Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek

Myra ve Limanı Andriake Kazıları’nın 2011 ve 2012 sezonlarında ortaya çıkardığımız Doğu Hamam, Andriake’deki iki hamamdan biridir1. Büyük bir ekiple tümüyle gün yüzüne çıkarılmış ve konservasyonu da yine ekibimiz tarafından yapılmıştır. Isıtma sistemi ve yıkanma teknelerine ilişkin iyi korunmuş hassas mimari detayların bulunduğu VI. Bölüm koruma çatısıyla örtülmüştür Res. 31 . Tümcül restorasyon projesi de çalışılmıştır. Roma evresiyle bölge hamamlarına yeni bilgiler katmış olması yanında, bölgede neredeyse hiç bilinmeyen erken Bizans Dönemi hamamlarını ilk kez tam olarak örneklediği için ve bilinen hamam detayları ve planlaması yanında az bilinen bazı detay bilgileri de kazandırmış olması açısından da önemlidir. Daha önceki Lykia araştırmalarımızda Trebenna2, Kithanaura3, Typallia4, Gagai5, Korydalla6, İdebessos7 gibi ve kazılarımızda Rhodiapolis8 gibi çok sayıda hamamın alan çalışmalarını ve bilimsel incelemelerini tamamlamış ve literatüre kazandırmıştık. Andriake Doğu Hamamı kazı bulguları ve değerlendirmelerimizi, Myra-Andriake Kazıları’nın bilimsel ürünlerinden biri olarak bu makale aracılığıyla, bilim dünyasına sunuyoruz.

The East Baths at Andriake: A New Example Casting Light on the Bath Architecture of the Region

The East Baths is one of the two bath complexes at Andriake; it was uncovered and conserved during the campaigns of 2011 and 2012. It is important because it provides us with a complete example of Early Byzantine baths, about which almost nothing is known in the region. For with its Roman phase it adds new information on the regional baths as well as reveals new details in addition to what is known regarding bath planning. The excavation discoveries and our interpretations are hereby presented to the academic world. The building is the first Roman building at the eastern fringe of the southern settlement in Andriake. It is located in the social part of the Roman-period harbour settlement. Along the coastline extending to its west are commercial areas. The relation between commercial and social areas is well planned with respect to urbanism. The social needs of Andriake were supplied in the area starting with the East Baths and going westward up to the Agora encompassing two social structure groups and the West Baths. West of this area is the commercial area encompassing the Harbour Agora and Granarium in the centre. The quay street extends all along these buildings on the coastline. Here the Byzantine urban system is almost the same as the Roman-period one. That there are even two baths in the Andriake in addition to the main baths in the main city of Myra clearly shows the high traffic of the harbour. Thus visitors to the harbour did not have to go to Myra for bathing and similar needs.

