YÖNETİM BİLİMİNİN ULUSLARARASI VE CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRKİYE'SİNDE TARİHSEL EVRİMİ: KARŞILAŞTIRMALI ANALİZ

Bu çalışma, yönetim biliminin uluslararası ve Türkiye'deki tarihsel evrimini karşılaştırmalı bir bakış açısıyla ele almaktadır. Yönetim bilimi, örgütlerin etkin işleyişini sağlamak için temel prensipleri ve yöntemleri araştıran kritik bir disiplindir. İşletmelerin verimliliğini, karlılığını ve sürdürülebilirliğini etkileyen bu disiplin, 20. yüzyılın başlarından itibaren hızla gelişmiş ve değişmiştir. Çalışmada, yönetim biliminin tarihsel evrimi beş ana dönemde incelenmiştir: İlk Dönem (1900-1940), İkinci Dönem (1940-1960), Üçüncü Dönem (1960-1980), Dördüncü Dönem (1980-2000) ve 2000 sonrası dönem. Her bir dönemde yönetim yaklaşımları, örgüt yapıları ve işletmelerin yönetim anlayışları farklılık göstermiştir. Ayrıca, çalışma Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihsel gelişimi ile yönetim biliminin evrimi arasındaki ilişkiyi karşılaştırmalı analiz etmektedir. Türkiye'nin özellikle Cumhuriyet döneminde, Batı'daki benzerlerinden farklı örgütsel yapılar ve ekonomik koşullarla karşılaştığı vurgulanmaktadır. Bu durum, özellikle yönetim bilimi uygulamaları açısından önemlidir. Sonuç olarak, bu çalışma, yönetim bilimi ve Türkiye'nin tarihsel gelişimi arasındaki önemli ilişkiyi vurgulayarak hem uluslararası hem de yerel bir perspektif sunmaktadır. Akademik araştırmacılara ve uygulayıcılara, yönetim biliminin evriminin örgütsel yapılar ve işletme yönetimi üzerindeki etkilerini daha iyi anlama fırsatı sunulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet dönemi, Yönetim bilimi, Örgütsel evrim

COMPARATIVE ANALYSIS OF THE HISTORICAL EVOLUTION OF MANAGEMENT SCIENCE IN INTERNATIONAL AND TURKISH CONTEXTS

This study provides a comparative perspective on the historical evolution of management science in both international and Turkish contexts. Management science is a critical discipline that investigates fundamental principles and methods to ensure the effective functioning of organizations. Having profound implications on the efficiency, profitability, and sustainability of businesses, this discipline has rapidly evolved and transformed since the early 20th century. The study categorizes the historical evolution of management science into five main periods: the First Period (1900-1940), the Second Period (1940-1960), the Third Period (1960-1980), the Fourth Period (1980-2000), and the post-2000 period. Each period has witnessed variations in management approaches, organizational structures, and the understanding of business management. Furthermore, this research delves into the relationship between Turkey's historical development and the evolution of management science. It underscores that Turkey, especially during the Republican era, encountered distinct organizational structures and economic conditions compared to its Western counterparts. This distinction holds particular significance concerning the implementation of management science, as Turkey's economic and social conditions tended to impose constraints rather than promote entrepreneurship. In conclusion, this study sheds light on the significant relationship between management science and Turkey's historical development, offering both international and local perspectives. It provides an opportunity for both academic researchers and practitioners to gain a better understanding of how the evolution of management science has impacted organizational structures and business management.

Keywords:

