ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNE YÖNELİK SOSYAL SORUMLULUK ÖLÇEĞİ'NİN GELİŞTİRİLMESİ

Günümüzde bireylerden yalnızca kişisel sorumluluklarını yerine getirmeleri değil, sosyal sorumluluk bilinci ile hareket etmeleri de beklenmektedir. Dolayısıyla bireylerin sosyal sorumluluk sahibi vatandaşlar olarak yetiştirilmesine yönelik yapılan araştırmalar bu beklentinin karşılanması için önemli görülmektedir. Araştırmaların gerçekleştirilmesi için bir takım özelliklere sahip veri toplama araçlarına gereksinim duyulmaktadır. Araştırmacıların kullandığı veri toplama araçlarından birisi de ölçeklerdir. Alanyazın incelendiğinde ortaokul öğrencileri için geliştirilen sosyal sorumluluk ölçeğine rastlanılamamıştır. Bu gereksiniminden hareketle bu araştırmada ortaokul öğrencilerine yönelik geçerli ve güvenilir bir sosyal sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ölçeğin geliştirilmesinde likert yöntemi benimsenmiş, madde havuzu oluşturulmuş, maddeler uzman görüşüne sunulmuş ve Lawshe Tekniği ile analiz edilerek kapsam geçerliği çalışması yapılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini belirlemek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizinde AFA temel bileşenler analizi ve oblimin döndürme işlemi uygulanmıştır. AFA sonucunda ortaya çıkan yapıyı doğrulamak için doğrulayıcı faktör analizi DFA yapılmıştır. DFA’da, modifikasyon yapıldıktan sonra uyum indekslerinin kabul edilebilir düzeyin üstünde olduğu görülmüştür. Diğer yandan ölçeğin güvenirliği için Cronbach’s Alpha değeri ve test-tekrar test yöntemi kullanılarak Pearson Korelasyon Katsayısı hesaplanmıştır. Sonuç olarak ortaokul öğrencileri için 4 faktörlü, 17 maddeli geçerli ve yüksek düzeyde güvenilir Sosyal Sorumluluk Ölçeği geliştirilmiştir. Araştırmacılar Sosyal Sorumluluk Ölçeği’nden deneme modelinde gerçekleştirecekleri çalışmalarında ve öğrencilerin sosyal sorumluluk düzeyleri ile belirleyecekleri değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırmak amacıyla yararlanabilirler.

Development of Social Responsibility Scale for Secondary School Students

In the contemporary world individuals are expected not only to fulfill their personal responsibilities but also to act with social responsibility. It is thus important to conduct research about how to educate individuals to be socially responsible in order to meet this expectation. In order to carry out this research, data collection tools with specific characteristics are required. One data collection tool often used by the researchers is the scale. When the literature was examined, a scale assessing social responsibility specifically developed for secondary school students could not be found. As a result, this study aimed to develop a valid and reliable Social Responsibility Scale for secondary school students. The Likert method was adopted in the development of the scale: an item pool was created, the items were subjected to expert opinion and analyzed using Lawshe’s method, and a content validity study was conducted. Exploratory and confirmatory factor analyses were performed to determine the construct validity of the scale. In the exploratory factor analysis EFA , the principal components analysis and oblimin rotation were applied. Confirmatory factor analysis CFA was performed to confirm the structure resulting from the EFA. After modification, the fit indices were found to be above the acceptable level. The Pearson Correlation Coefficient was calculated using the Cronbach's alpha value and the test-retest method for reliability of the scale. As a result, a 4- factor, 17-item valid and highly reliable Social Responsibility Scale was developed for secondary school students. Researchers can use the Social Responsibility Scale to investigate the relationship between students' levels of social responsibility and the variables determined in their experimental studies.

Keywords:

