Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Liberalizm Anlayışı

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın (SCF) liberalizm anlayışını, fırkanın programı ve fırkanın ürettiği söylemler çerçevesinde incelemektir. Tasarım/Yöntem: Araştırmada anakronik bir hataya yer vermemek amacıyla, 1920’lerin sonunda Avrupa’da liberalizm anlayışının temel umdeleri ortaya koyulmuştur. Bu çerçevede Ludwig von Mises’in 1927’de yayımlanan ve dönemin liberalizm anlayışının bütüncül bir özetini sunan Liberalizm eseri temel alınmıştır. Bulgular: SCF’nin programı ve fırkanın ürettiği söylemler, dönemin liberalizm anlayışı çerçevesinde belirlenen yedi ilke baz alınarak irdelenmiştir. Araştırmada, SCF’nin ortaya koyduğu siyaset anlayışının büyük ölçüde liberalizm ilkeleriyle uyumlu olduğu; ancak iki noktada farklılaştığı sonucuna varılmıştır. Bu çerçevede, inanç özgürlüğü ve devletin ekonomideki rolünün kapsamı konularında SCF’nin görüşlerinin dönemin liberalizm anlayışıyla tam anlamıyla uyumlu olmadığı söylenebilir. Sınırlılıklar: Çalışma, SCF’nin Türk demokrasi tarihi içindeki konumunu veya Türkiye’de siyasal hayatın gelişimi açısından konumunu tespit etmeyi amaçlamamaktadır. SCF’yi bütüncül bir bakış açısıyla değil, spesifik olarak ürettiği söylemlerin liberalizm ilkeleriyle uyumlu olup olmaması konusunda değerlendirmektedir. Bu, çalışmanın temel sınırlılığını oluşturmaktadır. Özgünlük/Değer: SCF hakkında yapılan akademik çalışmalar, genel olarak, fırkanın ortaya çıkış sürecine odaklanmakta ve/veya iktidar-muhalefet ilişkilerini odağa alarak fırka hakkında değerlendirmeler ortaya koymaktadır. Ne var ki, SCF’nin, genelgeçer olarak kabul gördüğü gibi, söylemlerinin ne ölçüde liberalizm ilkeleriyle uyumlu olduğu konusuna yeterince ilgi gösterildiği söylenemez. Çalışma, SCF’nin liberalizm anlayışını irdeleyerek ve bu meyanda anlamlı sonuçlara ulaşarak literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Liberalizm, Fethi Okyar, Ahmet Ağaoğlu

The Free Republican Party’s Understanding of Liberalism

Purpose: The aim of this research is to analyze the Free Republican Party’s (FRP) understanding of liberalism, within the framework of the party program and the discourses produced by the FRP. Design/Methodology: In order not to include an anachronistic error in the research, the basic concepts of understanding of liberalism in Europe at the end of the 1920s were presented. In this context, Ludwig von Mises's book -Liberalism, which published in 1927 and put forward a holistic summary of the liberalism was taken as a basis. Findings: The FRP's program and discourses were analyzed on the basis of seven principles which determined within the framework of the liberal understanding of 1920’s. In the research, it was concluded that the FRP’s understanding of liberalism is largely compatible with the principles of liberalism but differs in two points. In this context, it can be said that the views of the FRP on freedom of belief and the scope of the state's role in the economy are not fully compatible with the liberalism. Limitations: The study does not aim to determine the position of the FRP in the history of Turkish democracy or its position in terms of the development of Turkish political life. It evaluates the FRP not from a holistic point of view, but specifically, whether the discourses of FRP are compatible with the principles of liberalism. This constitutes the main limitation of the study. Originality/Value: Academic studies on the FRP generally focus on the emergence process of the party and/or put forward evaluations about the party by focusing on government-opposition relations. However, it cannot be said that there has been paid enough attention to the extent to which the FRP's discourses are compatible with the principles of liberalism, as is generally accepted. The study aims to contribute to the literature by analyzing FRP's understanding of liberalism and reaching meaningful conclusions.

