Trabzon Akçaabat Ağızlarındaki SesDeğişimlerinin 1945 - 2006 YıllarınaGöre Mukayesesi

Anadolu ağızları geçmişten günümüze geldikçe belirli değişimler gösterir. Zaman içerisindeki bu değişimleri gözlemleyebilmek için konuşulan dilin özelliklerini kayıt altına almak ve incelemek ağız çalışmalarında oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Aynı bölgede veya yörede yaşayan ağız özellikleri zamanın etkisiyle farklılaşmıştır. Dolayısıyla bu farklılıkları bilimsel olarak ortaya koyabilmek için delillerle ispat edilmesi gerekmektedir. Çalışmada 1945 ve 2006 yılları arasında ağızlarda ne oranda bir değişim olduğu irdelenmeye çalışılmıştır. Bu eksende örneklem olarak Trabzon Akçaabat ağızları esas alınmıştır. Ağız bölgesinin karakteristik ses özellikleri içerisinden “b- > p-” ve “k-, ḳ-> g-, ġ-” değişmeleri ile “k” ve “t” ünsüzlerinin korunması ses hadiseleri ele alınmıştır. Metinler bu ses hadiselerine göre taranarak elde edilen kelimeler yıllara göre sınıflandırılmış ve kullanım oranları tespit edilmiştir. Çalışma, 61 yıllık süreçte kitle iletişim araçlarının gelişmesine bağlı olarak dildeki değişmenin hızlı ve standart dile doğru olacağı hipotezinden yola çıkılarak gerçekleştirilmiştir. Ancak elde edilen verilere göre ses hadisesinin türüne göre değişmenin oranının ve yönünün değişebileceği görülmüştür.

Comparison of Sound Changes In Trabzon Akçaabat Dialects According to the Years 1945 - 2006

Anatolian dialects show certain changes from the past to the present. In order toobserve these changes over time recording and examining the features of the spokenlanguage has an important place in dialect studies. The dialect features living in the sameregion or communities have changed with the effect of time. Therefore, in order to revealthese differences scientifically they must be proven with evidence. This study it has tried toexamine the rate of change in dialects between 1945 and 2006. Trabzon Akçaabat dialectswere taken as a sample in this axis. Among the characteristic phonetic features of the dialectregion “b- > p-” and “k-, ḳ- > g-, ġ-” changes and the preservation of the consonants “k-”and “t-” sound events are discussed.The words obtained by scanning the texts according to these sounds events wereclassified according to years and their usage rates were determined. The study was carriedout on the basis of the hypothesis that the change in the language will be fast and correct inthe standard language due to the development of mass media in 61 years. Howeveraccording to the data obtained it was seen that the rate and direction of change dependingon the type of sound event may change.

PDF

___

Akyıldız Ay, D. (2021). XIV. Yüzyıl orta Anadolu Türkçesi ve günümüz orta Anadolu ağızları arasında fiillerin çekiminde görülen biçimbirimsel değişim ve alt biçimbirimsel gelişimler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (1), 288-319.
Başdaş, C. (2006). Türkiye Türkçesinde asli uzunluk belirtileri, Belleten, 52 (2), 19-30.
Caferoğlu, A. (1994). Kuzeydoğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Coşar, A. (2015). Bir kimlik işaretleyicisi olarak dil ve Trabzon ağızlarında arkaik hususiyetler. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 241-253.
Demir, N. (2006). Trabzon ve yöresi ağızları. Gazi Kitabevi.
Erdem, M. D. (2006). Anadolu Türkçesi metinleri ve bu metinlerin diline kaynaklık eden ağızlar. İlmi Araştırmalar Dergisi, 22, 83-110.
Hunutlu, Ü. (2018). Türkçede K- > G- Ve T- > D- tonlulaşması üzerine düşünceler. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0 (63), 161-186.
Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karahan, L. (2014). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kaynak, M. (2020). Türkiye Türkçesi ağızları üzerine. Kafdağı, 5 (2), 292-309.
Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin temeli Oğuz Türkçesinin gelişimi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özkan, M. (2013). Türk dilinin gelişme alanları ve eski Anadolu Türkçesi. Filiz Kitabevi.
Paşa Y. (2008). Türk dilinde kişi eklerinin tarihsel gelişimi ve değişimi, Icanas, 38, 1953- 1966.
Tokat, F. (2014). Çavdır ağzından derleme sözlüğüne katkılar. Uluslar arası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3 (1), 153-166.
Tombul, I. (2019). Dil değişimi ve televizyon sunucularının dil kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (1), 483-507.
Türk, O. (2020). Kültürel miras olarak hayvanların atasözlerimize kattıkları anlam üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Uluslar arası Bilimsel Dergi, 11 (44), 320-334.
Uysal, İ. N. (2018). Himmetli (Niğde-Merkez) köyü ağzından derleme sözlüğüne katkılar. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 74, 139-156.