Republic era, Organizational evolution, Management science,

PDF

___

Akduru, H. E. (2023). Yüzyıllık çınarlar: erken cumhuriyet dönemi Türk girişimleri üzerine bir inceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 861-876. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1253688
Akgün, E. (2019). Akaryakıt sektörü alanında yapılan kurumsal sosyal sorumluluk kampanyalarının eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 6(6), 412-429.
Aktan, C. C. (2006). Kamu mali yönetiminde stratejik planlama ve performans esaslı bütçeleme. Ankara: Seçkin Yayınları.
Altıparmak, A. (1998). Türkiye’de cumhuriyetin ilk yıllarında müteşebbis sınıfının gelişimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 65-80.
Ansoff, H. I. (1965). Corporate strategy: an analytic approach to business policy for growth and expansion. New York: McGraw-Hill.
Argüden, Y. (2003). İtibar yönetimi. İstanbul: Arge Danışmanlık Yayınları
Arıcıoğlu, M. A. (2000) Batı ve Japon işletme yönetimi. İstanbul: İz Yayıncılık.
Aydın, A. H. (2018). Yönetim bilimi. Seçkin Yayınevi.
Baloğlu, G. & Çakalı, K. R. (2022). Uzaktan çalışma uygulamalarının iç denetimine ilişkin bir öneri. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 5(2), 318-335. https://doi.org/10.46737/emid.1182668
Bıçakçı, İ. (2008). Sanayi toplumundan bilgi toplumuna tüketimin evrimi ve Türkiye’deki yansımaları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-25.
Boe, G. P. (2008, 1 Haziran). The development of management theory: How it all got started. 19 Ağustos 2023 tarihinde https://www.thefreelibrary.com/The+development+of+management+theory%3A+how+it+all+got+started.-a0188796131 adresinden edinilmiştir.
Boratav, K. (2019). Türkiye iktisat tarihi 1908-2005 (24. baskı). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
Brech, E. F. L. (1984). Organisations. London: Longman.
Büyüker İşler, D. (2014). Akaryakıt istasyonları marka konumlandırma süreci: Isparta’da çok boyutlu ölçekleme analizi ile bir uygulama. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 447-484.
Canal, B. (2022). Aile işletmelerinde nepotizmin kurumsallaşma üzerindeki etkisine kavramsal bir değerlendirme. International European Journal of Managerial Research, 6(10), 15-34.
Canman, D. (1995). Çağdaş personel yönetimi. TODAİE
Chandler, A. D. (1962). Strategy and structure: chapters in the history of American enterprise. Boston: MIT Press.
Çağlar, İ. (2001). Yönetim-kültür bağlamında Türk yönetim modelinin saptanmasına yönelik kavramsal bir çalışma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(3), 125-148.
Dalrymple, F. J. (2000) From F Winslow Taylor to W Edwards Deming- Over a century of progress?. Melbourne: RMIT University.
Demir, E. & Şen, H. Ş. (2009). Cumhuriyet dönemi mesleki ve teknik eğitim reformları. Ege Eğitim Dergisi, 10(2), 39-59.
Demirci, E., Ulukan, C., Paşaoğlu, D., Tokgöz, N., Tunuz, Z. & Şakar, N. (2016). Yönetim ve organizasyon. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Dilber, M. (1981). Türk özel kesim endüstrisine yönetsel davranış. İstanbul: Gözlem Matbaacılık.
DPT (2000). Kamu yönetiminin iyileştirilmesi ve yeniden yapılandırılması özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara.
Drops, G. (2023). Sustaining the latest management fad. National University.
Drops, G. (2009, 31 Ağustos). Sustaining the latest management fad. 18 Ağustos 2023 tarihinde http://www.aabri.com/LV2010Manuscripts/LV10037.pdf adresinden edinilmiştir.
Drucker, P. F. (1954). The practice of management. New York: Harper Business
Ensari, M. S. (2017). A study on the differences of entrepreneurship potential among generations. Research Journal of Business and Management, 4(1), 52-62. https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2017.370
Esen, D. & Bircan, Ö. (2022). Ar-Ge çalışanlarının bakış açısıyla evden çalışma. Fenerbahçe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 113-132.
Fayol, H. (1916). General and industrial administration. New York: Dunod.
Gül, H. & Aktel, M. (2004). Tarihsel bir bakış açısıyla kamu ve yerel yönetimler reformu. Çanakkale: Pozitif Matbaacılık.
Güler, D. F. (2003). Türk kamu yönetiminin evrimi. Amme İdaresi Dergisi, 36(1), 1-30.
Güzel, D. & Aydın, G. (2021). Covid-19 döneminde uzaktan çalışma sisteminde iş performansını etkileyen faktörler: banka çalışanları üzerine bir uygulama. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 128-133.
Hyde, C. K. (2003). Riding the roller coaster: a history of the chrysler corporation. Detroit: Wayne State University.
İnan, A. A. (2018). İzmir iktisat kongresi (17 Şubat–4 Mart 1923) (2. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu
Kansoy, S. U. (2021). Personel güçlendirmenin işletmeler açısından önemi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1828-1848. https://doi.org/10.26466/opus.895900
Karpuzoğlu, E. (1999). Küçük ve orta ölçekli aile şirketlerinin kurumsallaşma düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma [doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Karpuzoğlu, E. (2002). Şirketinizi sürekli kılmak için: süreklilik planı ve varis planı. Peryon Dergisi, (Sonbahar), 18-19.
Karsten, L. & van Veen, K. (1998). Managementconcepten in Beweging: Tussen feit en vluchtigheid. Assen: Van Gorcum.
