BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ: “CEMİLE”LER

Karşılaştırmalı edebiyat, edebi eserlerin birçok açıdan belli bir yöntemle karşılaştırılması esasına dayalı bir bilimdir. Ancak, bu bilim işlevsel olarak kullanıldığında bir önem kazanır. Türk dilinin değişik lehçelerindeki eserler bu açıdan neredeyse hiç incelenmemiştir. Türk dilinin farklı lehçelerinden doğan söz konusu edebiyatların Sovyetler Birliği ’nin dağılmasından sonra birbirleriyle yüzleşebilmeleri bu durumu gözler önüne sermektedir. Bu yüzden çalışmamızda, Anadolu ile Kırgızistan ‘da yetişen iki ayrı yazarın, birbirine yakın tarihlerde, aynı adla yazdığı eserlerini inceledik. Bu eserlerden ilki Cengiz Aytmatov ’un Cemile adlı eseri(1958) bir hikâyedir, Orhan Kemal’in Cemile’si ise (1952) bir romandır. Cengiz Aytmatov’un Orhan Kemal’in romanını okuyup okumadığı bilinmez ama her iki eserdeki Cemilelerin bazı yönlerden birbirine benzemesi oldukça dikkat çekicidir. Türk kültürünün iki farklı sahasında yetişen ve iki farklı yürekten doğan söz konusu eserlerde kullanılan kültürel kodlar, iki eseri birbirine benzeten unsurlar olarak da karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca aşk, insan, töre, aile, sosyal sınıf farkları, özgürlük mücadelesi, haklar her iki eserin temelini oluşturan diğer unsurlardır.

Anahtar Kelimeler:

Cemile, Orhan Kemal, Cengiz Aytmatov, Aşk, Karşılaştırmalı Edebiyat

PDF

___

ARAGON, Louis (2008), “Dünyanın En Güzel Aşk Hikâyesi”, (Çev. Cemal Aydın), Türk Edebiyatı Aylık, Fikir ve Sanat Dergisi, Cengiz Aytmatov Özel Sayısı, S. 418, ss. 36-40.
AYTAÇ, Gürsel (1997), Karşılaştırmalı Edebiyat, Ankara: Gündoğan Yayınları.
AYTAÇ, Gürsel (1999), Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Papirüs Yayınevi.
AYTMATOV, Cengiz (1974), Bütün Eserleri II, (Akt. M. Ethem Gözlü), İstanbul: Cem Yayınevi.
ÇAĞIN, Sabahattin (2008), “Tabiattan ve Musikiden Doğan Aşk: Cemile”, Türk Edebiyatı Aylık, Fikir ve Sanat Dergisi, Cengiz Aytmatov Özel Sayısı, S. 418, ss. 40¬46.
ÇINAR, A. Abbas (1999), “Aytmatov’un Eserlerinde Halk Kültürünün Rolü”, Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni Bildirileri (8-10 Aralık 1998-Ankara), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss. 63-75.
ELİUZ, Ülkü (2009), “Orhan Kemal’in Romanlarında Bakış Açısı ve Anlatıcı”, Turkish Studies, C. 4/8, ss. 1135-1165.
ENGİNÜN, İnci (1992), Mukayeseli Edebiyat, İstanbul: Dergâh Yayınları.
EYİGÜN, Rahşan Yıldız (2006), Orhan Kemal’in Hayatı Eserleri ve Orhan Kemal Uyarlamalarının Türk Sinemasındaki Yeri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
İBRAYEV, Şakir (1999), “Cengiz Aytmatov ve Folklor”, Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni Bildirileri (8-10 Aralık 1998-Ankara), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss. 99-103.
KAPLAN, Ramazan (1999), “Kurgulama Tekniği Bakımından Cemile Hikâyesi”, Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni Bildirileri (8-10 Aralık 1998-Ankara), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss. 119-127.
KEMAL, Orhan (2004), Cemile, İstanbul: Epsilon Yayınları.
KOLCU, Ali İhsan (2008), Bozkırdaki Bilge Cengiz Aytmatov, Ankara: Akçağ Yayınları.
KORKMAZ, Ramazan (2008), “Aytmatov Anlatılarında Aşkın Eriştirici ve Dönüştürücü Gücü”, Bilig, Yaz/200,8 S. 46, ss. 1-8.
KUÇURADİ, İonna (1996), Max Scheler ve ve Friedrich Nietzche'de Trajik Olan, İstanbul: Yankı Yayınları.
NARLI, Mehmet (2002), Orhan Kemal’in Romanları Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
NERİMANOĞLU, Kamil Veli (2011), "Sovyet ve Dünya Edebiyatı Bağlamında Cengiz Aytmatov Fenomeni”, Turkish Studies, C. 6/3, ss. 69-73.
ORAZOVA, Gülbara (1999), "Cengiz Aytmatov ve Türk Halklarının Folkloru”, Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni Bildirileri (8-10 Aralık 1998-Ankara), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss. 185-191.
ÖZCAN, M. Emin (2002), "Karşılaşma/Karşılaştırma: Komparastistik Zihniyetin Doğuşu”, I Ulusal Karşılaştırmalı Edebiyat Sempozyumu, Eskişehir, ss. 364-372.
ÖZERİNÇ, Emine (2010), Orhan Kemal’in Fabrika ve Toprak İşçilerini Konu Alan Bereketli Topraklar Üzerinde, Vukuat Var ve Hanımın Çiftliği Romanlarında Yapı, Tema ve Anlatım, Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Araştırma Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mağusa.
ROUSSEAU, A. M. ve Claude Pichois (1994), Karşılaştırmalı Edebiyat, (Çev. Mehmet Yazgan), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
SAĞLAM, Nuri (2008), "Emine Ele Sormuş Aşkını, Cemile Yüreğine ”, Türk Edebiyatı Aylık, Fikir ve Sanat Dergisi, Cengiz Aytmatov Özel Sayısı, ss. 30-36.
SEPETÇİOĞLU, Necati (1999), "Yoldaşım Cengiz Aytmatov”, Cengiz Aytmatov Bilgi Şöleni Bildirileri (8-10 Aralık 1998-Ankara), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss. 195-201.
WELLEK, Rene ve Austin Warren (1993), Edebiyat Teorisi, (Çev.: Ömer Faruk Huyugüzel), İzmir: Akademi Kitabevi.