Oyunun Sakalı Bitmek Deyimi ve Anlamları

Deyimler ve kalıp yapılar konusunda Türkçenin zengin bir dil olduğu genel kabul görmüştür. Türkçenin bu deyim zenginliği geçmişten günümüze her edebî gelenekte karşılık bulmuştur. Bu geleneklerin en önemlilerinden biri de kuşkusuz klasik Türk edebiyatıdır. Klasik Türk edebiyatı şairleri şiirlerini mecaz, kinaye, tevriye, iham gibi pek çok sanata kapı aralayan deyimlerle yoğurmuş, bununla anlatımlarını daha etkili kılmışlardır. Klasik Türk edebiyatı geleneğinde bir dönemler kullanılan ve bugün kullanımdan düşmüş pek çok deyime tesadüf edilebilmektedir. Ayrıca bugün bildiğimiz ancak geçmişte bugünkünden farklı anlam özellikleri gösteren deyimlere de bu gelenekte tesadüf edilmektedir. Yine bazı deyimlerimizin bugün bilinmeyen maddi kültür unsurları ile ilgili kökenleri de bulunmaktadır. Bu yazıda bugün kullanılmayan ve anlamı konusunda genellikle eksiklikler görülen “oyunun sakalı bitmek” deyiminin anlam özellikleri üzerinde durulmuştur. Deyimin “sakalı bitmek” şekline dair örnekler de verilmiş, bunun yanında özellikle deyimin çıkış noktası, gerçek hayatla bağlantısına dair çıkarımlar yapılmıştır. Deyimin klasik Türk edebiyatı metinlerinin yanında masallarda da yer bulduğuna dikkat çekilmiştir.

The idiom “Oyunun Sakalı Bitmek” and its meanings

It is widely accepted that Turkish is a language that is very rich in terms of idioms and stereotype structures. This richness in idioms in the language has been reflected in every literary tradition from past to present. Classical Turkish Literature is undoubtedly one of these traditions. Classical Turkish Literature poets have combined metaphor, allusion, and double-entendre in their poems, which have made their art more efficient and artistic. In Classical Turkish Literature, many idioms were once used in the past and have fallen into disuse in time. On the other hand, today some idioms have been reflecting meanings that are different from their past ones in this tradition. In addition, some idioms have meanings resourced from unknown material culture elements. In this article, the lexical characteristics of the idiom “oyunun sakalı bitmek”, which is no longer being used, are discussed. There are generally missing points about the exact meaning of the idiom. Examples of the use of the idiom have been presented; the starting point and its relation with real life are discussed in the article. It is specifically mentioned that besides its use in Classical Turkish Literature, it is preferred in tales.

PDF

___

Abdülaziz Bey (1995). Osmanlı âdet, merasim ve tabirleri. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. I-II, İnkılâp Yayınları.
Akyol, İ. (2005). Hanyalı Kâmî ve Dîvânı (Tez no.162885) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Avşar, Z. (2017). Revânî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani- divanipdf.pdf?0
Ayçiçeği, B. (2018). Bağdatlı Rûhî’nin (ö. 1014/1605-1606) gazellerinde deyimler. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (38), 163-202.
Ayçiçeği, B. (2019). Klâsik Türk şiirinde ‘kuş kondurmak’ deyiminin anlam çerçevesi. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 215-232.
Beyzadeoğlu, S. A., Gürgendereli, M., Günay, F. (2004). Edirneli Ahmed Bâdî Efendi Armağan. Harvard Üniversitesi Yayınları.
Canım, R. (2018). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun- nuzamapdf.pdf?0
Çavuşoğlu, M. & Tanyeri M. A. (1989). Üsküblü İshâk Çelebi Dîvan. Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
Demirkazık, H. İ. (2009). 18. yüzyıl şairi Mustafa Fennî Dîvân (inceleme-tenkitli metin-dizin) I-II (Tez no.249576) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Demirkazık, H. İ. (2013). El arkası yerde deyimi ve bu deyimin divan şiirindeki kullanımı. Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (4), 617-633.
Ersoy, E. (2017). Münîrî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56095,muniri- divanipdf.pdf?0
Erünsal, İ. E. (1983). The life and works of Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi, whit a critical edition of his Dîvân. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Eyüboğlu, E. K. (1975). On üçüncü yüzyıldan günümüze kadar şiirde ve halk dilinde atasözleri ve deyimler. I-II, Doğan Kardeş Matbaacılık.
Gültekin, H. (2000). Mecmû‘a-i Nezâyir (transkripsiyonlu metin) (Tez no.94502) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Günay, F. (2001). Râşid (vakanüvis) hayatı, edebî kişiliği, divanının tenkitli metni ve incelemesi (Tez no.113076) [Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Güneş, M. (2013). Manastırlı Celâl Bey Dîvânı (inceleme-metin) (Tez no.349237) [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
İbrahim, M. L. A. (2010). Ferîdî ve Dîvânı inceleme-metin (Tez no.257715) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Kaya, B. A. (2011). Atasözleri ve deyimlerin dîvân şiirinde kullanımı ile dîvânların bu söz varlıklarımız bakımından önemi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (6), 11-54.
Koncu, H. (1998). Vâlî Dîvânı (Tez no.81251) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Korkut, G. (2004). Dîvân-ı Le’âlî (inceleme-metin) (Tez no.144336) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Mengi, M. (1995). Mesîhî Dîvânı. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Parlatır, İ. (2008). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. I-II, Yargı Yayınları.
Polat, F. (2003). Râmiz Mehmed Efendi Dîvânı (edisyon-kritik-metin-inceleme) (Tez no.136998) [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Püsküllüoğlu, A. (2006). Türkçe deyimler sözlüğü. Arkadaş Yayınları.
Saltık, O. (2016). Derlenmiş masallar ile kurgulanmış masalların çocuğa göreliği (Tez no.431278) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi].
Saraç, Y. (2000). Klâsik edebiyat bilgisi belâgat. Gökkubbe Yayınları.
Şentürk, A. A. (2009). Osmanlı şiiri antolojisi. Yapı Kredi Yayınları.
Turgut, A. (2011). Türk halk anlatılarında kalıplaşmış sözler üzerine bir araştırma (Tez no.289541) [Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Türkçe Sözlük. (1988). I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Üst, S. (2018). Edirneli Nazmî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57766,edirneli-nazmi-divanipdf.pdf?0
Yekbaş, H. (2020). Sehî Bey Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76504,sehi-bey- divanipdf.pdf?0