PDF

___

Appianos The Civil Wars. Appian. Horace White (ed.) (1899).
Plinius NH Pliny the Elder, The Natural History. J. Bostock (ed.) (1855).
Strabon Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika XII - XIII - XIV). A. Pekman (çev.) (1993).
Adam 1993 J. P. Adam, Roman Building. Materials and Techniques. A. Mathews (çev.) (1993).
Baland 1981 A. Baland, Inscriptions d’époque impériale du Létôon, Fouilles de Xanthos 7 (1981).
Bailey 1998 D. M. Bailey, Excavations at El-Ashmunein. V. Pottery, Lamps and Glass of the Late Roman and Early Arab Period. British Museum Publications (1998).
Bayburtluoğlu 1982 C. Bayburtluoğlu, “Arykanda”, KST IV (1982) 277-284.
Bayburtluoğlu 1983 C. Bayburtluoğlu, “Arykanda”, KST V (1983) 175-179; age., “Phaselis” 181-189.
Bayburtluoğlu 1984 C. Bayburtluoğlu, “Arykanda”, KST VI (1984) 289-300; age., “Phaselis” 301-312.
Behrwarld 2000 R. Behrwald, Der lykische Bund (2000).
Biernacki – Klenina 2010
A. B. Biernacki – E. J. Klenina, “Trade Relations Between the Lower Danube Region and Mediterranean”, bk.: S. Menchelli – S. Santoro – M. Pasquinucci – G. Guiducci (eds.) LRCW 3, Vol. II, BAR International Series 2185 (II) (2010) 938- 992.
Boersma 1999 J. Boersma, “Designing and constructing Roman baths”, bk.: J. DeLaine – D. E.
Johnston (eds.), Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths. England 1992. JRA 37 (1999) 191-198.
Borchhardt 1975 J. Borchhardt, Myra. Eine lykische Metropole in antiker und byzantinischer Zeit, IstForsch 30 (1975).
Bulut – Şengül 2010 S. Bulut – M. Şengül, “2009-2010 Yılı Kazılarında Bulunan Sikkeler Üzerine Ön Rapor”, Bk: N. Çevik (ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra-Demre ve Çevresi (2010) 119-126.
Bulut – Şengül 2013 S. Bulut – M. Şengül, “2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları”, Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi. Antalya, 2013 (Baskıda).
Cottica 2000 D. Cottica, “Unguentari tardo Antichi dal Martyrion di Hierapolis, Turchia”, Melanges de l’Ecole Française de Rome, Antiquite 112 (2000).
Coulton 1986 J. J. Coulton, “Balbura 1986”, AST IV (1986) 171-178.
Çevik 1991 N. Çevik, “Hurmalık Hamamı”, bk.: F. Işık, “Patara 1991”, KST XIV.II (1992) 393- 394, Res.18-20.
Çevik 2008 N. Çevik, “Kithanaura: Doğu Likya’da Bir Kent”, bk.: İ. Delemen v.d. (eds.), Euregetes Haluk Abbasoğlu’na Armağan Kitabı (2008) 327-341.
Çevik – Varkıvanç 2003 N. Çevik – B. Varkıvanç, “An evaluation of the Roman rural baths of Lycia in the light of two new examples from Trebenna and Typallia”, Adalya VII, 2004, 223-249.
Çevik 2008 N. Çevik, “Rhodiapolis ve Kumluca Sınırları İçindeki Diğer Antik Yerleşimler”, bk: N. Çevik (ed.), Arkeolojisi, Tarihi, Doğası ve Tarımıyla Kumluca - Rhodiapolis (2008) 1-75.
Çevik 2008a N. Çevik, “Northeast Lycia. The New Evidence - The Results from the past ten years from the Bey Mountains Surface Surveys”, Adalya XI, 2008, 189-233.
Çevik 2008b N. Çevik, “Kithanaura: Doğu Likya’da Bir Kent”, bk.: İ. Delemen v.d. (ed.), Euregetes Haluk Abbasoğlu’na Armağan Kitabı (2008) 327-341.
Çevik vd. 2005 N. Çevik – B. Varkıvanç - S. Bulut – İ. Kızgut, “Roma Dönemi Kalıntıları”, bk.: N. Çevik – B. Varkıvanç – E. Akyürek (ed.), Trebenna. Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası / Trebenna. Its History, Archaeology and Natural Environment. Adalya Ekyayın Dizisi: 1 (2005) 31-80.
Çevik – Bulut 2008 N. Çevik – S. Bulut, “The rediscovery of GAGAE/‘GAXE’ in the south-east corner of Lycia. New finds from the total surface surveys”, Adalya XI, 2008, 63-98.
Çevik v.d. 2009 N. Çevik – İ. Kızgut – S. Bulut, “Rhodiapolis Baths: The First Evaluation Following the Excavations and Its Contribution to the Knowledge on Lycian Baths Architecture and Technique”, Adalya XII, 2009, 231-260.
Çevik – Bulut 2010 N. Çevik – S. Bulut, “İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake”, Bk.: N. Çevik (ed.), Arkeolojisinden Doğasına Myra-Demre ve Çevresi. Kültür Bakanlığı Yayınları (2010) 23-113.
Çevik v.d. 2010 N. Çevik – İ. Kızgut – S. Bulut, “A Different Urbanism for Lycia: Rhodiapolis”, Adalya XIII, 2010, 29-63.
Çevik v.d. 2010a N. Çevik – Ö. Çömezoğlu – H. Öztürk – İ. Türkoğlu, “A Unique Discovery in Lycia: The Ancient Synagogue at Andriake, Port of Myra”, Adalya XIII, 2010, 336-366.
