İş Yeri Adlarındaki Türkçenin YabancıDillerle Etkileşimi: Kilis Örneği

Türkiye ile Suriye arasındaki sınır hattında yer alan Kilis; verimli toprakları, elverişli iklimi, geçiş güzergâhında bulunmasına bağlı ulaşım olanakları ile yüzyıllarca önemli bir yerleşim yeri olmuş ve kültürler arası etkileşimin de yüksek düzeyde olduğu ilde karma bir yapı oluşmuştur. Ayrıca yaklaşık dokuz yıl önce Suriye’de başlayan savaş sebebiyle de Kilis, yerli nüfusundan daha fazla bir mülteci nüfusu ile birlikte yaşamaktadır. Bu durum, ildeki ekonomik faaliyetlerden sosyokültürel yapıya kadar pek çok konuda etkili olduğu gibi yörede konuşulan Türkçeyi de etkisi altına almıştır. Söz konusu farklı kültürlerin kesişme noktası olan cadde ve sokaklar ise kültürel kimliğin deşifre edilebileceği önemli veri sahalarıdır. Farklı sosyal katmanlardan kişilerin öncelikli olarak çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere buluştuğu cadde ve sokaklar ile buralarda bulunan mağaza ve iş yerlerinde istemli ya da istemsiz iletişim hâlinde olmaları, dilin güncel durumu hakkında da konuyla ilgili araştırma yapmak isteyenlere önemli ipuçları sunmaktadır.Nicel ve nitel veri toplama tekniklerinin bir arada kullanıldığı karma desenli bu çalışmada, Kilis ilinin merkezinde bulunan ve farklı özellikteki insan gruplarının yaşadığı üç bölge araştırma sahası olarak seçilmiştir. Birinci bölge daha çok yerli halkın yaşadığı Cumhuriyet Caddesi, Murtaza Caddesi; ikinci bölge daha çok il dışından üniversite okumak için ile gelen öğrencilerin veya iş sebebiyle ilde bulunan memurların ikamet ettiği Üniversite Caddesi; üçüncü bölge ise çoğunlukla Arap halkın yaşadığı Dereboyu Caddesi, Nemika Caddesi ve Zeytinli Mahallesi olarak belirlenmiştir. Her üç bölgeden derlenen 750 civarında iş yeri, mağaza vb. iş yeri adları köken itibarıyla tasniflenmiştir. Türkçenin yabancı diller ile etkileşim durumunu tespit amaçlı, sınırlı bir ölçekte ele alınan bu çalışmanın aynı zamanda nüfus yoğunluğunun sosyokültürel farklılıkları ile iş yeri adları arsındaki ilişkiyi de betimler nitelikte olması ile alana katkı sağlaması umulmaktadır.

Interactive Relation of Turkish in Business Names With Foreign Languages: Kilis Sample

Kilis, which is bordering on Turkey and Syria, has been a significant settlement forcenturies due to its fertile land, good weather condition, transportation opportunities. Hence,a multicultural structure has been developed with a high cross-cultural interaction. Besides,there are more refugees even than its own people due to the Syrian war for nine years in Kilis.This situation has naturally affected Turkish spoken besides economic activities and socio cultural structure. Streets and boulevards which are intersection points of different culturesare important data fields in order to unveil those cultures. Streets, boulevards and businesseshere are meeting points for people from different cultures. Because people must fulfil needsand voluntarily or involuntarily communicate with each other here. This situation givesopportunity to researchers who want to understand well actual situation of language. In this study, which Quantitative and qualitative data collection techniques werecombined applied; three districts were selected as the research site in which different groupsof people live in Kilis province. The first district is Cumhuriyet, Murtaza Boulevards in whichnative people live; the second district is Üniversite Boulevard in which generally universitystudents and government officials live; the third district is Dereboyu, Nemika Boulevards andZeytinli Quarter in which Arabian people live. About 750 business, shop and workplace nameswere collected and sorted out according to their origins. It ıs aimed with this limited scalestudy to determine the interactive relation between Turkish and foreign languages. Besides itis aimed to define how population density affects the relation between socio culturaldifferences and business names. With this features, the study may contribute to the researchfield.