Karsten, L., Keulen, S., Kroeze, R. & Peters, R. (2009). Leadership style and entrepreneurial change: the centurion operation at Philips Electronics. Journal of Organisational Change Management, 22(1), 73-91.
Keulen, S. & Kroeze, R. (2014). Introduction: the era of management: a historical perspective on twentiethcentury management, Management & Organizational History, 9(4), 321-335. https://doi.org/10.1080/17449359.2014.982658
Kıran, F. & Çetinkaya Bozkurt, Ö. (2021). Mintzberg’in yönetici rolleri modeli kapsamında iş ilanlarının analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(2), 394-418. https://doi.org/10.17130/ijmeb.808332
Koç, Y. (1998). Sendikacılık tarihi. Ankara: Türk-İş Eğitim Yayınları
Koç, H. & Topaloğlu M. (2012). İşletmeciler için yönetim bilimi – temel kavramlar, kuramlar ve ilkeler. Seçkin Yayınevi
Kollmann, T., Kleine-Stegemann, L., de Cruppe, K. & Then-Bergh, C. (2021). Eras of digital entrepreneurship. Business & Information Systems Engineering, 1-17.
Koontz, H. & Weihrich, H. (1990). Essentials of management (5th edition). Columbus, OH: McGraw-Hill.
Kozlu, C. M. (1986). Kurumsal kültür, Amerika, Japonya ve Türkiye: başarılı firma yönetimlerinde kurumsal kültürün rolü. İstanbul: Bilkom Yayınları.
Langowitz, N. & Minniti, M. (2007). The entrepreneurial propensity of women. Entrepreneurship Theory and Practice, 31(3), 341-364. https://doi.org/10.1111/j.1540-6520.2007.00177.x
Meyer, E., Ashleigh, M., Jones, G. & George, J. (2007) Contemporary management. London: McGraw-Hill
Mintzberg, H. (1973). The nature of managerial work. New. York: Harper & Row.
Namal, Y. & Karakök, T. (2011). Atatürk ve üniversite reformu (1933). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(1), 27-35.
Olum, Y. (2004). Modern management theories and practices. Uganda: Makerere University.
Öztürk, A. (1998). Küreselleşen Dünya’da yöneticilik. Adana: Nobel Kitabevi.
Pearson, C. A. L. & Chatterjee, S. R. (2003). Managerial work roles in Asia: An empirical study of Mintzberg's role formulation in four Asian countries. Journal of Management Development, 22(8), 694-707. https://doi.org/10.1108/02621710310487864
Peters, T. (1989). Thriving on chaos. London: Macmillan.
Peters, T. J. & Waterman, R. H. (1982). In search of excellence: lessons from America's best-run companies. New York: Harper & Row.
Pettinger, R. (2002). Introduction to management (3rd edition). London: Palgrave Publishers Ltd.
Rosen, C. M. (2013). What is business history?. Enterprise & Society, 14(3), 475-485.
Sapkauskiene, A. & Leitoniene, S. (2010). The concept of time-based competition in the context of management theory. Engineering Economics, 21(2), 205-213.
Sar, E. (2021). Çalışma hayatında kadın istihdamı ve Türkiye’de yansımaları. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 20-40.
Sargut, S. A. (2001). Kültürlerarası farklılaşma ve yönetim. Ankara: İmge Kitabevi.
Sarıçoban, G. (2020) Atatürk döneminde (1923-1929) Türkiye ekonomisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 222-236.
Semiz, Y. (1996). Atatürk döneminin iktisadi politikası – milli iktisat ve tasarruf cemiyeti. Konya: Saray Kitabevi Yayınları
Sürgit, K. (1972). Türkiye’de idari reform. Ankara: TODAİE Yayını No: 128.
Taylor, F. W. (1911). The principles of scientific management. New York: Harper.
Tekin, Ö. A., Baş, M. & Gökdemir, A. (2016). Konaklama işletmesi çalışanlarının Douglas McGregor’un X ve Y Teorilerine yönelik tutumları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 81-91. https://doi.org/10.21076/vizyoner.245978
Tezel, S. Y. (2015). Cumhuriyet Dönemi’nin iktisadi tarihi (1923-1950). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tikici, M. & Uluyol, O. (2006). Aile ı̇şletmelerinin gelecek kuşağa devrinde karşılaşılan liderlik sorunlarının aşılmasında “lider-yönetici” önerisi. T. Koçel (Editör), İkinci Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
Toprak, Z. (2017). Türkiye’de “Milli İktisat” (1908-1914). Ankara: Doğan Kitap
Uçar, M. & Karakaya, A. (2014). Yönetsel reformlar perspektifinden Türkiye’de yönetimin gelişimi üzerine bir inceleme. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 152-169. https://doi.org/10.14230/joiss39
Vaszkun, B. & Tsutsui. W. M. (2012). A modern history of Japanese management thought. Journal of Management History, 18(4), 368-385.
Weber, M. (1922). Wirtschaft und gesellschaft. grundriss der verstehenden soziologie. Cologne: Mohr.
Williams, K. & Johnson, B. (2004). Introducing management: a development guide (2nd edition). Oxford: Elsevier Butterworth-Heinemann.
Wilson, J. F. (1995). British business history, 1720–1994. Manchester: Manchester University Press.
Wilson, J. F. & Thomson, A. (2005). The making of modern management: British management in historical perspective. Oxford: Oxford University Press.
Witzel, M. (2001) Organisation behaviour, 1890-1940. London: Thoemmes Continuum.
Yüksel, Ö. (1999). Uluslararası işletme yönetimi ve Türkiye uygulamaları. Ankara: Gazi Büro Kitabevi.
Zhao, F. & Collier, A. (2016, Eylül). Digital entrepreneurship: research and practice [Bildiri sunumu]. Proceedings of the 9th Annual Conference of the EuroMed Academy Business, Varşova.