Çevik v.d. 2014 N. Çevik – S. Bulut – Ç. A. Aygün, “Myra’nın Limanı Andriake/Andriake: Harbour of Myra”, Harbors and Harbor Cities in the Eastern Mediterranean from Antiquity to Byzantium. Recent Discoveries & New Approaches International Symposium in Istanbul 30.05.-01.06.2011 (Baskıda).
Çömezoğlu 2007 Ö. Çömezoğlu, Akdeniz Çevresi Ortaçağ Camcılığı Işığında Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Cam Buluntuları (İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi 2007).
Duggan 2004 T. M. P. Duggan “A Short Account of Recorded Calamities (earthquakes and plagues) in Antalya Province and Adjacent and Related Areas Over the Past 2,300 Years an Incomplete List, Comments and Observations”, Adalya VII, 2004, 123-170.
Doğer 2007 L. Doğer, “Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora”, bk.: B. BöhlendorfArslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr (ed.), Çanak. Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Antik, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Seramiği ve Mimari Seramiği. Çanakkale, 1-3 Haziran 2005. First Innternational Symposium on Late, Antique, Byzantine, Seljuk and Ottaman Pottery and Tiles in Archaeological Contexts. Çanakkale 1-3 June 2005. Byzas 7 (2007) 97-122.
Farrington 1995 A. Farrington, The Roman Baths of Lycia. An Architectural Study (1995). Farrington – Coulton 1990
A. Farrington – J. J. Coulton, “Terracotta Spacer Pins in Lycian Bath Buildings”, AnatSt 40, 1990, 55-67.
Feld 1975 O. Feld, “Die kirchen von Myra und umgebung”, Bk.: J. Borchhardt (ed.), Myra. Eine lykische Metropole in antiker und byzantinischer Zeit (1975) 398-424.
Filotheou – Michailidou 1991
G. Filotheou – M. Michailidou, “Byzantine Plates from the Kastellorizo Wreck”, ADelt 41, 1991, 271-330.
Gülşen 2007 F. Gülşen, “Wall Heating Systems in the Roman Period Lycian Baths - The Examples from Patara and Tlos”, Adalya10, 2007, 223-258
Foss 1994 C. Foss, “The Lycian Coast in the Byzantine Age”, DOP 48, 1994, 1-52.
Hadad 1998 S. Hadad, “Glass Lamps from the Byzantine Through Mamluk Periods at Bet Shean, Israel”, JGS 40, 1998, 63-76.
Harden 1962 D. B. Harden, “Glass”, Excavations at Nessana. D. Colt (ed.) (1962). Heinz 1983 W. Heinz, Römische Thermen. Badewesen und Badeluxus im römischen Reich (1983).
Hellenkemper – Hild 2004
H. G. Hellenkemper – F. Hild, Lykien und Pamphylien. TIB 8 (2004).
Harrison 1972 R. M. Harrison, “A Note on Architectural Sculpture in Central Lycia,” AnatSt 22, 1972, 197 vdd.
Hayes 1992 J. Hayes, Excavations at Saraçhane in İstanbul, The Pottery, II (1992).
Hayes 1972 J. Hayes, Late Roman Pottery (1972).
Hayes 2002 J. Hayes, “Early Christian Pottery from Knossos: the 1978-1981 finds from the Knossos Medical Faculty Site”, BSA 96, 2002, 446-447.
Hayes 2007 J. Hayes, “Pottery”, “Clay Lamps”, bk.: A. H. S. Megaw, Kourion, Excavations in the Episcopal Precinct (2007) 435-476.
Işık 2000 F. Işık, Patara. The History and Ruins of the Capital City of Lycian Leaque (2000).
Jones 1987 J. Jones, “The Glass”, The Roman Frontier in Central. J. T. Parker (ed.) (1987) 621-653.
Kızgut – Bulut – Çevik 2009
İ. Kızgut – S. Bulut – N. Çevik, “An Eastern Lycian City Idebessos”, Adalya XII, 2009, 145-172.
Koçak 2002 A. Koçak Yaldır, İçel Müzesi’ndeki Erken Bizans Dönemi Seramik Buluntuları (Mersin Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2002).
Korkut 2003 T. Korkut, “Zur lykischen Badearchitektur im Lichte der Thermen von Patara”, IstMitt 53, 2003, 445-459.
Korkut 2007 T. Korkut, “Spätantike und frühbyzantinische Keramik aus Patara”, bk.: B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr (eds.) Çanak. Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Antik, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Seramiği ve Mimari Seramiği.
Çanakkale, 1-3 Haziran 2005. First International Symposium on Late, Antique, Byzantine, Seljuk and Ottaman Pottery and Tiles in Archaeological Contexts. Çanakkale 1-3 June 2005. Byzas 7 (2007) 147-168.
Krinzinger 2005 F. Krinzinger, Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephessos (2005).
Larsen 1945 J. A. O. Larsen, “Representation and Democracy in Hellenistic Federalism”, CIPhil 40.2, 1945, 65-97.
Magi 1950 D. Magi, Roman Rule in Asia Minor I-2 (1950).
