesi, 28.05.2011, www.milliyet.com.tr/buyuk-constantin-veistanbul/ilber-ortayli/pazar/yazardetay /29. 05.2011/1395940/default.htm, (07.02.2019). Oruç b. Adil, Oruç Bey Tarihi, Hazırlayan: Necdet Öztürk, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2014. Şemseddin Sami, Kamus-i Türkî, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 2015. TRİCHT, F., Konstantinopolis’te Latin İdaresi (1204-1261), çev. Ahmet Aydoğan, Turhan Kaçar), Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Siyaset ve Yönetim I, İstanbul B.B. Kültür A.Ş. Yay. 2016. VIRLAN, Ö., “Byzantion’dan Konstantinapolis’e Şehrin Kuruluş Efsaneleri”, Zeytinburnu Belediyesi Kültür, Sanat, Şehir Dergisi (zdergisi), https://zdergisi. istanbul/makale/byzantiondan-konstantinapolise-sehrin-kurulus-efsaneleri-166, (07.02.2019). YERASİMOS, S., Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1993.