Social responsibility, Scale Validity, Reliability,

PDF

___

Akbulut, Y. (2011). Sosyal bilimlerde SPSS uygulamaları: sık kullanılan istatistiksel analizler ve açıklamaları SPSS çözümlemeleri. İstanbul: İdeal Kültür.
Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde “yardımseverlik” değerinin etkinlik temelli öğretimi ve öğrencilerinin tutumlarına etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Alpar, R. (2012). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik: SPSS’de çözümleme adımları ile birlikte. Ankara: Detay Yayıncılık.
Argon, T. ve Demirer, S. (2017). Okul yöneticilerinin sosyal sorumluluk ve örgütsel kimlik algıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 58, 1-24. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7016.
Başer, E. N. ve Kılınç, E. (2015). Küresel sosyal sorumluluk ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 75-89. http://dx.doi.org/10.19126/suje.57328.
Berman, S. (1990). Educating for social responsibility. Educational Leadership, 75, 75-80.
Bolat, Y. (2013). Bir değer ölçme aracı: çok boyutlu sosyal değerler ölçeği. Turkish Journal of Education, 2(4), 13.27.
Bora, E. ve Baysan, L. (2007). Empati ölçeği-Türkçe formunun üniversite öğrencilerinde psikometrik özellikleri. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 19, 39-47.
Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (Genişletilmiş 19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Chomeya, R. (2010). Quality of psychology test between likert scale 5 and 6 points. Journal of Social Sciences, 6(3), 399-403.
Çevik, A. (2012). Gönüllü motivasyon envanteri: Türk popülasyouna uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi: Ankara.
Deveci, H. ve Eryılmaz, Ö. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde sosyal sorumluluk. İçinde Turan, R. ve Akdağ, H. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar III (ss. 95-114). Ankara: Pegem Akademi.
Droms, C. and Stephen, S. K. (2015). Examining the effectiveness of social responsibility courses in higher education. Journal of learning in higher education, 11(2), 15-21.
Erarslan, L. (2011). Bireysel sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 24(24), 81-91.
Ercan, B. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin sosyal sorumluluk anlayış ve uygulamaları: Antalya örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Filiz, B. ve Demirhan, G. (2015). Bireysel ve sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS-Ö) Türk diline uyarlama çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 26(2), 51-64.
Garland, R. (1991). The mid-point on a rating scale: is it desirable? Marketing Bulletin, 2, 66-70.
Gordon, M. C. (2004). The role of parenting styles in the development of social responsibility. Doctoral dissertation, George Fox University, Graduate School of Clinical Psychology, Oregon, USA.
Hu, L. T ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kaya, B. ve Çolakoğlu, Ö. M. (2015). Empati düzeyi belirleme ölçeği uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 17-30. http://dx.doi.org/10.17679/iuefd.16127895.
Kaya, M. ve Doğan, U. (2014). Öğrenci sorumluluk: ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Journal of European Education, 4(1), 11-18.
Kaynak, S. , Özhan, M. B. ve Kan, A. (2017). Ortaokul öğrencileri için okul mativasyonu ölçeği geliştirme çalışması. Turkish Studies, 12(4), 293-312. http://dx.doi.org /10.7827/TurkishStudies.11336.
Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personal Psychology, 28(4), 563-575. Liu, B., Liu, Z. and Chen, L. (2017). Development of a social responsbility scale for Chinese university students. Current Psychology, 1-6. https://doi.org/10.1007/s12144-017-9743-0.
McDonough, M. H. , Ullrich-French, S., Anderson-Butcher, D., Amorose, A. J. And Riley, A. (2013). Social responsibility among low-income in physical activity-based positive youth development programs: scale development and associations with social relationships. Journal of Applied Sport Psyschology, 25, 431-447. https://doi.org/10.1080/10413200.2012.751563.
MEB (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. 12.07.2018 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden erişilmiştir.
MEB (2018). Veliler için: öğretim programında çocuğunuzu ne bekliyor? 12.07.2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Veliler.aspx adresinden erişilmiştir.
Özen, Y. (2013). Sorumluluk duygusu ve davranışı ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirliği ve geçerliği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 7, 434-357.
Pallant, J. (2015). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. (Çev: S. Balcı ve B. Ahi). Ankara: Anı Yayıncılık.
Soetanto, R., Mullins, A. and Achour, N. (2017). The perceptions of social responsibility for community resilience to flooding: the impact of past experience, age, gender and ethnicity. Nat Hazards, 86, 1105-1126. https://doi.org/10.1007/s11069-016-2732-z.
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
Şengün, M. ve Kaya, M. (2007). Ahlaki olgunluk ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, 51-64.
Tabachnick, G. B. ve Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th Ed.). Boston: Allyon and Bacon Press.
Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (5. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
TEGV (2012). TEGV gönüllülük araştırmaları. https://www.tegv.org/arsiv/i/Assets/pdf/Arastirmalar/TEGVGonullulukArastirmalari.pdf (Erişim tarihi: 24.12.2017).
Tekindal, S. (2015). Duyuşsal özelliklerin ölçülmesi için araç oluşturma. Ankara: Pegem Akademi.
Tongo, C. I. (2015). Social responsibility, quality of work life and motivation to contribute in the nigerian society. Journal of Business Ethics, 126(2), 219,233. https://doi.org/10.1007/s10551-013- 1940-7.
Wang, Y. (2003). Social responsibility and intellectual development as outcomes of service-learning courses. Doctoral dissertation, The Ohio State University, the Graduate School of Education, Ohio, USA.
Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36 (2), 59-75.
Yıldız, D. Ve Uzunsakal, E. (2018). Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 14-28.
Yurdugül, H. (2005, Eylül). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi’nde sunulan bildiri, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Erişim adresi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/PamukkaleBildiri.pdf.