Marksteiner 2007 T. Marksteiner, “Andriake Yüzey Araştırması 2005 Yılı Çalışmaları”, Anmed 5, 2007, 98-101.
Martin 1997 A. Martin, “Ceramica comune: vasi di mensa e da dispensa”, A. Di Vita – A. Martin (eds.) Gortina II: Pretorio il materiale degli scavi Colini 1970-1977 (1997) Tav. XCIV.1, 6, 7.
Meyer 1989 C. Meyer, “Byzantine and Ummayad Glass from Jerash: Battleship Curves”, Annual of the Department of Antiquities of Jordan XXXIII, 1989, 235-344.
Michailidou – Philothéou 1989
M. Michailidou – G. Philothéou, “Plats byzantines provenant d’une épave Prés de Castellorizo”, bk.: V. Deroche – J. M. Spieser, Recherches sur la céramique byzantine, BCH Supp. XVIII (1989).
Morganstern 1983 J. Morganstern, “The Settlement at Dereağzı: An Introduction to the History of the Site”, Akten des II. Internationalen Lykien-Symposions. Wien, 6-12 Mai 1990 (1993) 71-76.
Olcay 1998 Y. Olcay, “Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazısı Cam Buluntuları”, Adalya II, 1998, 169-177.
Ötüken 2008 S. Y. Ötüken, “2007 Yılı Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım-Belgeleme Çalışmaları”, KST 30.4 (2008) 159-176.
Özüdoğru – Dökü 2012 Ş. Özüdoğru – E. Dökü, “Kibyra 2011”, Anmed 10, 2012, 46-52.
Özüdoğru – Dökü 2013 Ş. Özüdoğru – E. Dökü, “Kibyra 2012”, Anmed 11, 2013, 47-54.
Petridis 2007 P. Petridis, “Relations Between Pottery Workshops in The Greek Mainland”, bk.: B. Böhlendorf-Arslan – A. O. Uysal – J. Witte-Orr (ed.) Çanak. Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Antik, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Seramiği ve Mimari Seramiği. Çanakkale, 1-3 Haziran 2005. First International Symposium on Late, Antique, Byzantine, Seljuk and Ottaman Pottery and Tiles in Archaeological Contexts. Çanakkale 1-3 June 2005. Byzas 7 (2007) 43-54.
Radt 1999 W. Radt, Pergamon. Geschichte und Bauten einer antiken Metropole (1999). Robinson 1959 H. S. Robinson, The Athenian Agora, Vol. V., Pottery of The Roman Period (1959).
Vessberg 1952 O. Vessberg, Roman Glass in Cyprus”, OpArch VII, 1952, 109-165.
Saldern 1980 A. von Saldern, Ancient and Byzantine Glass from Sardis (1980).
Sanders 1999 G. D. Sanders, “A Late Roman Bath at Korinth. Panayia Field, 1995-96”, Hesperia 68.4, 1999, 441-480.
Schaefer 1981 J. Schaefer (ed.), Phaselis. Beitrage zur Topographie und Geschichte der Stadt und ihre Hafen, IstMitt, Beih. 24 (1981).
Severin – Grossman 2003 H. G. Severin – P. Grossmann, Frühchristliche und byzantinische Bauten im südöstlichen Lykien, Ergebnisse zweiter Surveys, IstForsch 46 (2003).
Sternini 1999 M. Sternini, “I vetri provenienti dagli scavi della missione italiana a cartagine (1973-1977)”, JGS 41, 1999, 83-108.
Stern 1985 E. M. Stern, “Ancient and Medieval Glass from the Necropolis Church at Anemurium”, IX. Congres de l’ Association Internationale pour l’Historie du Verre (1985) 35-63.
Takmer 2006 B. Takmer, Lex Portorii Provinciae Lyciae: Likya Eyaletleri Gümrük Yasası (Akdeniz Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi 2006).
Taylor – Megaw 1981 J. P. Taylor – A. H. S. Megaw, “Excavations at Ayios Philon, the Ancient Carpasia”, AnnRepCypr 1981, 209-250.
Türker 2005 A. Türker, “Myra’da Aziz Nikolaos’un Yağ Kültüyle İlişkili Seramik Kaplar”, Adalya VIII, 2005, 311-327.
Weber 1992 K. K. Weber, “Verdingung von Bauleistungen bei öffentlichen Bauten in Griechenland von der Mitte des 5. bis zum 2. Jahrhundert v. Chr. Erkentnisse aus einem Vergleich zur heutigen Zeit”, Architectura 22 (1992) 2 vdd.
Wörrle 1975 M. Wörrle, “Die Inschrift des Flavius Eutolmius Tatianus”, bk: J. Borchhardt (ed.), Myra. Eine lykische Metropole in antiker und byzantinischer Zeit (1975) 70-71.
Wurster 1975 W. Wurster, “Das Sicherungssystem des Polisgebietes durch befestigte Wehranlagen und Wachtürme”, bk: J. Borchhardt (ed.), Myra. Eine lykische Metropole in antiker und byzantinischer Zeit (1975) 49-55.
Yegül 1992 F. Yegül, Baths and Bathing in Classical Antiquity (1992).
Yegül 2006 F. Yegül, Antik Çağda Hamamlar ve Yıkanma. E. Erten (çev.) (2006).
Zimmermann 1992 M. Zimmermann, Untersuchungen zur historischen Landeskunde Zentrallykiens (1992).

ISSN: 1301-2746
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1996
Yayıncı: Koç Üniversitesi AKMED (Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi)