Tasavvuf Literatüründe Ağaç Sembolizmi ve Muhyî’nin Temsîl-i-Şecer İsimli Eseri

İslâm düşüncesine göre âlemde varlığı zorunlu olan sadece Allah’tır. Diğer varlıklar mecazen vardır. Vahdet-i vücuda göre de âlemde sadece o vardır. Herşey ondan zuhûr etmiştir. Var gibi görünen bu âlem görüntülerden ibarettir. Mecazen vardır. Bu görüntüler gerçekte arkasındaki bir hakiki varlığa dayandığı için var olarak görünmektedirler. Öyleyse bu görüntülerin başlangıçta nasıl oluşmuştur. Bir çokluğa, latîf kesîfe, Hakikat mecaza nasıl dönüşmüştür. Aralarındaki ilişki nasıl devam etmektedir. Bunu nasıl kavrayabilir, nasıl tanımlayabiliriz.Mutasavvıflar bunu anlatmak için farklı semboller ve metaforlar kullanmışlardır. Bu sembollerden birisi de çekirdek-ağaç sembolizmidir. Bir çekirdek öncelikle bütün ağacın bilgisini içinde taşır, sonra uygun ortam bulunca bu bilgi açığa çıkar, yeşerip büyür, dal budak salar, sonra da yaprak açar ve en sonunda meyve verir. Her meyvede aynı ağacın bilgilerini toplayan yine çekirdekler oluşur. Ağacın her merhalesi ayrı bir şekil ayrı bir renk ve ayrı bir işleve sahiptir. Fiziken bir olan, çokluğa dönüşmüştür. Ancak ağaçtan esas maksat meyve elde etmektir. Meyvesi olamayan ağaç makbul değildir. Bu âlem de bir ağaç gibidir. Bu ağacın tohumu Hakikat-ı Muhammediye’dir. Ağaç farklı ortamlarda farklı şekillerde ortaya çıkar ve görünür, büyür ve en son meyve verir. Ağacın meyvesi insan-ı kâmildir. Önemli olan da insan-ı kâmil olmaktır. Biraz dikkat edilirse Kur’ân ve hadislerde ağaç sembolizminin çokça kullanıldığı görülür. Bu sembolü mutasavvıflar farklı anlamlarda manzum ve nesir olarak eserlerinde çokça işlemişlerdir. Bu çalışmada öncelikle Şeçer/ağaç sembolizminin dini ve tasavvufi literatür içerisindeki yeri araştırılacak sonra Muhyi Efendi’nin Temsîl-i Şecer isimli yazma halindeki eseri tanıtılacaktır. Çalışmanın sonunda da onun 16. Yüzyılda kaleme aldığı bu eseri günümüz harflerine çevirilerek literatüre kazandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ağaç Sembolizmi, Vahdet-i Vücud, Muhyi, Temsiîl-i Şecer

The Symbolism of the Tree in the Sufi Literature and Muhyi's Work Titled "Tamthil Shajar"

In the Islamic thought, the only necessary being (wacib al-wujud) is Allah. Compared to him, all other beings’ existence is deemed metaphorical (majazi). Similarly, according to the doctrine of the unity of being (wahdat al-wujud) no being exists except Allah; and all emerge from him. The universe, which is seemingly existing consists of mere images, and thus being metaphorical. These images appear to be existent due to that they are indeed based on a real being in the background. So, what is their initial relevance with truth? How does the relationship between them continue? How can we comprehend and explain it? Sufis used various symbols and metaphors to describe it. One of them is the symbolism of the seed and the tree. The seed carries the knowledge of the whole tree in advance. Then, when a suitable environment is found this knowledge is revealed: the seed sprouts, grows, shoots out branches, foliates, blossoms and finally bears fruits. Each fruit contains seeds having the knowledge of the same tree. Every phase in the growth of the tree differs in terms of shape, colour and function. A once single being has become a multitude of ones. For the point of planting a tree is reaping its fruits, a fruitless tree is undesirable. This universe is also like a tree, and its seed is the Muhammadan Reality (Haqiqat Muhammadiya). The tree appears in a variety of ways, in different environments and appears, grows and eventually bears fruits. The fruit is the perfect man (al-insan al-kamil). Therefore, what counts is to become a perfect man. When examined, it can be noticed that the symbolism of tree is often used in the Qur'an and the hadiths. This symbolism has been frequently utilized by sufis, in poetry and prose in different meanings. In this study, firstly, the place of the symbolism of the tree in the religious and mystical literature will be investigated and then Muhyi Efendi's work titled "Tamthil Shajar" will be introduced. At the end of the study, a Romanized Turkish transcription of this work, authored in the XVIth century, will be presented with the aim of contributing to the relevant literature.

