Toplumsallaştırılmış Cinsiyet Rolleri Bağlamında Keloğlan Masallarının Kadın Kahramanları

Temel olarak toplumsal hiyerarşide kadınlık ve erkeklik rol ve sorumlulukları ile bunabağlı konular üzerine bina edilen toplumsal cinsiyet çalışmaları, 21. yüzyıldan sonra önemigiderek artan, özellikle de son yıllarda popüler hale gelen bir disiplindir. Her ne kadar çalışmanesnesi olarak erkeğin adı da zikredilse, toplumsal cinsiyet çalışmaları daha çok kadın odaklıçalışmaları kapsamaktadır. Gerek ülkemizde, gerekse dünyada kadının toplumsalnosyonunun tarihsel süreç içerisinde değişime uğraması, beraberinde kadın erkekeşitliğinin/eşitsizliğinin daha çok gündeme gelmesini / tartışılmasını getirmiştir. Bu da,toplumsal cinsiyet çalışmalarını beslemekle birlikte feminizm vb. gibi iddialı ve bir o kadar dataraftar bulan akımların doğmasına vesile olmuştur. Bilhassa iş hayatına atılarak aileekonomisinde kadının da söz sahibi olması, okuryazar oranında kadının lehine gelişenyükseliş söz konusu durumun doğmasını kolaylaştıran etmenler arasında sayılabilir. Bu makalede, yukarıda kısaca değinilen toplumsal cinsiyet çalışmaları bağlamında Türkmasal külliyatı içinde önemli bir yeri olan Keloğlan masallarının kadın kahramanlarıincelenmiştir. Makalede incelenen masallar, Naki Tezel’in “Türk Masalları” isimli eserindenalınmıştır. Kitaptaki 12 Keloğlan masalında yer alan bütün kadın kahramanlar, “cinsiyetrolleri”, “iktidar-kadın ilişkisi” ve “hegemonik söylem bağlamında kadınlar” alt başlıklarındadeğerlendirilmiştir. İnceleme neticesinde kadınların gerçek hayattaki genel statü vedeğerleriyle, Keloğlan masallarındaki statü ve değerlerinin paralellik arz ettiği ortaya çıkmıştır.

Heroines ofKeloğlan Tales in the context of Socialized Gender Roles

Gender studies which are basically built on the roles and responsibilities of femininity andmasculinity in the social hierarchy and related issues is a discipline that has become increasinglyimportant after the 21st century, especially in recent years. Although the name of the man ismentioned as the object of study, gender studies mostly cover women-oriented studies. Both inour country and the world, the change in the social notion of women in the historicalprocess hasbrought the equality of men and women to be brought to the agenda/discussed more. This, inturn, fosters gender studies as well as feminism etc. it has been instrumental in the emerge ofassertive and equally popular movements. Particulary, the fact that women have a say in thefamily economy by entering the business life and the increase in the literacy rate in favor ofwomen can be counted among the factors that facilitate the emergence of this situation. In this article, the female protagonists of Keloğlan tales which have an important place inthe Turkish fairy tale corpus are examined in the context of gender studies briefly mentionedabove. The tales, examined in the are taken from Naki Tezel’s “Türk Masalları”. All the heroinesin the 12 Keloğlan tales in the book were evaluated under the sub-titles of “gender roles”, “power women relationship” and “women in the context of hegemonic discourse”. As a result of theexamination, it has been revealed that the general status and values of women in real life andvalues in Keloğlan tales are parallel.

PDF

___

Akal, C. B. (2003). İktidarın üç yüzü. Dost Kitabevi.
Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet kavramları çerçevesinde ortaya çıkan toplumsal cinsiyet ayrımcılığı. EKEV Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı, 97- 118.
Bahtin, M. M. (2016). Söylem türleri ve başka yazılar. (Çev. Okan N., Çiftçi). Metis Yayınları.
Boyraz, Ş. (2002). Binbir gece masallarının yeniden yayınlanması dolayısıyla.
Folklor/Edebiyat, 31: 248-252.
Butler, J. & Weed, E. (2011). The question of gender: John W. Scott’s Critical Feminism. Indiana University Press.
Çelik, A. (2021). Hac anlatılarında yabancı imajı. Millî Folklor, 17(130): 110-119.
Ekici, M. (2005). Türk sözlü geleneğinde anlatıcılar ve anlatmalar arasındaki ilişkiye art zamanlı (diyakronik) ve eş zamanlı (senkronik) bir bakış. Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı. Kanyılmaz Matbaası.
Ergun, P. (2014). Türk masal anlatıcısının kimliği. Millî Folklor, 104, 33-45. Erken, J. (2018). Feminist teori ışığında Muğla masallarında kadın algısı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(42), 163-186.
Gedik, S. (2020). Masalların eğitimsel işlevleri. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1), 356-367.
Görgün Baran, A. (2012). Davranış bilimleri. Siyasal Yayınları.
Günay, V. D. (2013). Söylem çözümlemesi. Papatya Yayınları.
Güngör, B. (2016). Söylem analizinin açılımları ve Romanda Bilgi, İktidar, İdeoloji.
Dede Korkut, 10, 108-114.
Harmancı, M. (2010). Türk masallarında Keloğlan tipi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Jan, I. (1997). Bir varmış bir yokmuş. (Çev. Şeref, Boyraz), Millî Folklor, 36: 45-48.
Kıran, E. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türkiye’de çocuk gelinler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, ICOMEP Özel Sayısı, 1-8.
Koyuncu Güçbilmez, B. (2005). İktidar ve kadın: İktidar kavramının kadın araştırmaları çerçevesinde yeniden çözümlenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kunos, I. (1925). Türk halk edebiyatı. İkbal Kütüphanesi.
Onur, H. & Koyuncu, B. (2004). Hegemonik erkekliğin görünmeyen yüzü: Sosyalizasyon sürecinde erkeklik oluşumları ve krizleri üzerine düşünceler.
Toplum ve Bilim, 101, 31-50.
Ölçer Özünel, E. (2006). Masal mekânında kadın olmak. Geleneksel Yayıncılık.
Önal, M. N. (2011). Muğla masalları. Muğla Üniversitesi Yayınları.
Özdemir, M. (2021). Mitten medyaya Keloğlan. Arı Sanat Yayınları.
Sezer, M. Ö. (2014). Masallar ve toplumsal cinsiyet. Evrensel Yayınları.
Somuncu, S. (2015). Romanda bilgi iktidar ideoloji. Hece Yayınları.
Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, mübadele, bilgi güç ve refleksivite. Paradigma Yayınları. Şen, S. (2008). Anadolu masallarında kadının yeri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tezel, N. (2013). Türk masalları. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Tunç, E. (2020). Anadolu sahası Türk halk hikâyelerinde erkeklik temsilleri. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tunç, E. (2021). Halk hikâyelerinde ataerkil bir ideoloji olarak “namus” ve erkek kimliğinin kurgulanmasında namus düşüncesinin üstlendiği işlevler üzerine.
Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(26): 11-33.