206210

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASININ KIBRIS TÜRK SİYASAL HAYATINA ETKİLERİ

Kıbrıs, her dönem önemini korumuş bir ada olarak Türkiye için siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik açılardan önemli bir yere sahiptir. Kıbrıs sorunu ise güncelliğini korumuş bir konu olarak Türkiye dış politikasının önemli alanlarından biridir. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması ile Kıbrıs’ın egemenliği İngiltere’ye bırakılmış ve böylece siyasi statüsü belirlenen ve çözüme kavuşturulan bir konu olarak Kıbrıs sorunu bir süre kenarda bekletilmiştir. Atatürk döneminde özel ilgi gösterilen ada, bu dönemden sonra belli bir süre Türk dış politikasının gündeminde yer almamış ve ancak 1950’li yıllarda Türkiye siyasetinde meşruluk kazanmıştır. Bu süre zarfında burada yaşayan Kıbrıs Türk toplumu ile kültürel ve sosyal bağların koparılmaması için özel bir çaba sarfedilmiştir. Özellikle Atatürk dönemi olarak adlandırılan Türk dış politikasının ilk ayağında, Kıbrıs ve Kıbrıs Türk toplumuna karşı hassas ve duyarlı bir politika izlenmiştir. Kıbrıs Türk toplumu 29 Ekim 1923 tarihinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti ve bu yeni cumhuriyetin getirileriyle yakından ilgilenmiş, özellikle Atatürk ilke ve inkılaplarını hemen hemen her alanda uygulamaya koymuşlardır. Bu gelişmeler ışığında özellikle Kıbrıs Türk siyasal hayatı yepyeni bir döneme girmiş, İngiliz yönetiminin baskısı altında dahi olsa Atatürkçü yaklaşımlar geliştirilmiş ve bu doğrultuda şekilllenen ideolojiler Kıbrıs siyasetinde söz sahibi olmuştur. Bu çalışmada Atatürk dönemi Türk dış politikasının Kıbrıs Türk siyasal hayatında yarattığı köklü değişiklikler ve Kıbrıs Türk siyasal hayatına bıraktığı kalıcı izler değerlendirilecektir. Çalışma, Kaynak tarama metoduyla elde edilen arşiv belgeleri ve diğer kaynaklar doğrultusunda değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Dış Politikası, Türkiye, Kıbrıs

THE EFFECTS OF TURKISH FOREIGN POLICY IN THE ATATÜRK PERIOD ON TURKISH CYPRUS POLITICAL LIFE

Cyprus is an island that has always maintained its importance and has an significant place for Türkiye in terms of political, social, cultural and economic aspects. The Cyprus issue, on the other hand, is one of the important areas of Turkish foreign policy as a topic that has kept its time. With the Treaty of Lausanne signed on July 24, 1923, the sovereignty of Cyprus was left to England, and therefore, the Cyprus issue was kept aside for a while as an issue whose political status was determined and resolved. The island received special attention during Atatürk period, but after this periodmwas not on the agenda of Turkish foreign policy for a certain period of time, and it gained legitimacy in Turkish politics only in the 1950s. During this period, a special effort was made in order not to break cultural and social ties with the Turkish Cypriot community living in the island. Especially in the first phase of Turkish foreign policy, called the Atatürk period, a sensible and reponsive policy has been followed towards Cyprus and the Turkish Cypriot community. The Turkish Cypriot community was closely interested in the Republic of Türkiye, which was established on 29 October 1923, and the benefits of this new republic, and they especially implemented Atatürk’s principles and reforms in almost every field. In the light of these developments, especially the Turkish Cyprus political life has entered a new period, Kemalist approaches were developed even under the pressure of the British administration, and ideologies shaped in this regard have had a say in Cyprus politics. In this study, the radical changes created by the Turkish foreign policy of the Atatürk period in the Turkish Cyprus political life and the permanent traces it left on the Turkish Cyprus political life will be evaluated. The study was evaluated in line with archival documents and other sources obtained by source scanning method.

