SAĞLIK ÖRGÜTLERİNDE HİZMET VE FİNANSAL ETKİNLİK ÖLÇÜMÜ- VERİ ZARFLAMA ANALİZİ VE BCG MATRİSİ İLE BİR UYGULAMA

Dünya genelinde sağlık hizmet talebindeki sürekli artış politika yapıcıları sağlık hizmetlerinin etkinliği ve finansal sürdürülebilirliği konusuna odaklanmaya itmiştir. Çalışmada hizmet etkinliğini ölçmek için Veri Zarflama Analizinden (VZA), finansal sürdürülebilirliği ölçmek amacıyla ise finansal oranlardan faydalanılmıştır. Boston Danışma Grubu (BCG) matrisinden faydalanılarak hizmet ve finansal etkinlik boyutu birleştirilmiş, kurumsal performansa bütüncül ve stratejik bir bakış açısı geliştirilmeye çalışılmıştır. Araştırma kapsamına Sağlık Bakanlığına bağlı olarak ülke genelinde hizmet veren 39 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi (ADSM) alınmıştır. Söz konusu merkezlerin hizmet etkinlikleri girdi yönelimli ve ölçeğe göre değişken getirili VZA modeli ile analiz edilmiştir. Çalışmada hizmet etkinliği ile finansal etkinlik arasındaki ilişki irdelenmiş, finansal etkinlik göstergesi olarak Varlıkların Getirisi (ROA) kullanılmıştır. Hizmet etkin merkezlerin ROA değerleri ortalama 0.72 etkin olmayan merkezlerin ise 0.61 (p=0.125) olarak bulunmuştur. Ayrıca hizmet etkinlik skorları ile finansal etkinlik skorları BCG matrisinde üzerinde birleştirilerek matrisin kullanılabilirliği sorgulanmıştır.

ASSESSMENT OF SERVICE AND FINANCIAL EFFICIENCY IN HEALTH CARE ORGANIZATIONS - AN APPLICATION WITH DATA ENVELOPMENT ANALYSIS AND BCG MATRIX

The steady increase in the demand for healthcare services has led policymakers to focus on the effectiveness and financial sustainability of healthcare services around the world. In the study, Data Envelopment Analysis (DEA) was employed to measure service efficiency while financial rates were used to measure financial sustainability. In order to provide an integrated and strategic point of view on institutional performance, dimensions of service and financial efficiency have been combined by employing Boston Advisory Group (BCG) matrix. A total of thirty-nine Oral and Dental Health Centers serving throughout the country under the Ministry of Health were included in the scope of the study. The service efficiencies of these centers were analyzed with input-oriented (IO) and Variable Return to Scale (VRS) DEA model. In the study, the relationship service and financial efficiency was examined and Return on Assets (ROA) was used as an indicator of financial efficiency. While the average ROA value of the efficient centers was calculated as 0.72, the value of the inefficient ones was 0.61 (p = 0.125). Besides, service efficiency scores and financial efficiency scores were combined on the BCG matrix to examine the usability of the matrix.

Keywords:

Performance Evaluation, Data Envelopment Analysis (DEA) Financial Ratios, BCG Matrix,

