Orta Asya Ülkelerinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Belirleyicileri

SSCB dağılmasıyla beraber geçiş ekonomilerinin doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına ihtiyacı arttı. Çünkü doğrudan yabancı sermaye yatırımları olmadan dünya ekonomisine entegre olmak ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamak pek mümkün değildi. Bu ülkeler doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını çekme konusunda önemli potansiyele sahip olmasına rağmen yatırım akışı diğer ülkelere oranla çok azdır. Bu yüzden çalışmada Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’da 2000-2019 dönemlerinde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını etkileyen etmenler tespit edilmeye çalışılmıştır. Literatürde yer alan değişkenler ulaşılabilirlik ölçüsünde seçilmiştir. Değişkenlere Dinamik Panel Analiz Yöntemi ve GMM tahmin tekniği uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre bir önceki dönem doğrudan yabancı sermaye yatırımı cari yıldaki doğrudan yabancı sermaye yatırımını pozitif ve anlamlı olarak etkilemektedir. Negatif katsayıya sahip olan reel efektif döviz kuru bağımlı değişkeni önemli ölçüde açıklamaktadır. Kişi başına düşen GSYİH ile doğrudan yabancı sermaye yatırımı arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur.

Anahtar Kelimeler:

Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı, Dinamik Panel Veri Analizi.

Determinants Of Foreign Capital Spending In Central Asian Countries

With the breakup of the Soviet Union, the need for foreign direct investment in transition economies has expanded. Since it was not possible to integrate into the global economy and attain sustained economic development without direct foreign capital investment. While these countries have considerable ability to draw foreign direct investment, the investment flow is very limited relative to other countries. The research therefore attempted to classify factors impacting foreign direct investment in Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Turkmenistan between 2000-2019. Variables in the literature have been selected in terms of usability. Dynamic Panel Analysis Approach and GMM prediction methods have been extended to variables. The findings of the study indicate that foreign direct investment in the previous year has had a strong and important effect on foreign direct investment in the current year. The true effective exchange rate, which has a negative coefficient, describes the dependent variable greatly. There is a strong and substantial link between GDP per capita and foreign direct investment.

Keywords:

Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tajikistan, Foreign Direct Investment,