Keywords:

Turkish Foreign Policy, Türkiye, Cyprus,

PDF

___

Akarslan, M. (1990). Milli mücadele devrinde Türk dış politikası. Uludağ Üniversitesi Basımevi.
Alçıtepe, M. G. (1993). Kıbrıs Türk kamuoyu ve Türkiye Kıbrıs ilişkileri, 1919–1960. [doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Altan, M. H. (1997). Atatürk devrimlerinin Kıbrıs Türk toplumuna yansıması, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Arı, K. (2009). Atatürk ve aydınlanma. Yakın Kitabevi.
Armaoğlu, F. (2010). 20. Yüzyıl siyasi tarihi. Alkım Yayınevi.
Atatürk, M. K. (1969). Nutuk. Milli Eğitim Basımevi.
Aybars, E. Türkiye cumhuriyeti tarihi-I (kuruluş). Zeus Kitabevi.
Beratlı, N. (2015). Kıbrıslı Türklerin tarihi. Galeri Kültür Yayınları.
Birinci, Engin, M. (2017). Sait hoca (1883-1938). Khora Yayınları.
Braudel, F. (2017). II. Felipe döneminde akdeniz ve akdeniz dünyası. Doğu Batı Yayınları.
Cyprus Blue Book. (1931). Kraliyet Kolonisi Lefkoşa Devlet Basım Dairesi.
Çevikel, N. (2000). Kıbrıs eyaleti 1570-1800, Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi.
Çevikel, N. (2006). Kıbrıs’ta Osmanlı mirası (1570-1960). 47 Numara Yayıncılık.
Gönlübol M. & Sar C. (1968). 1919-1938 yılları arasında Türk dış politikası.
M. Gönlübol (Ed.), Olaylarla Türk dış politikası içinde (s. 5-125). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi. Hamidiye geldi. (1938, 22 Haziran). Ses, 1.
Hill, G. (2016). Kıbrıs tarihi Osmanlı ve İngiliz idaresi dönemi (1571-1878). İş Bankası Yayınları. İsmail S. & Ergin B. (1989). Atatürk döneminde Türkiye-Kıbrıs ilişkileri 1919-1938. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
İsmail, S. (1998). 150 soruda Kıbrıs sorunu. Kastaş Yayınları.
İsmail, S. (2000). Kıbrıs sorununun kökleri İngiliz yönetiminde Türk- Rum ilişkileri ve ilk Türk-Rum kavgaları. Akdeniz Haber Ajansı.
Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi. Timaş Yayınları.
Keser, U. (2007). Genç Türkiye Devleti’nin cumhuriyet kazanımları ve bunların Kıbrıs Türk toplumuna yansımaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 1 Eylül 2023 tarihinde https://ataturkilkeleri.deu.edu.tr/pdf/14.sayi/ulvikeser.pdf adresinden edinilmiştir.
Keser, U. & Akbayram, D. (2019). Milli Mücadele sürecinde Kıbrıs Türk basını ve Mehmet Remzi Okan üzerine bir değerlendirme. 19 Mayıs’ın 1000. Yıldönümünde Atatürk ve Türk İstiklali Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Yorum Matbaacılık.
Milli kongre. (1931, 7 Mayıs). Söz, 1-2.
Necati Bey ve intibahlar. (1930, 2 Ekim). Söz, 2.
Orr, C. W. J. (2013). İngiliz egemenliği altında Kıbrıs. Galeri Kültür Yayınları.
Sander, O. (2000). Türkiye’nin dış politikası. İmge Kitabevi.
Sander, O. (2009). Siyasi tarih ilkçağlardan 1918’e. İmge Kitabevi.
Turan, Ş. (1991). Türk devrim tarihi, imparatorluğun çöküşünden ulusal direnişe. Bilgi Yayınevi.
Turan, Ş. (1992). Türk devrim tarihi, ulusal direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne. Bilgi Yayınevi. yeni harflerin kabulüyle Türk milleti yeni bir döneme giriyor. (1928, 1 Kasım). Söz, 1. yeni harflerimiz ve hükümet. (1930, 10 Nisan). Söz, 1.
Zia, N. (1975). Kıbrıs’ın İngiltere’ye geçişi ve adada kurulan İngiliz idaresi. Ayyıldız Matbaası.
Ürer, L. (2005). Mondros’tan Mudanya Mütarekesi’ne Türk dış politikası. Altın Kitaplar Yayınevi. Yüksel, D. Y. (2009). Kıbrıs Türk milli mücadelesi (1914-1958). Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi. 8(18), 161 – 184.