PDF

___

Acıpayamlı, O. (1992). Türk kültüründe ad koyma folklorunun morfolojik ve fonksiyonel yönlerden incelenmesi. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı, 1-15. Ankara: Ofset Repromat Matbaası.
Akalın, L. S. (2002). Türkçesiz Türkçe: İstanbul tabelaları. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 2002/I (601), 48-54.
Akalın, Ş. H. (2001). Adana’nın şalgamı nasıl ‘shalgam’ oldu? Türk Dili, 590, 145-147.
Aksan, D. (2006). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
Alkaya, E. (2001). Türklerde ad verme geleneği ve kişi adları. Türk Kültürü, XXXIX (459), 442-448.
Alkibay, S. (1996). Mağazalarda yabancı işletme adı kullanımına yönelik bir araştırma. Türk Dili, 538, 415-423.
Altan, C. (2018). Kişi adları-siyasal eğilim ilişkisi: Mersin Üniversitesi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 621-631.
Arslan, A. & Diyapoğlu, E. (2018). Ağrı ili Cumhuriyet Caddesi’ndeki iş yeri isimlerinin dil/kültür ilişkisi bağlamında değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 2039-2058.
Arvas, A. (2011). İş yeri isimleri üzerine bir araştırma: Van örneği. Akademik Bakış Dergisi, 23, 1-8.
Aydoğan, B. (2001). Türkçeye giren yabancı sözcükler ve otel adları. Türk Dili, 596, 144-154.
Boyraz, Ş. (2003). İletişim açısından Sivas’ta ticari işletme adları. Millî Folklor, 15(60), 141-160.
Calp, M. (2014). Kişi adları üzerine dil bilimsel bir çalışma (Ağrı ili örneği). Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 27-49.
Creswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (Çev. H. Ekşi). İstanbul: Edam.
Çetinkaya, E. (2020). Ankara’nın dil bilimsel manzarası: ticari tabelalar. SUTAD, 50, 193-203.
Dursunoğlu, H. (2014). Türkiye Türkçesindeki Arapça sözcükler ve bu sözcüklerdeki ses olayları. Turkish Studies, 9(9), 145-155.
Efe, K. (2020). Dil medeniyet ilişkisi ve Arapça etkisi açısından Türkçe. Türk Dünyası Araştırmaları, 126(249), 281-294.
Gaddar, Z. (2014). Ödemiş’in iş yeri adları üzerine bir inceleme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 319-332.
Halman, T. S. (1997). Basından: Türk dili. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 1(542), 203-204.
Kandemir, E. (2014). Denizli’deki iş yeri adları üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
Karademir, F. (2004). Diyarbakır’daki mağaza ve iş yeri adları üzerine, Türk Dil Kurultayı Bildirileri I, 1577-1590, Ankara.
Karasar, N. (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kartallıoğlu, Y. (2001). Trabzon Maraş Caddesi’ndeki iş yeri isimleri üzerine. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu’nda Sunulan Sözlü Bildiri, Kırşehir.
Kaya, D. (2008). Sivas’ta iş yeri adlandırmaları ile ilgili bazı tespitler. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu’nda Sunulan Sözlü Bildiri, Kırşehir.
Korkmaz, Z. (1996). Günümüzde dil yozlaşması. İzmir Kültür Meselelerimiz Sempozyumu. 129-138 (http://www.tdk.gov.tr/images/css/tdd/1997s542/1997- 542-02-Z-Korkmaz-pdf 15.02.2021).
Köktekin, K. & Kara, F. (2006). Erzurum iş yeri adlarında dil kirliliği. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XCII(660), 519-523.
Küçük, S. & Saraç, S. (2008). İş yeri adlarındaki batı kaynaklı kelimeler ve Ordu ili örneği. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 38, 137-155.
Mert, K. & Türkmen, M. (2014). Türkçe biz sana ne yaptık böyle? İş yeri isimleri yabancılaşıyor: Türkiye’nin kültürel değişim yolculuğu. XII. Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri, 599-607, Antalya.
Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntem bilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
Parlak Kalkan, G. (2021). Kültürel belleğin günlük yaşantıdaki kodları: Kilis’teki iş yeri adları üzerine bir inceleme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(1), 316-337.
Sakaoğlu, S. (2003). Cumhuriyet’ten günümüze Konya’da iş yeri adları. Türk Dili, 622, 410-420.
Sancak, Ş. vd. (2008). Dil ve kültür yozlaşmasında Giresun örneklemi. Karadeniz Araştırmaları, 16, 101-111.
Sarı, Ö. (2004). Türkçe ad kullanan iş yerlerine onur belgesi. Türk Dili, 626, 182-186.
Sezgin, F. (2004). Türkçede Batı kaynaklı kelimelerin yoğunluğu. Ankara: TDK Yayınları.
Şahbaz, N. K. & Sakar, C. (2017). Suriyeli mültecilerle değişen iş yeri tabelalarının dilsel kullanımlar açısından incelenmesi: Mezitli ilçesi örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 472-484.
Şeyda, A. (2005). Dil açısından Kars’taki iş yeri isimleri. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 77-88.
Şişman, R. Ş. (2018). İş yeri adlandırma eğilimleri Muş merkez modeli. Turkish Studies, 12(28), 887-917.
Türkçe sözlük, (2005). Ankara: TDK Yayınları.
Ünalan, Ş. (2014). Dil ve kültür. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Üstünova, M. vd. (2010). İş yeri adlarında Türkçenin kullanımı. Turkish Studies, 5(1), 1390-1418.
Wellington, J. (2006). Educational research: contemporary ıssues and pratical approaches. London: Continuum.
Yaman, İ. & Ekmekçi, E. (2016). Türkçenin İngilizce yoluyla melezleşmesi: Samsun’daki iş yeri ve mekân adları örneği. Karadeniz Araştırmaları, 50, 217-229.
Yazıcı, Z. (2017). Yozgat ili iş yeri isimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yozgat: Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Yıldız, S. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme sorunu: nicel ve nitel paradigmalardan örnekleme kuramına bütüncül bir bakış. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 421-442.
Yıldız, Ü. & Sertoğlu, G. (2019). Esnaf tabelalarında yabancı kelime dağılımı üzerine bir çalışma. Route Educational And Social Science Journal, 6(7), 1094-1122.
Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://www.sozluk.gov.tr/ adresinden 10.01.2021 tarihinde alınmıştır.
Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. http://www.kamus.yek.gov.tr/ adresinden 17.01.2021 tarihinde alınmıştır.
Cambridge Dictionary. https://www.dictionary.cambridge.org/tr/ adresinden 27.01.2021 tarihinde alınmıştır.
Doha Dictionary. https://www.dohadictionary.org/ adresinden 12.02.2021 tarihinde alınmıştır.
Türkçe Etimoloji Sözlüğü. https://www.etimolojiturkce.com/ adresinden 13.01.2021 tarihinde alınmıştır.
Türkçenin Dirilişi. https://www.turkcenindirilisi.com/sozluk.html adresinden 14.02.2021 tarihinde alınmıştır.