PDF

___

Açıkalın, S., Gül, E., Yaşar, E., (2006), “Ücretler ve Büyüme ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 16.
Alfaro, L., Charlton, A., (2007), “Growth And The Quality Of Foreign Direct Invesment Equal?”, Working Paper, Harward University.
Allayarova, M. & Yusufaliyev, O. (2015). “Ekonominin Modernizasyonu Koşullarında Özbekistan Cumhuriyeti Yatırım Faaliyetlerinin Geliştirilmesi”, Genç Bilim İnsanı, 6, s.372.
Arık, Ş. & Akay, B. & Zambak, M., (2014), “Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), s.97-110.
Asiedu, E. (2002), “On The Determinants Of Foreign Direct Investment To Developing Countries: Is Africa Different?”, World Development, 30(1), s.107-119.
Ayaydın, H., (2010). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi SBE Dergisi, 26, s.133-145.
Aydemir, C. & Arslan, İ. & Uncu, F., (2012), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Dünya’daki Ve Türkiye’deki Gelişimi”, Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi, 23, s.69-104.
Aydemir, O. & Genç, E., (2015), “Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Belirleyicileri, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kapsamında Bir Analiz: Türkiye Örneği”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), s.17-41.
Balım, Ç. & Gürbüz, Y.E., (2012) “Özbekistan Cumhuriyeti: Özbek Modeli”, Avrasya’da Yeniden Çizilen Sınırlar, İnşa Edilen Kimlikler ve Türkiye (Redrawing Borders, Reconstruction of Identities in Eurasia and Turkey), Vol I, Ankara, s.196-285.
Barthelemy, J., Demurger, S., (2000), “Foreign Direct Investment and Economic Growth: Theory and Application to China”, Review of Development Economics, 4, (2), s.140-155.
Bengoa, M. & Sanches-Robles, B., (2003), “Foreign Direct Investment, Economic Freedom And Growth: New Evidence From Latin America”, European Journal of Political Economy, 19, s.529-545.
Bulut, R., (2018). “Tacikistan Cumhuriyeti ve Ekonomisi”, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, 5(61), s.64-68.
Cheng, K. & Kwan K., (2000), “What Are The Determinants Of The Location Of Foreign Direct Investment? The Chinese Experience”, Journal of International Economics, 51, s.379-400.
Choe, J., (2003), “Do Foreign Direct Investment and Gross Domestic Investment Promote Economic Growth?”, Review of Development Economics, 7, (1), s.44-57.
Economou, F. & Hassapis, Ch. & Philippas, N. & Tsionas, M., (2017), “Foreign Direct Investment Determinants In OECD And Developing Countries”, Review of Development Economics, 21(3), s.527-542.
Ercan, S. & Gökdeniz, İ. (2009), “Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından Kazakistan”, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 49, s.59-82.
Erdal F., Tatoğlu E., (2002), “Locational Determinants of Foreign Direct Investment in an Emerging Market Economy: Evidence from Turkey”, Multinational Business Review, 10, s.1-7.
Fayzullayev, D. (2004). “Politika, Özbekistan Ekonomisi. Kademeli Olma İlkesi”, Bugün Asya ve Afrika, s.15-19.
Halıcıoğlu, F. (2001), “An Econometric Analysis Of Foreign Direct Investment Flows Into Turkey From The Major Global Regions: 1975-1999”, International Conference In Economics V. Conference Proceedings In Cd-Rom Format. Economic Research Centre, Middle East Technical University, Ankara.
Hara, M. & Razafimahefa, F., (2005), “The Determinants Of Foreign Direct Investment Into Japan”, Kobe University, Economic Review, 51, s.21-34.
Holland, D. & Pain, N., (1998), “The Determinants And Impact Of Foreign Direct Investment In The Transition Economies: A Panel Data Analysis”, National Institute of Economic and Social Research, s.1-23.
IMF, Balance of Payments and International Investment Position Manual Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, Sixth Edition (BPM6) (2009). “IMF Multimedia Services Division Typesetting: Alicia Etchebarne-Bourdin”, Washington, s. 101.
Karluk, R., (2002), “Uluslararası Ekonomi", Turhan Kitabevi, Ankara.
Klasra, M.A., (2011), “Foreign Direct Investment, Trade Opennes And Economic Growth In Pakistan And Turkey: An Investigation Using Bounds Test”, Qual Quant, 45, s.223-231. Kovusova, Ş., (2018). “Bağımsızlık Öncesi Ve Sonrası Türkmenistan Cumhuriyeti Ve Makro Ekonomik Yapısı”, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, 5(58), s.43-48.
Krainer, R.E., (1967), “Resourse Endowment and the Structure of Foreign Investment”, The Journal of Finance, 22(1), s.49-57.
Moosa, I.A., (2002). “Foreign Direct Investment: Theory, Evidence and Practice”, New York, NY, USA: Palgrave Macmillan, s.1.
Mucuk, M. & Demirsel, M., (2009), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Performans”, Selçuk Üniversitesi, SBE Dergisi, 21, s.365-373.
Omri, A., Kahouli, B., (2014), “Causal Relationships Between Energy Consumption, Foreign Direct Investment and Economic Growth: Fresh Evidence from Dynamic Simultaneous-Equations Models”, Energy Policy, s. 67.
Pashalieva, M. & Kahriman, H., (2016). “Bir Geçiş Ekonomisi Olarak Kırgızistan’da Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Orta Asya Ülkeleri ile Kıyaslanması”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23/1, s.163-188.
Payzyllayev, B., (2007). “Yabancı Sermaye Kavramı ve Türkmenistan’daki Doğrudan Türk Yatırımları”, Selçuk Üniversitesi, S.B.E., Konya.
Ramazanoğlu, G. & Acar, İ., (2008). “Bir Geçiş Ekonomisi Örneği Olarak Kırgızistan: Siyasi, Ekonomik ve Toplumsal Yaklaşımlar”, Review of Social, Economic & Business Studies, Vol.7/8, s.385-402.
Root, F.R. & Ahmed, A.A., (1979), “Empirical Determinants of Manufacturing Direct Foreign Investment in Developing Countries”, Economic Development and Cultural Change, 27(4), s.751-767.
Rothgeb, J., (1988), “Direct Foreign Investment in Mining and Manufacturing in Underdeveloped States”, The Social Science Journal, 25(1), s.21-43.
Rysbayev, S. (2009), “İktisadi Kalkınmaya Katkı Sağlayabilecek Doğrudan Yabancı Yatırımları Kazakistan’a Çekebilecek Teşvikler”, Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
Sakarya, S. & Kosa, G. & Namal, B., (2006), “Girişimcilik sürecinde fırsat ve Kırgızistan örneği”, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, İİBF, Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 86, Kongreler Dizisi: 11, s.103-109.
Scaperlanda, A.E., & Mauer, L.J., (1969), “The Determinants Of US Direct Investment In The EEC”, The American Economic Review, 59(4), s.558-568.
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (2012), https://www.tarimorman.gov.tr/
UNCTAD, (2008) World Investment Report. https://unctadstat.unctad.org/EN/
Yayar, R. & Demir, Y. & Birol, Y.E. (2012). “Geçiş Ekonomileri Bağlamında Türkiye-Kazakistan Dış Ticaretine Uygulamalı Bir Bakış”, International Conference on Eurasian Economies, s.250-258.