T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Kurumsal Yapı, İşleyiş ve Etkinlikleri Açısından Bir Karşılaştırma

Hukuk devleti ilkesi, devletin güçlü otoritesi karĢısında bireyleri koruyan temel unsur olarak karĢımıza çıkmaktadır. Günümüzde karmaĢıklaĢan toplumsal koĢullar karĢısında insan hak ve özgürlüklerinin korunup geliĢtirilmesi ve ihlallerin önlenebilmesi konusunda yeni mekanizmalara ihtiyaç doğmaktadır. Uluslararası koruma araçlarının oynadığı hayati role karĢın, insan haklarının etkin bir Ģekilde korunması ulusal düzeyde baĢlamaktadır. BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen “Paris Prensipleri” insan haklarının ulusal düzeyde korunup geliĢtirilmesi için kurulacak kurumların statüsü ve verimli Ģekilde çalıĢabilmeleri için sahip olmaları gereken temel standartları belirlemiĢtir. Bu çalıĢmada, Türkiye‟de insan hakları alanında ulusal koruma mekanizmaları olarak çalıĢmak üzere oluĢturulan T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye Ġnsan Hakları ve EĢitlik Kurumu ele alınmaktadır. Bu iki kurum, öncelikle tarihsel olarak ulusal mevzuatımıza girme süreci kapsamında ele alınmıĢtır. Ġzleyen bölümlerde ise kurumsal yapı, iĢleyiĢ ve etkinlikleri açısından Paris Ġlkeleri kapsamında karĢılaĢtırılmıĢ ve idare ile bireyler arasındaki iliĢkilere iliĢkin olarak vermiĢ oldukları kararların etkinliği değerlendirilmiĢtir. Sonuç bölümünde ise her iki kurumun insan haklarını koruma ve geliĢtirme yönünden etkinliği tartıĢılarak eleĢtiri ve önerilere yer verilmiĢtir. Literatürde, Türkiye örneğine ait olan bu iki kurum genellikle tekil olarak ele alınmakta ve özellikle kurumsal yapı, iĢleyiĢ ve etkinlikleri açısından karĢılaĢtırma yapan çalıĢmaların çok sınırlı bir alana sahip olduğu görülmektedir. Bu sebeple karĢılaĢtırma yönteminin tercih edilmesi çalıĢmaya ayrı bir önem atfetmektedir.

A Comparison of the Ombudsman and Turkey Human Rights and Equality Institution in Terms of Institutional Structure, Functioning and Efficiency

The principle of the rule of law, emerges as the basic element that protects individuals against the strong authority of the state. In the face of today‟s complex social conditions, new mechanisms are also needed to protect and improve human rights and freedoms to prevent violations. Even though the vital role played by international protection instruments, effective protection of human rights begins at national level. The Paris Principles, adopted by The United Nations General Assembly, determined the status of national institutions to be established to protect and improve human rights and the standards requred for their most efficient work at national level. In this study, Ombudsman and Turkey Human Rights and Equality Institution that created in the field of human rights protection national mechanisms in Turkey are discussed. First, these two institutions have historicaly been handled within the scope of their entry into our national legislation. In the following chapters, the institutional structure, functions and efficiency are compared within the scope of Paris Principles and the effectiveness of their decisions regarding the relations between the administration and individuals has been evaluated. In the conclusion part, the effectiveness of both institutions in terms of protecting and improving human rights was discussed and criticism and suggestions were included. In the literature, these two institutions that an exampe of Turkey are generaly considered singular. It is seen that studies that make comparisons especially in terms of institutional structure, functioning and efficiency have a very limited scope. For this reason, choosing the comparison method attaches a special importance to the study.