PDF

___

Akbulut, F. (2019), "Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiz Programı ile Ölçülmesi", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(35), 249–276.
Arslan, B. (2017),"Ağız Diş Sağlığı Hastanelerinin (ADSH) Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemiyle Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi" Yüksek Lisans Tezi,Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Baker, J. J. ve Baker, R. W. (2011), Health Care Finance Basic Tools For Nonfinancial Managers (3. bs.). USA: Jones And Barlett Publishers.
Barouni, M., Amiresmaieli, M.R., Shahravan, A. ve Amini, S. (2017), “The Efficiency Assessment of Dental Units Using Data Envelopment Analysis Approach: The Case of Iran”, Iran Journal Public Health, 46(4), 552-559.
Bilsel, M. ve Davutyan, N. (2014), "Hospital Efficiency With Risk Adjusted Mortality As Undesirable Output: The Turkish Case",Annals of Operations Research, 221(1), 73–88.
Boussofiane, A., Dyson, R. G. ve Thanassoulis, E. (1991), "Applied Data Envelopment Analysis", European Journal of Operational Research, 52(1), 1–15.
Buck, D. (2000),“The Efficiency of The Community Dental Service in England: A Data Envelopment Analysis”, Community Dent Oral Epidemiolology, 28 (4), 274-280.
Charalambous, C., Maniadakis, N., Polyzos, N., Fragoulakis, V. ve Theodorou, M. (2013), “The Efficiency of The Public Dental Services (Pds) in Cyprus and Selected Determinants”, BMC Health Services Research, 13(420), 1-9.
Charnes, A., Clark, C. T., Cooper, W. W. ve Golany, B. (1984),"A Developmental Study of Data Envelopment Analysis in Measuring The Efficiency of Maintenance Units in The U.S. Air Forces", Annals of Operations Research, 2(1), 95–112.
Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978), "Measuring The Efficiency of Decision Making Units", European Journal Of Operational Research, 2(6), 429–444.
Chen, T. ve Yeh, T. (1998),"A Study of Efficiency Evaluation in Taiwan’s Banks", International Journal of Service Industry Management, 9(5), 402–415.
Cleverley, W. O. ve Cleverley, J. O. (2018), Essentials of Health Care Finance,U.S.A.: Jones And Barlett Learning.
Cooper, W. W., Seiford, L. M., Zhu, J., Lawrence M. Seiford, Zhu, J. ve Hillier, F. S. (2011), "Handbook on Data Envelopment Analysis", (W. W. Cooper, L. M. Seiford ve J. Zhu, Ed.) International Series in Operations Research & Management Science (C. 164). Boston, MA: Springer US.
Coppola, M.N., Ozcan, Y.A. ve Bogacki, R. (2003),“Evaluation of Performance of Dental Providers on Posterior Restorations: Does Experience Matter? A Data Envelopment Analysis (DEA) Approach”. Journal of Medical Systems, 27 (5), 445-456.
David, F. R. (2011), Strategic Management: Concepts and Cases (13. bs.). New Jersey: Pearson.
Debreu, G. (1951),"The Coefficient of Resource Utilization", The Econometric Society, 19(3), 273–292.
Ersoy, K., Kavuncubasi, S., Ozcan, Y. A. ve Harris, J. M. (1997),"Technical Efficiencies of Turkish Hospitals: DEA Approach", Journal of Medical Systems, 21(2), 67–74.
Esenlik Telatar, D. ve Sarı, K. (2020),"Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunan Tesislerin Etkinlik Ölçümü İçin Bir Veri Zarflama Analizi Modeli: İstanbul Örneği", Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26(4), 768-778.
Farrell, M. J. (1957),"The Measurement of Productive Efficiency", Journal of the Royal Statistical Society, 120(3), 253–290.
Gapenski, L. C. (2008), Health care Finance: An Introduction To Accounting and Financial Management (4. bs.). Chicago: Health Administration Press.
George Wang, Y., Li, Y. M., Jan, C. L. ve Chang, K. W. (2013), "Evaluating Firm Performance With Balanced Scorecard and Data Envelopment Analysis", WSEAS Transactions on Business and Economics, 10(1), 24–39.