Keywords:

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Liberalizm, Fethi Okyar, Ahmet Ağaoğlu,

PDF

___

Ağaoğlu, A. (1933). Devlet ve Fert. Sanayiinefise Matbaası.
Ağaoğlu, A. (2021). Serbest Fırka Hatıraları. İletişim.
Ahmad, F. (2006). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. (Çev. Sedat Cem Karadeli). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Akşin, S. (2022). Kısa Türkiye Tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Albayrak, M. (2004). Türk Siyasal Hayatında Demokrat Parti 1946-1960. Phoenix Yayınları.
Anadolu Ajansı, Türkiye’nin 90 Yılı 1919-2009. Anadolu Ajansı Yayınları.
Aydemir, Ş. S. (2008). Tek Adam: Mustafa Kemal 1922-1938 (3. Cilt). Remzi Kitabevi.
Barber, C. L. (1978). On the origins of the Great Depression. Southern Economic Journal, 44(3), 432-456.
Başar, A. H. (1981). Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye. Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
Beriş, H. E. (2005). Türk Sağı ve Liberalizm. Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 7 Liberalizm (ed. Yılmaz, M.). İletişim Yayınları. ss. 389-415.
Demirci, F. (2001). Bir Siyasal Düşünür Olarak Ahmet Ağaoğlu 1869-1939. Liberal Düşünce Dergisi. Sayı: 23. ss.175-195.
Ebeling, R. M. (2017). Ludwig von Mises and the Real Meaning of Liberalism. Mises Wire https://mises.org/wire/ludwig-von-mises-and-real-meaning-liberalism
Eğilmez, M. (2018). Değişim Sürecinde Türkiye. Remzi.
Emrence, C. (2021). 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası. İletişim.
Goloğlu, M. (2021). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I 1924-1930 Devrimler ve Tepkileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Greaves, B. B. (2002). Preface 1985. In Mises, L. v. Liberalism In the Classical Tradition. The Foundation for Economic Education, Inc.
Haklı, S. Z. (2018). Erken Dönem Cumhuriyet’te Ahmet Ağaoğlu’nun Kemalizm’i Liberal Perspektiften Yorumlama Çalışmaları. Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 90, ss. 35-57.
Hülsmann, J. G. (2007). Mises: The last knight of liberalism. Ludwig von Mises Institute.
İnönü, İ. (1998). İsmet İnönü’nün Hatıraları: Cumhuriyetin İlk Yılları I (1923-1938). Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
Kaynar, M. K. (2007). Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri. İmge Kitabevi.
Kaynar, M. K. (2012). Tarihin İnşası ve Siyaset. Adımlar Yayınevi.
Kılıç, A. (2020). Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları. (Der. Hulusi Turgut). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Koçak, C. (2008). Siyasal Tarih (1923-1950). İçinde Sina Akşin (ed.) Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi.
Koçak, C. (2014). Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İletişim.
Koraltürk, M. & Çetin, C. (2005). Türkiye’de Liberal İktisadi Düşünce. Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 7 Liberalizm (ed. Yılmaz, M.). İletişim Yayınları. ss. 316-356.
Mises, L. v. (2002). Liberalism In the Classical Tradition. The Foundation for Economic Education, Inc.
Okyar, F. (2017). Serbest Cumhuriyet Fırkası Hatıraları. Örgün Yayınevi.
Okyar, O. ve Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye-Fethi Okyar’ın Anıları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Owen, R. ve Pamuk, Ş. (2002). 20. Yüzyılda Ortadoğu Ekonomileri Tarihi. (Çev. Ayşe Edirne). Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Özcan, N. (1988). Serbest Cumhuriyet Fırkası (Yayın no: 358043) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi.
Salerno, J.T. (1990). Ludwig von Mises as Social Rationalist. In Rothbard, M.N. & Block, W. (eds.) The Review of Austrian Economics. Springer.
TBMM Zabıt Ceridesi. (2/15). Devre: 2, Cilt:15, İçtima: 69, 04.03.1341.
TBMM Zabıt Ceridesi. (3/22). Devre: 3, Cilt: 22, İçtima: 4, 15.11.1930.
Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923-1931. Tarih Vakfı yurt Yayınları.
Uyar, H. (2005). Ağaoğlu Ahmet'in "Liberal Muhalif” Gazetesi: Akın 1933. Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce Cilt 7 Liberalizm (ed. Yılmaz, M.). İletişim Yayınları. ss. 224-231.
Weiker, W. F. (1973). Political Tutelage and Democracy in Turkey: The Free Party and Its Aftermath. E. J. Brill.
Yetkin, Ç. (1982). Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı. Karacan Yayınları.
Zürcher, E. J. (2007). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. İletişim Yayınları.
Zürcher, E. J. (2022). Three turning points in the political development of modern Turkey. Turkish Studies, Published online 22.11.2022 DOI: 10.1080/14683849.2022.2143266.