Keywords:

The Unity of Being, the Symbolism of the Seed and the Tree, Muhyi Efendi, Tamthil Shajar,

PDF

___

[1] Abdülmünʻım Hıfnî Mu’cemü Mu’cmelü’l-mevkıfi’s-Sûfî, Dâru’l-Mesîra, II. Basım, Beyrut 1985.
[2] Aydüz, Davut (2014). “Kur’ân, Sünnet ve Medeniyetlerimizde Ağaç”, Çevre ve Ahlak Sempozyum Bildiri Metinleri, s. 201-220.
[3] Çetin, Kâmile (2008). Tasavvuf Şiirinde Ağaç ve Meyve İstiâresi: Gaybî Örneği, Turkish Studies, Türkoloji Araştırmaları, cilt: III, sayı: 2, s. 194-208; Bekir Topaloğlu, ‘Ağaç’, DİA, c.1, 457.
[4] Hikmet Tanyu, ‘Ağaç’, DİA, c.1, 456-457.
[5] G. Lecher, (1937) “The Tree of life in Indo-European and Islamic Cultures”, Ars Islamica, Vol. 4, 369-416.
[6] G. Öney, (1968), “Anadolu Selçuklu Sanatında Hayat ağacı Motifi”, Belleten, XXXII, 25-36.
[7] Kemaleddin Abdürrezzak Kâşânî, Mu’cemü Istılahâti’s-Sûfiyye, Dâru’l-Menâr, Kâhire 1992, s. 115
[8] Kemâleddin Kâşânî, Letâifü’l-A’lâm fi İşârâti ehli’l-ilhâm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2004, s. 257.
[9] Konuk A. Avni. (1993) Fusûsu’l-hikem tercüme ve şerhi, c.II., s. 33.
[10] Mehiy Abdülkadir Mübeyyidin-Cemal Muhammed Mukabele (2012). Eş-Şeceratü: Delâletühâ ve Rumûzuhâ ledey İbn Arabî, Mecelletü Câmiatü Dımaşk, 28/2, s.79-107.
[11] Meyveci Asuman. (1997) Bâyezîd-i Rûmî’nin Sırr-ı cânân Mesnevisi: Metin ve İnceleme, (Cumhuriyet Ünv. SBE. Basılmamış YLTezi) Sivas., s.103.
[12] Muhammed Gâzî Arabî, Nusûsu Mustalahâi’t-Tasavvuf, Dâru Kuteybe Dımaşk 1985.
[13] M. Necip Görgün (1996) eş-Şeceretü’l-İlahiyye fi Ulumi’l-Hakaiki’r-Rabbaniyye Şemseddin eş-Şehrezuri. 2. c. (404-790 y.) (Doktora Tezi). Marmara Ünv., SBE.
[14]R. Guénon, The Word Three”, “The Tree of Life and Draught of Immortality”, Fundemantal Symbols. Trc. A. Moore, 220-227.
[15] R. Cook, Tree of Life: Image for the Cosmos (Art and Imagination) Paperback – August 1, 1988, 7-31.
[16] Şeyh Muhammed Bahaedin Baytar, en-Nefehâtü’l-Akdesiyye fi Şerhi’s-Salavâti’l-Ahmediyye’l-İdrisiyye, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, 1316.
[17] Uzun, Nihat (2011). Kur’ân’da Üç Ağaç Türü Yahut Bazı âyetlerin Anlamlarını Yeniden Düşünmek, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi _ [www.dinbilimleri.com], cilt: XI, sayı: 3, s. 133-164. [18] Suad Hakîm, Mu’cemü’s-Sûfî, s.644; Istılahâtü’s-Şeyh Muhyiddin İbn Arabî: Mu’cemü Istılahâti’s-Sûfiyye, (Tahkik: Bessam Abdulvahhab el-Câbî) Daru’l-İmâm Müslim, Beyrut 1990, s. 68.
[19] Yücer, Hür Mahmut (2017) Vahdet-i Vücûd Nazariyesinin İzahında Nokta Sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin Temsîl-i Nokta Adlı Eseri, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2017, cilt: VI, sayı: 2, s. 199-278.
[20] Yücer, Hür Mahmut (2017) Vahdet-i Vücûd Düşüncesini Açıklamada Halı Sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin Temsîl-i Kâlîçe İsimli Risâlesi, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, cilt: VI, sayı: 3, s. 358-436.

Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2017
Yayıncı: Akademik Perspektif Derneği

Arşiv