PDF

___

Açık, C. (2011). Ulusal insan hakları kurumları ve Türkiye örneğine eleştirel bir yaklaşım (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Aktel, M. Kerman, U. Altan, Y. Lamba, M. ve Burhan, O. (2013). Türkiye için yeni bir denetim modeli: kamu denetçiliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 21-37.
Arslan, A. (2002). Kamu harcamalarında verimlilik, etkinlik ve denetim, Maliye Dergisi, (141), 76-83.
Büyükavcı, M. (2008). Ombudsmanlık kurumu. Ankara Barosu Dergisi, 66 (4), 10-13.
Çağlar, S. (2012). Engellilerin eriĢebilirlik hakkı ve Türkiye‟de eriĢebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598.
Çağlar, S. (2017). Türkiye‟de ombudsmanlık kurumunun etkinliğini azaltan hukuki nedenler ve çözümleri. Ö. Kalkan Küçüksolak (Ed), Ġstanbul: IJOPEC Publication, 231-245.
Demirci, K. (2015). Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olarak Kamu Denetçiliği Kurumu (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Turgut Özal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Didinmez, M. A. (2020). Ulusal insan hakları kurumları küresel ağına akreditasyon çerçevesinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu incelemesi (YayımlanmamıĢ yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Donnelly, J. (1989). Teoride ve uygulamada insan hakları, (M.Erdoğan ve L.Korkut Çev.), Ankara: Yetkin Yayınları.
Duman, E. (2017). Ayrımcılık yasağı ve Türkiye insan hakları ve eşitlik kurumu raporu.
Duran, H. (2021). Türkiye‟de idari denetim ve kamu denetçiliği kurumu, Seta Analiz, 1-19.
Efe, H., Demirci, M. (2013). Ombudsmanlık kavramı ve Türkiye‟de kamu denetçiliği kurumu‟ndan beklentiler, Sayıştay Dergisi, 90, 49-73.
Fendoğlu, H. T. (2010). Kamu denetçiliği (ombudsmanlık). SDE Analiz. http://hasantahsinfendoglu.com/dokumanlar/insan_haklari/KAMU_DENETCILIGI_OMBD USMANLI K_.pdf
Fendoğlu, H. T. (2013). Kamu denetçiliği (ombudsman) ve Anayasa Mahkemesi‟ne bireysel baĢvuru hakkı. Ankara Barosu Dergisi, 4, 21-49.
Gözler, K. (2017). Kısa İdare Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi
Kahraman, M. (2011). Hukuk devletine katkıları bakımından kamu denetçiliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 355-373.
Köker, L. (2006). Seçim sistemleri ve siyasi çoğulculuk: demokratik meĢruluk açısından bir değerlendirme. Anayasa Yargısı 23, 199-210.
Odyakmaz, Z. Keskin, B. ve Deniz, Y. (2016). 6701 sayılı Türkiye Ġnsan Hakları ve EĢitlik Kurumu Kanunu üzerine bir değerlendirme-I. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (7), 721-761.
Oytan, M. (1975). Ombudsman eli ile idarenin denetimi konusunda kıyaslamalı bir inceleme, Danıştay Dergisi, (18-19), 193-214.
Özdemir, B. (2014). Kamu denetçiliği kurumunun işlevi ve yapısı (YayımlanmıĢ yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özer, M. A. (2015). Türkiye‟de kamu yönetiminin denetiminde yeni arayıĢlar: kamu denetçiliği kurumu örneği, Sayıştay Dergisi, (98), 19-40.
Pickl, V. (1986). Ombudsman ve Yönetimde Reform, Amme İdaresi Dergisi, 19(4), 37-46.
Sobacı, M. Z., Köseoğlu, Ö. (2016). Ombudsman ve sosyal medya: Kamu Denetçiliği Kurumu‟nun twitter kullanımına iliĢkin ampirik bir analiz, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(1), 103-124.
ġengül, R. (2007). Türkiye‟de kamu yönetiminin etkin denetlenmesinde yeni bir kurum: kamu denetçiliği kurumu, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 126-145.
