Günümüzde Halk Hikâyeleri ile Türkülü Aşk Hikâyelerinin İcra ve Dokusundaki Değişmeler

En eski devirlerden günümüze Türk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinin anlatıcıları/aktarıcıları kam, baksı, ozan ve âşıklar olmuştur. Dinamik bir yapıya sahip olan sözlü edebiyat ürünleri kendine has özellikleri ve kaidelerini bozmadan çağın şartlarına, toplumun ve bireylerin hassasiyetlerine uygun olarak şekillenmiş; zamanla yerini bir başka edebî mahsule bırakmıştır. Türk destancılık geleneğinin yerini alan halk hikâyeleri ve türkülü aşk hikâyeleri de kendi oluşum sürecinden itibaren farklı kültür ortamlarında kendine yer edinmiştir. Zamanla sözlü kültür ortamının yerini yazılı ve elektronik kültür ortamı almasıyla beraber icracı/âşık ile dinleyici kitlesinde de birtakım değişimler yaşanmıştır. Halk hikâyelerinin ve türkülü aşk hikâyelerinin yapısında icracı/âşıkların, özellikle icra ortamından doğan koşullar ve değişimlerden ötürü birtakım farklılaşmalara ve yönelimlere gittiği saptanmıştır. Bu durum hem sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına, sonrasında gelişen teknoloji ve imkânlarla TV, radyo, sinema, internet gibi ortamlara taşınmış hem de dinleyici kitlesinin psikolojik, sosyolojik, siyasi vb. durumlara uygun şekilde bilhassa hikâyelerin nazım kısımlarında görülecek değişimlere doğru bir farklılıklar zinciri oluşturmuştur. Bu çalışmada halk hikâyelerinin tarihî gelişiminin yanı sıra bir gösterim olarak halk hikâyesi ile türkülü aşk hikâyelerinden yola çıkılarak icra ortamından, âşık ve dinleyici etkileşiminden kaynaklanan gelişim ve değişimler ele alınacaktır.

Changes in the Execution and Texture of Folk Stories and Folk Love Stories Today

Shaman (kam, baksı), poets and minstrels (ozan) have been the narrators/transmitters of oral cultural products of Turkish literature from the earliest times to the present. Oral literature products have a dynamic structure. These products have been shaped in accordance with the conditions of the age, the sensitivities of the society and individuals, without disturbing their unique features and rules, and have left their place to another literary product over time. Folk tales and folk love stories, which have replaced the Turkish epic tradition, have also taken their place in different cultural environments since their formation. Over time, with the oral culture medium being replaced by the written and electronic culture medium, there have been some changes in the performer/minstrel and the audience. It has been determined that in the structure of folk tales and folk love stories, performers/minstrels go to some differentiations and orientations, especially due to the conditions and changes arising from the performance environment. This situation has been transferred from the oral culture environment to the written culture environment, then to the environments such as TV, radio, cinema, internet with the developing technology and opportunities. In addition, it has created a chain of differences, especially towards the changes to be seen in the verse parts of the stories, in accordance with the psychological, sociological, political and similar situations of the audience. In this study, in addition to the historical development of folk tales, the developments and changes arising from the performance environment, the interaction of the poet and the audience, based on folk tales and love stories with folk songs as a performance will be discussed.

PDF

___

Adorno, W. T. (2020). Kültür endüstrisi. İletişim Yayınları.
Azadovski, M. (1992). Sibirya’dan bir masal anası (Başgöz, İ. Çev.). Kültür Bakanlığı.
Başaran, U. (2015). Halk hikâyelerinin günümüz versiyonları üzerine. 8. Uluslararası Türk kültürü kongresi kültürel miras bildiriler I (s. 279-295). Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Başgöz, İ. (2012). Türkülü aşk hikâyeleri bir gösterim olarak. Pan Yayıncılık.
Boratav, P. N. (2018). Halk hikâyeleri ve halk hikâyeciliği. Bilge Su Yayıncılık.
Boyer, P. & Wertsch V. J. (2015). Zihinde ve kültürde bellek. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Connerton, P. (2019). Toplumlar nasıl anımsar? Ayrıntı Yayınları.
Çevik, M. (2015). Televizyon dizileri halk hikâyelerinin modern şekli midir? Millî Folklor, 27, 34-46.
Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Akçağ Yayınları.
Doğaner, A. (2019). Ozan Duranoğlu (hayatı-sanatı-şiirleri). Karahan Kitabevi.
Eberhard, W. (2002). Güneydoğu Anadolu’dan âşık hikâyeleri. (Hoeven, M. K. Çev.). TDK.
Ekici, M. (2005). Türk sözlü geleneğinde anlatıcılar ve anlatmalar arasındaki ilişkiye art zamanlı (diyakronik) ve eş zamanlı (senkronik) bir bakış. Fikret Türkmen armağanı, Gülsevin, G., Arıkan, M. (Ed.) (s. 225-229). Kanyılmaz Matbaası.
Erdener, Y. (2019). Kars’ta Çobanoğlu Kahvehanesi’nde âşık karşılaşmaları. Yapı Kredi Yayınları.
Fidan, S. (2017). Âşıklık geleneği ve medya endüstrisi. Grafiker Yayınları.
Goody, J. (2013). Yazılı ve sözel arasındaki etkileşim (Bulut, O. Çev.). Pinhan Yayıncılık.
Hepp, A. (2015). Medyatikleşen kültürler. Dipnot Yayınları. Hobsbawm, E. & Ranger, T. (2013). Geleneğin icadı (Şahin, M. M. Çev.). Agora Kitaplığı.
Karakaş, A. (2011). Çukurova türkü söyleme geleneğinde hikâyeli türküler (Adana- Osmaniye). [Yayımlanmamış doktora tezi] Çukurova Üniversitesi.
Köprülü, M. F. (2018). Edebiyat araştırmaları I. Alfa Yayınları.
Mirzaoğlu, G. (2015). Gelenekselden küreselleşmeye doğru halk müziği gösterimlerinin yapısı. Halk türküleri (s. 227-234). Akçağ Yayınları.
Mutlu, E. (2016). Gballeşme, popüler kültür ve medya. Ütopya Yayınevi.
Öğüt Eker, G. (2015). Gelenekten geleceğe halk edebiyatı. Türk halk edebiyatı el kitabı. Oğuz, Öcal (Ed.) (s. 399-416). Akçağ Yayınları.
Özdemir, N. (2012). Medya kültür ve edebiyat. Grafiker Yayınları.
Reinhard, U. & Pinto, O. T. (2016). Türk âşık ve ozanları. Yapı Kredi Yayınları.
Thompson, B. J. (2008). Medya ve modernite (Öztürk, S. Çev.). Kırmızı Yayınları.
Turan, F. A. (2011). Halk şairlerinin sanatlarını icra ettikleri mekânlar. Journal Of Turkish Studies, 35 (1), 285-303.
Turhan, M. (2020). Kültür değişmeleri sosyal psikoloji bakımından bir tetkik. Altınordu Yayınları.
Yıldırım, D. (2016). Türk bitiği. Akçağ Yayınları.
Yücel Çetin, A. (2016). Türk halk hikâyelerinde anlatıcı tipolojisi. Kitabevi Yayınları.