Gülcü, A., Akın, C., Yeşilyurt, C., Coşkun, S. ve Esener, T. (2004), “Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi'nin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Göreceli Etkinlik Analizi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5 (2), 87-104.
Kacak, H., Ozcan, Y. A. ve Kavuncubasi, S. (2014), "A New Examination of Hospital Performance After Healthcare Reform in Turkey: Sensitivity and Quality Comparisons", International Journal of Public Policy, 10(4–5), 178–194.
Kıraç, Y. ve Kıraç, S. (2018), "Veri Zarflama Analizi Yaklaşımını Kullanarak Ağız ve Diş Sağlığı Hastanelerinin (ADSH) Verimlilik Değerlendirmesi", Journal of International Management, Educational and Economics Perspectives, 6(2), 90–105.
Koopmans, T. C. (1951), "An Analysis of Production as an Efficiency Combination of Activities", (Ed.) T. C. Koopmans, Activity Analysis of Production and Allocation ,New York: Wiley Publishing Inc.
Liu, J. S., Lu, L. Y. Y., Lu, W.-M. ve Lin, B. J. Y. (2013), "A survey of DEA applications", Omega, 41 (5), 893–902.
Luke, R. D., Walston, S. L. ve Plummer, P. M. (2004), Healthcare Strategy: in Pursuit of Competitive Advantage, U.S.A.: Health Administration Press.
Nunamaker, T. R. (1983), "Measuring Routine Nursing Service Efficiency: A Comparison of Cost Per Patient Day and Data Envelopment Analysis Models", Health Services Research, 18(2 Pt 1), 183–208.
OECD. (2018). OECD Data Health Spending, https://data.oecd.org/healthres/health-spending (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2020)
OECD (2019), Health at a Glance 2019: OECD Indicators,Paris: OECD Publishing,
Ozcan, Y. A. (2014), Health Care Benchmarking and Performance Evaluation, Boston, MA: Springer US.
Öner, N. (2010), Sağlık Bakanlığına Bağlı Ağız ve Diş Sağlığı Kurumlarının Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Performansının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Özdemir, Y. (2011), Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinin Veri Zarflama Analizi ile Göreceli Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Özgen Narcı, H., Ozcan, Y. A., Şahin, İ., Tarcan, M. ve Narcı, M. (2015),"An Examination of Competition and Efficiency for Hospital Industry in Turkey", Health Care Management Science, 18(4), 407–418.
Roberts, M. J., Hsiao, W., Berman, P. ve Reich, M. R. (2009), Sağlık Reformunun Doğru Yapılması, (Ed.) R. Akdağ, S. Mollhaliloğlu, B. Ayar ve H. Demirel,. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları No: 784.
Sahin, I. ve Ozcan, Y. A. (2000),"Public Sector Hospital Efficiency for Provincial Markets in Turkey. Journal of Medical Systems, 24(6), 307–320.
Saltman, R. B. ve Figueras, K. (1998), Avrupada Sağlık Reformu Mevcut Stratejilerin Analizi, (Ed.) Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi. T.C. Sağlık Bakanlığı.
Sarrico, C. S. ve Dyson, R. G. (2000),"Using DEA for Planning in UK Universities—An Institutional Perspective",Journal of the Operational Research Society, 51(7), 789–800.
Seyidoğlu, H. (2001), Ekonomi ve İşletmecilik Terimleri Açıklamalı Sözlük (2. bs.). İstanbul: Güzem Can.
Sherman, H. D. (1984),"Hospital Efficiency Measurement and Evaluation Empirical Test of a New Technique", Medical Care, 22(10), 922–938.
Swayne, L. E., Duncan, W. J. ve Ginter, P. M. (2006),Strategic Management of Health Care Organizations (5. bs.). UK: Blackwell Publishing.
Şahin B, İlgün G. (2018),“Assessment of the Efficiency of Dental Services in Turkey”, Health Policy and Technology, 7, 173-181.
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2005). Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=85319&MevzuatTur=3&MevzuatTertip=5 (Erişim tarihi: 25.08.2020)
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2019). Sağlık İstatistik Yıllığı 2018, Ankara
Yüksel, O.ve Yiğit V. (2019), “Ağız Ve Diş Sağlığı Hizmetlerinin İller Bazında Teknik Verimlilik Analizi”. Journal of Academic Value Studies, 5(3), 312-323.