Geç Dönem Çağatay Türkçesiyle Yazılmış BirEl Yazmasının Yazım, Ses ve Yapı ÖzellikleriÜzerine (Yazı Çevirimli Metin–İnceleme)

Bu çalışmada, Geç Dönem Çağatay Türkçesiyle yazılmış bir hikâye güldestesi yazım, ses ve yapı özellikleri bakımından ele alınmıştır. Eser, Hicrî 1347 / Miladî 1929 yılında İsveçli misyoner ve dilbilimci Gunnar Hermansson tarafından çoğaltılmıştır. Doğu Türkistan kökenli eser, Lund Üniversitesi Kütüphanesi Jarring Koleksiyonunda bulunmaktadır. Çalışmamızda eserin bilgisayar ortamındaki biçiminden yararlanılmıştır.Giriş’te, çalışmamızın amacı ve kapsamı belirlenmiş, öneminden bahsedilmiştir. Çalışma yöntemi ve yazı çevirim kuralları da Giriş’e dâhil edilmiştir. Ardından incelenen eserin dış ve iç özellikleri ayrıntısıyla tanıtılmıştır. Yazı çevirimli metin, Türkiye’deki yazı çevirim kurallarına yakın olmakla birlikte metnimizde farklı yazıçevirim işaretleri de kullanılmıştır. Eserin yazı çevirimli metni kurulduktan sonra dil incelemesine geçilmiştir.İnceleme’de, yazı çevirimli metinden elde ettiğimiz bulgular değerlendirilmiştir. İnceleme üç kısımdan oluşmaktadır. Yazım, ses ve yapı özellikleri ayrı başlıklar altında toplanmıştır. Çağatay Türkçesinin dilbilgisi kurallarını tekrar etmek yerine eserde karşılaştığımız çarpıcı ve sıra dışı örneklere yer verilmiştir. İnceleme’de yazıçevirimli metinden yararlanıldığı gibi yer yer harf çevirime de başvurulmuştur.Sonuç’ta, eser hakkındaki çıkarımlar madde madde sıralanmıştır. Bu çıkarımlar bulgulardan elde edilen genel yorumları ifade etmektedir. Eserin tıpkıbasımına internet üzerinden ulaşılabildiği için burada yer verilmemiştir.

On Spelling, Phonetics and Morphology Features of a Manuscript Written in Late Period Chagatay Turkish (Transcribed Text–Review)

In this study, a collection of stories that were written in Late Period ChagatayTurkish has been discussed in terms of its spelling, phonetics and morphology features.The work, hijri 1347 / gregorian 1929 in the year reproduced by Swedish missionaryand linguist Gunnar Hermansson. The work from East Turkestan stand in the JarringCollection of Lund University. In our study, the computer format of the work was used. In the introduction, the aim and scope of our study were presented, its importancewas mentioned. Working method and transcription rules were included in theintroduction. Then exterior and interior features of the studies work were introduced indetail. Although the transcribed text is close to transcription rules in Turkey, differenttranscription symbols are also used in our text. After the transcription of the work isestablished language review was started. In review, our findings from the transcribed text were evaluated. The reviewconsists of three parts. Spelling, phonetics and morphology features are grouped underseparate headings. Instead of repeating the grammar rules of Chagatay Turkish, strikingand unusual examples that we encountered in the work are included. In the review, as the transcribed text was used, sometimes transliteration is also used. In the results section, inferences about the work are listed item by item. Theseinferences represent general comments from the findings. Since it is possible to access thework on the internet, there is no facsimile of the work in our study.

PDF

___

(FK) Kaya, Ö. (1996). ǾĀlį Şįr Nevāyį fevāyidü’l-kiber. Türk Dil Kurumu Yayınları.
(GT) Berbercan, M. T. (2011). Çağatayca gülistan tercümesi (Gramer-Metin-Dizin) [Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi].
(LM) Çelik Şavk, Ü. (2011). Ali Şir Nevayi Leylį vü Mecnūn. Türk Dil Kurumu Yayınları.
(MDF) Oral Seyhan, T. (2004). Žahįrü’d-dįn Muĥammed Bābür Mįrza mübeyyen der fıķh (Giriş – Metin – Dizin – Tıpkıbasım). Çağrı Yayınları.
(ŞHD) Karasoy, Y. (1998). Şiban Han dîvânı (İnceleme – Metin – Dizin – Tıpkıbasım). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Abik, A. D. (2007). Sûfî Allahyâr ve sebâtü’l-âcizîn’i: 18. yüzyıl doğu Türk edebî dilinde mahallîleşme eğilimleri üzerine. International Journal of Central Asian Studies, 11 (1), 52-73.
Argunşah, M. (2018). Çağatay Türkçesi. Kesit Yayınları.
Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A grammar of Chagatay. Lincom Europa.
Eckmann, J. (1988). Çağatayca el kitabı (G. Karaağaç, Çev.). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Eckmann, J. (2011). Çağatay edebiyatının son devri (1800-1920) (O. F. Sertkaya, Çev.). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi üzerine araştırmalar, 208-243.
Eraslan, K. (1970). Doğu Türkçesinde ek uyumsuzluğuna dair. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18, 113-124.
Muginov, A. M. (1962). Описание Уйгурских рукописей института нарадов Азии [Opisaniye Uygurskix Rukopisey İnstituta Narodov Azii]. Akademiya Navk SSSR.
Öztürk, R. (2015). Yeni Uygur Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tasmağambetov, İ. N. vd. (Ed.) (2004). Babalar sözi diniy dastanlar (C. 10). Mädeni Mura.
User, H. Ş. (2006). Başlangıcından günümüze Türk yazı sistemleri. Akçağ Yayınları. https://uyghur.ittc.ku.edu/manuscripts/Jarring_Prov_25.facsimile.xhtml (Erişim tarihi: 06.06.2021)