İMAM ŞÂFİÎ’NİN HABER-İ VÂHİDİ İTİKATTA DELİL OLARAK KULLANMASI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (er-Risâle Örneği)

İslâm dininin temelini akîde oluşturur. İnanç esasları, diğer hükümlerde olduğu gibi önce Kur’ân’a sonra sahih hadislere dayanır. İnanç esaslarını delilleriyle konu alan ilim ise kelâm ilmidir. Tek kişinin haberi anlamında kullanılan haber-i vâhidle amel konusunda hicrî ilk asırlardan itibaren tartışmalar yaşanmış, söz konusu tartışmalarda Kelâm ilmi de nasibini almıştır. Haber-i vâhid ile nakledilen inanç esaslarının Kur’ân ve mütevâtir habere dayanması gerektiği konusunda görüşler öne sürülmüş, haber-i vâhidin inanç konularında hüccet olamayacağı konusu ön plana çıkarılmıştır. İmam Şâfiî, haber-i vâhidin hücciyetini er-Risâle’de savunmuş, haber-i vâhidin delil olduğunu Kur’ân’dan, Peygamber ve sahâbe döneminden getirdiği örnekleri ileri sürerek ispat etmeye çalışmıştır. Bu çalışmada, hadislerin çoğunluğunu oluşturan haber-i vâhid, haber-i vâhidin hüccet oluşu, İmam Şâfiî’nin haber-i vâhidle ve kelâm ilmiyle ilgili görüşleri ve er-Risâle bağlamında haber-i vâhidi itikatta delil olarak kullanıp kullanmadığı ele alınmıştır. Haber-i vâhidle ilgili görüşler delil ve örnekleriyle ortaya konularak bir îzah amaçlanmıştır. Değerlendirme sonucunda İmam Şâfiî’nin haber-i vâhid ile ilgili herhangi bir tasnife gitmeyip hüküm itibariyle haber-i vâhidi hem amelde hem akîdede hüccet kabul ettiği yönünde bir kanaat hasıl olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Haber-i vâhid, Şâfiî, er-Risâle, İtikad, Delil

PDF

___

Aktepe, İshak Emin. İmam Şâfiî Sünnet Müdafaası. İstanbul: Polen, 2017.
Aybakan, Bilal. “Şâfiî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/223-233. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Bedir, Murteza. “er-Risâle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/117-119. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Beykûnî, Tâhâ b. Muhammed. el-Manẓûmetü’l-Beyḳūniyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1432/2011.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân ed-. Sünen-i Dârimî. çev. Abdullah Parlıyan. İstanbul: Konya Kitapçılık, 2011.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1437/2016.
Ekinci, Muhammed Salih. Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet. çev. Metin Yiğit. İstanbul: Rağbet, 3. Basım, 2015.
Elbânî, Nâsırüddin el-. Hadisin İtikatta Delil Oluşu. çev. Mehmet Kubat. İstanbul: Beka, 2016.
Gündoğar, Hamdi. İslam İtikadında Sünnet. İstanbul: Çıra, 2. Basım, 2014.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
Koçkuzu, Ali Osman. Rivâyet İlimlerinde Haber-i Vâhidlerin İtikat ve Teşri Yönlerinden Değeri. İstanbul: Ensar, 2. Basım, 2014.
Koçyiğit, Tâlat. Hadis Usûlü. Ankara: TDV, 12. Basım, 2013.
Koçyiğit, Tâlat. Hadisçilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, ts.
Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. çev. Mustafa Çağrıcı vd. 5 Cilt. Ankara: DİB, 6. Basım, 2017.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430/2010.
Naim, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: Ravza, 2009.
Okuyucu, Nail. İmam Şâfiî. Ankara: Anadolu Ay, 2020.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs eş-. el-Müsned. çev. Seyfullah Erdoğmuş. İstanbul: Sağlam, 2. Basım, 2015.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. Ahmed Muhammed Şâkir. Mısır: y.y.1357/1938
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs eş-. er-Risâle. çev. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan. Ankara: TDV, 5. Basım, 2017.
Şankîtî, Ahmed b. Mahmûd b. Abdülvehhâb. Haberü’l-Vâhid ve Hücciyetuhu. Medine: Câmiatü’l-İslâm, 1422/2002.
Şuveyte, Ferhâne bt. Alî. Hüccetu Haberu’l-âhâd fi’l-akâîd ve’l-ahkâm. Medine: Câmiatü’l-İslâm, ts.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1437/2016.
Ünal, İsmail Hakkı vd. Hadis El Kitabı. ed. Zişan Türcan. Ankara: Grafiker, 2016.
Ünalan, Abdullah. “Eş‘arîlikte Haber-i Vâhidin Bilgi Değeri”. Uluslararası İmam Eş‘arî ve Eş‘arîlik Sempozyumu Bildirileri. C. 2. İstanbul: Beyan, 2015.
Vuheybî, Muhamed b. Abdullah el-. Akîdede Âhâd Haberin Delil Olması ve Muhaliflerin Şüphelerinin Giderilmesi. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Guraba, 2005 . Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 31. Basım, 2017.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân ed-. Sünen. thk. Mustafa Deyb el-Buğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412/1991.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1433/2012.
Koçyiğit, Tâlat. Hadis Usûlü. Ankara: TDV, 12. Basım, 2013.
Naim, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: Ravza, 2009.
Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed et-. el-Ḫulâṣa fî uṣûli’l-ḥadîs̱. thk. Ebû Âsım el-Eserî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1430/2009.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-. Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1437/2016.
Useymîn, Muhammed b. Sâlih b. el-. Mustalahu’l-Hadîs. Kahire: Mektebetü’l-İlm, 1415/1994.
Ünal, İsmail Hakkı vd. Hadis El Kitabı. ed. Zişan Türcan. Ankara: Grafiker, 2016.
Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 31. Basım, 2017.