URL-1: 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/6328%2C.pdf (EriĢim tarihi: 01.03.2018).
URL-2: 6701 sayılı Türkiye Ġnsan Hakları ve EĢitlik Kurumu Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6701.pdf (EriĢim tarihi: 01.03.2018).
URL-3: Ġnsan Hakları ve EĢitlik Uzmanlığı Yönetmeliği, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171111-1.htm (EriĢim tarihi: 01.03.2018).
URL-4: Ġnsan Hakları Koruma Mekanizmaları: Türkiye Ġnsan Hakları Rejiminin Anatomisi, www.liberalforum.eu/en/publications.html (EriĢim tarihi: 28.09.2018).
URL-5: Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunun Uygulanmasına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.17239&MevzuatIliski=0&source XmlSearch=kamu%20denet%C3%A7ili%C4%9Fi (EriĢim tarihi: 13.05.2020).
URL-6: KDK Kararı, ġikayet No: 03.2013/310, Karar no:2013/90, http://www.ombudsman.gov.tr/ (EriĢim tarihi: 20.05.2018).
URL-7: Paris Prensipleri, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/717Paris- Prensipleri.pdf (EriĢim tarihi: 01.03.2018).
URL-8: Sayı : 86171061-101.07.04-E.4153 , BaĢvuru No : 2017/2171, Karar Tarihi 28.04.2017, http://www.ombudsman.gov.tr/ (EriĢim tarihi: 20.05.2018).
URL-9: T.C. Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm (EriĢim tarihi:01.03.2018).
URL-10: Türkiye Ġnsan Hakları ve EĢitlik Kurumu Kanununun Uygulanmasına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171124-2.htm (EriĢim tarihi: 10.07.2019)
URL-11: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/dilekce/index.htm (EriĢim tarihi: 09.01.2021).
URL-12: https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/pdf/kdk-2017-2021-stratejik-plan.pdf (EriĢim tarihi: 09.01.2021).
URL-13: https://www.ombudsman.gov.tr/kdknin-verdigi-tavsiye-kararlarina-uymayan-idareler- tbmmye-cagirildi/index.html (EriĢim tarihi: 10.11.2020).
URL-14: https://www.ombudsman.gov.tr/rehber-sikca-sorulan-sorular/index.html (EriĢim tarihi: 10.10.2019).
URL-15: https://www.tihek.gov.tr/milliyet-22-03-2019 (EriĢim tarihi: 20.05.2019).
URL-16: https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/02/1582925332.pdf (EriĢim tarihi: 10.11.2020).
URL-17: https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/ombudsman, (EriĢim tarihi: 11.11.2020).
URL-18: https://kdkcocuk.gov.tr/anasayfa/hakkimizda/index.html?theme=the-box, (EriĢim tarihi: 04.01.2021).
URL-19: https://www.ombudsman.gov.tr/basin-toplantisi.html, (EriĢim tarihi: 05.01.2021).
URL-20: http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/36-turkiye-insan-haklar-ve-esitlik- kurumu/, (EriĢim tarihi: 10.01.2021).
URL-21: https://www.haberturk.com/yerel-haberler/haber/13379057-tihek-heyeti-trabzonda, (EriĢim tarihi: 05.01.2021).
URL-22: https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/07/1594385979.pdf (EriĢim tarihi: 30.06.2021).
URL-23: Efficiency, https://www.etymonline.com/word/efficiency (EriĢim tarihi: 30.06.2021).
URL-24: Kamu Denetçiliği Kurumu Yıllık Ġdari Faaliyet Raporları, https://www.ombudsman.gov.tr/Publishing/IdareFaaliyetRaporlari.html (EriĢim tarihi: 02.07.2021).
URL-25: TĠHEK 2021 Yılı Performans Programı, https://www.tihek.gov.tr/upload/file_editor/2020/10/1603466520.pdf (EriĢim tarihi:05.07.2021).
URL-26: Uluslararası ĠliĢkiler, https://www.tihek.gov.tr/bm-ve-ulusal-insan-haklari-kurumlari (EriĢim tarihi: 05.07.2021).