Yusuf KILIÇ, Elvan ESER

Eskiçağ Toplumlarının Mitolojisinde Ölümsüzlük Arayışı (Ölümsüzlük Sembolü Olarak Bazı Bitki, Su ve Hayvanlar)

Evren tüm canlı varlığın hayat kaynağıdır. İnsanoğlu yaradılışın itibaren bu kaynağın ve onun sunduğu hayatın gizemini anlama çabası içerisinde olmuştur. Söz konusu dürtü genç kalma ve ölüme karşı direnme gayesinin temelini oluşturmuştur. Nitekim insan hayal gücünün ürünü olan ve bazen içerisinde gerçek olayların kanıtlarını da barındıran mitsel anlatılarda genç kalma ve ölümsüzleşmenin sırlarına erişmeye çalışmıştır. Bu amaçla mitsel düşüncede bazı bitki, hayvan ve su gibi evrenin temel varlıklarının gençleştirici veya ebedilik sağlayan özellikler taşıdıklarına inanılmıştır. Bu noktada Sumerlerin efsanevi kahramanı Gılgamış’ın büyük uğraş sonucu elde ettiği ve sonra yılana kaptırdığı “yaşam otu” ölümsüzlük arayışının sembolik ilk halkasıdır. Bu sembolik bitki zamanla form değiştirerek farklı toplumların mitolojilerinde, mantar, elma, asma ve hayat ağacı olarak işlenmiştir. Ölümsüzlük halkasının ikincisini ise “su”dur. İlk olarak evren ve insanın yaradılış destanlarında karşımıza çıkan suya gençleştirici ve ebedi hayatı sağlayıcı bir fonksiyon da yüklenmiştir. Hayvan türleri ise ölümsüzlük arayışının son halkasını oluşturmaktadır. Nitekim Eski Ön Asya toplumlarının mitlerinde, Türk mitolojisinde, Yunan ve daha birçok toplumun mitolojilerinde yılan başta olmak üzere bazı hayvanlara aynı görev ve fonksiyon yüklenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eskiçağ, Mitoloji, Ölümsüzlük, Arayış

Eternity Seeking in the Mythology of Ancient Societies (Some Plant, Water and Animals as the Symbol of Eternity)

Universe is the life source of all creatures. Humankind has been endeavoring to understand the secrets of this source and the life offered by it since his creation. This urge founded a base for the purpose of staying young and resisting death. Thus, humankind, as a product of his fiction world which sometimes included some evidences of the real events, tried to reach the secrets of staying young and eternity in the mythological narrations. For this reason, in the mythological thinking primary assets of the universe such as some plants, animals and water were believed to have features of rejuvenation and eternity. At this point, “the life plant”, which Gilgamesh- the legendary hero of the Sumerians- achieved to obtain after several challenges and was captured by a snake, has been the first cycle of seeking eternity. This symbolic plant has changed form over time among societies and was represented by mushroom, apple, grape and life tree. The second cycle of seeking eternity has been “water”. Appearing for the first time in the creation epics of universe and mankind, “water” was attributed the functions of rejuvenation and provider of eternal life. Animal kinds were the last cycle of seeking eternity. Eventually, the same task or function was attributed primarily to snakes and other animals in myths of ancient Asia Minor societies, in Turkish and Greek myths as well as the myths of many other societies.

Keywords:

Ancient, Mythology, Eternity, Seeking,

PDF

___

ALBRİGHT, W.F., 1918, “The Babylonian Sage Ut-Napiştim Ruqu”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 38, 1918, s. 60-65.
ALLEGRO, John M., 1956, The Sacred Mushroom and the Cross, New York.
BURKERT, Walter, 2012, Yunan Kültüründe Yakındoğu Etkileri, (Çev. Mehmet Fatih Yavuz), İthaki Yayınları, İstanbul.
CAMPBELL, Joseph, 1995, Batı Mitolojisi, (Çev. Kudret Emiroğlu), İmge Yayınları, Ankara.
CAN, Şefik, 1994, Klasik Yunan Mitolojisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
CIVIL, Mıguel, Ignace J. Gelb, Aleo Oppenheim, Erica Reiner, 1960, The Assyrian Dictionary of Oriental Institute of University of Chicago (CAD), Chicago.
ÇIĞ, Muazzez İlmiye, 2000, Gilgameş (Tarihte İlk Kral Kahraman), Kaynak Yayınları, İstanbul.
EKROTH, Gunnel, 2007, “Heroes and Hero-Cults”, A Companion to Greek Religion (Ed. Daniel Ogden), Blackwell, s.86-100.
ELİADE, Mircea, 2005, Dinler Tarihi, (Çev. Mustafa Ünal), Serhat Kitapevi, Konya.
EMİRÇUPANİ, Ahad, 2008, “Farsça Deyim ve Atasözlerinde Ab-ı Hayat ve Türk Edebiyatına Yansımaları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 37, Erzurum, s. 187-208.
ERDOĞDU, M. Yüksel-Mustafa Özkan, 2007, “Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları ile Ruhsal Belirtiler ve Sosyo-Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler”, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, S. 14(3) s. 171-179.
ERGÜN, Metin, 2011, “Ural Batın, Akbuzat ve Köroğlu Destanları Arasındaki Benzerlikler”, Milli Folklor, C. 7, S. 49, s. 13-15.
ERHAT, Azra, 1996, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
FERRY, David, 1991, “Gilgamesh: Tablets X and XI”, Arion Third Series, Vol. 1, No. 3, , s. 93-116.
FINK, Gerhard, 2004, Antik Mitolojide Kim Kimdir?, (Çev. Serpil Erfındık Yalçın), İlya İzmir Yayınları, İzmir.
GEZGİN, Deniz, 2010, Bitki Mitosları, Sel Yayınları, İstanbul.
GEZGİN, İsmail, 2009, Gılgamış, Alfa Yayınları, İstanbul.
GRANT, Michael &John Hazel, 2002, Who’s Who in Classical Mythology, London and New York.
GRESSETH, Gerald K., 1975, “The Gilgamesh Epic and Homer”, The Clasical Jounal , Vol. 70, No.4, , s. 1-18.
HANCI, Hamit, 2005, “Yılan Hilyesi”, Sted, C. 14, S. 8, Ankara, s. VI-IX.
HART, George, 2012, Mısır Mitleri, (Çev. Mehmet Sait Türk), Phoenix Yayınları, Ankara.
HESİODOS, 1977, Eseri ve Kaynakları, (Çev. Sabahattin Eyüboğlu-Azra Erhat), TTK Basımevi, Ankara.
HÖKELEKLİ, Hayati, 1991, “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 3, C. 3, Y.3, s. 151-165.
HOOKE, S. H., 1991, Ortadoğu Mitolojisi, (Çev. Alaeddin Şenel), İmge Kitabevi, Ankara.
İMPARATİ, Fiorella, 1992, Hitit Yasaları, İtalyan Kültür Heyeti, (Çev.Erendiz Özbayoğlu), Ankara.
KARAKAŞ, Rezan, 2012, “Siirt Halk Kültürünün Şifa Dağıtıcıları: Kutsal Sular”, Turkish Studies, Vol. 7/4, s. 2149-2161.
KILIÇ, Yusuf-H.Hande Duymuş, 2008, “M.Ö. II. Bin Yılda Anadolu’da Besin Maddeleri (Hitit Öncesi Toplumlarda ve Hititlerde)”, Prof. Dr. Yavuz Ercan’a Armağan Kitabı, Ankara, s. 335-353.
KINAL, Firuzan, 1983, Eski Mezopotamya Tarihi, A.Ü. DTCF Yayınları, Ankara.
KOÇ, Mustafa, 2002, “Ölüm Korkusu Üzerine Kuramsal Açıdan Psikolojik Bir Değerlendirme”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 6, Sakarya, s. 7-20.
KORKMAZ, Mehmet, 2012, Mitoloji Sözlüğü, Alter Yayınları, Ankara.
KRAMER, S.N., 1995, Tarih Sumerde Başlar, (Çev. M. İlmiye Çığ), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
LAUFFER, Siegfried, 2009, Büyük İskender, (Çev. Nilgün Sorguç), İlya Yayınları, İzmir.
MEMİŞ, Ekrem, 2005, Troya ve Troyalılar, Çizgi Yayınevi, Konya.
MURAT, Leyla, 2012, “Hititlerde Su Kültü”, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 31, S. 51, Ankara, s.125-158.
ÖGEL, Bahaeddin, 2003, Türk Mitolojisi, C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ÖKSE, Tuba, 2006, “Eski Önasya’dan Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdırma Törenleri”, Bilig Dergisi, Ankara, S.36, s. 47-68.
ÖNCÜL, Kürşat, 2007, “Eskatoloji Mitleri Bağlamında Güzelköy (Denizli)” )”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, S.42, Ankara, s.1-7.
PRITCHARD, James B., 1973, The Ancient Near East, Vol. I, USA.
RAMAZANOĞLU, Muzaffer, 1998, Gılgamış Destanı (Tercümesi), MEB Yayınları, Ankara.
REMLER, Pat., 2010, Egyptian Mythology A Toz, Chelsea House, New York.
REYHAN, Esma, 2008, “Eski Anadolu Kültüründe Büyü ve Büyücülük”, Akademik Bakış, C.2, S.3, Ankara, s.227-242.
RIZZA, Alfredo, 2006, “Due protoganisti della mitologia anatolica”, İntono a CTH 321, Milano, s. 221-256.
SEVİNÇ, Fatma, 2004, “Eski Yakındoğu’da Rahip ve Rahibe Tasvirleri”, AÜ. DTCF Dergisi, C. XXXXIV, S.2, Ankara, s.74-110.
SEYİDOV, Mirali-Abdulkadir Erkal, 2010, “Azerbaycan Mitolojik Tefekkürünün Kaynakları I”, Atatürk Üniversitesi e-Dergi, s. 125-154.
ŞİMŞEK, Esma, 2004, ”Ölümsüzlük İlacı Elma”, Turkish Studies, Vol. 3/5, 2008, s.193-200.
TEVRAT, 2009, Kitabı Mukaddes Şirketi Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul.
TİKEN, Servet, 2008, “Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Kültürel Bir Sembol: Akrep”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 37, Erzurum, s. 159-172.
YAZIOĞLU, Ruhattin-Tuncay İmamoğlu, 2007, “Mevlana Düşüncesinde Bir Ölümsüzlük Tecrübesi Olarak İradi ve Doğal Ölüm”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 34, Erzurum, s. 9-19.
VEENKER, R. A., 1981, “Glgameshandthe Magic Plant”, TheBiblicalArchoeologist, Vol. 44, No.4, , s.199-205.
YEN, Fırat, 2008, Farklı Ganoderma lucidum Suşlarının Sıvı ve Katı Besin Ortamlarında Misel ve Karpafor Gelişimi ile Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Karşılaştırılması, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana.
YILDIRAN, Neşe, 2001, “Yakındoğu Sembolizminde Akrep, Yılan; Akrep-Adam ve Şahmeran”, Folklor-Edebiyat Dergisi, C.VII, S.26, Ankara, 5-22.
YÖNTEMLİ, Fuat, 2006, Hayat Ağacı Ejder Yılan, N.K.M. Yay., İstanbul.