Türkiye’de Töre Baskısına Bağlı İntiharlar ve Töre Cinayetleri

İntihar; insanın öz benligine yönelmis bir saldırganlık ve yok etme eylemi olup, bireyin istemli olarak yasamına son vermesi olarak tanımlanabilir. İntiharların meydana gelmesinde, çevresel baskıların önemli bir yere sahip oldugu bilinmektedir. Yani; toplumsal, ekonomik, kültürel vb. unsurlar, intiharları etkileyen temel degiskenler konumundadır. Kültürel etkenler içinde ele alınan ‘töre’nin, intiharları etkileme gücüne sahip oldugu ifade edilebilir. Kisilerin –ve özellikle de kadınların–, ‘töre’ye uygun olmayan bir görüntü sergilemeleri durumunda, töre baskısı söz konusu olmakta ve kisi ya töreye uyarak ‘hizaya gelmekte’ ya da intihar ederek, asiretin, ailenin, soyun vb. ‘namusunu kurtarmakta’dır. Bu durum, her ne kadar intihar gibi algılansa ve yansıtılsa da, bu, gerçekte bir ‘töre cinayeti’ veya ‘namus cinayeti’dir. Birtakım cinayetlere intihar süsü verilmesi de söz konusu olabilir. Resmi kayıtlara ve basın yayın organlarına yansıyan intiharların belli bir kısmının, aslında töre cinayeti oldugu bilinmektedir. Töre geregi öldürülmesi gereken kisi, özellikle küçük yastaki çocuklar kullanılarak, ortadan kaldırılmakta ve ‘namus temizlenmekte’dir.

Anahtar Kelimeler:

intihar, Töre Cinayeti, Asiret, Kadın.

THE CUSTOM MURDERS AND SUICIDES DEPENDENT ON CUSTOM COMPULSION IN TURKEY

Suicide can be defined as a volunteer and intentional attack of the individual to kill himself / herself. It is known that the pressure caused by social environment has a significant role having suicides. Namely, social, cultural and some other components are the main variants effecting suicide. It can be said that ‘custom’ which is one of cultural elements has the power to effect the suicides. If an action of a person –especially women– is not appropriate to ‘custom’ then the custom pressure become effective and either the person ‘re–organize’ himself / herself according to custom or commits suicide to save the honor of his / her tribe, family or clan. Despite the fact most of the time that condition is considered and reflected as suicide, indeed it is either a ‘homicide of custom’ or ‘homicide of honor’. It is also possible that sometimes some criminal homicides are covered as if they are suicide. It is known that a certain amount of suicides which are known by media and registered in criminal records are indeed homicides of custom. If a person is considered to be killed according to the necessity of custom most of the time he / she is killed by very young teenagers and ‘honor is saved’

Keywords:

Suicide, Homicide of Honor, Tribe, Woman.,

PDF

___

Akkoç, Nebahat. (2003) “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Namus Adına İşlenen Cinayetleri Önleme ve Bu Konuda Toplumsal Duyarlılık Geliştirme”, Sosyolojik ve Hukuksal Boyutlarıyla Türe ve Namus Cinayetleri Uluslararası Sempozyumu, 26–27 Eylül 2003, Diyarbakır: AKADER Yayınları, s.86–89.
Aktay, Yasin. (2000) “Güneydoğu’da İntihar: Kalan Sağlar Kimindir?”, Tezkire, Aralık–Ocak, Sayı:18, s.33–48.
Aktay, Yasin. (2002) “Batman’da İntiharın Paylaşılamayan Mirası”, Karizma, Ekim–Kasım–Aralık, Sayı:12, s.68–74.
Akyüz, Gamze–Nesim KUĞU. (1999) “Kadın Psikolojisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, C:21, Sayı:2, 178–181.
Alyanak, Behiye–Ümran TÜZÜN. (1999) “İntihar Girişimi Olan Çocuklarda Disosiyatif Bozukluk: Olgu Sunumu”, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası, Sayı:62/4, s.419–422.
Anar, Suat. (1991) ”Türkiye’de Kan Davası”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.656–658.
Aykut, Oktar. (1999) “Namus ve Töre Cinayetlerinin Türk Hukukundaki Uygulaması”, Töre Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, s.45–57.
Bekaroğlu, Mehmet vd. (2000) “Trabzon’da 1995 Yılı İntihar Girişimi İnsidansı”, Türk Psikiyatri Dergisi, Sayı:11/2, s.95–102.
Beşikçi, İsmail, (1969) Doğu Anadolu’nun Düzeni, Ankara: E Yayınları.
Budak, Selçuk, (2000) Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Bulut, Işıl. (1991) “Türkiye’de Erken Evlenme”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.494–508.
Demir, Ümran. (1999) “Kadının Toplumsal Statüsü”, Sağlık ve Toplum, Nisan–Haziran, Yıl:9, Sayı:2, s.12–16.
Doğan, D.Mehmet. (1990) Büyük Türkçe Sözlük, Ankara: Rehber Yayınları.
Durkheim, Emile. (1986) İntihar–Toplumbilimsel İnceleme, Çeviren: Özer Ozankaya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Emiroğlu, Kudret-Suavi AYDIN (Haz.). (2003), Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Erdentuğ, Nermin. (1972) Türkiye Türk Toplumlarında Kültürel Antropolojik (Etnolojik) İncelemeler, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Erkul, Ali. (1993) “Kavramsal Düzeyde İntihar Tartışmaları”, Cumhuriyet Üniversitesi Fen–Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:15, s.249–279.
Faraç, Mehmet. (1998) Töre Kıskacında Kadın, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Fırat, Reha. (2001) “Ölüm ve İntiharın Psikodinamiği”, Köprü, S:76, Güz, (http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goste r=Yazi&YaziNo=11), (erişim tarihi:Ağustos 2003).
Gönenç, İsmail. (2003) Sosyal Bir Fenomen Olarak İntihar: Batman İli Örneği (1995 – 2002), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı.
Halis, Müjgan. (2001) Batman’da Kadınlar Ölüyor, İstanbul: Metis Yayınları.
lbars, Zafer. (1991) “Aile ve Gelenek”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2,
Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.540–544.
Kardam, Filiz. (1999) “Töre Cinayetleri Üzerine Bazı Düşünceler”, Töre Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, s.87–96.
Koç, İsmet –Funda ALBAYRAK. (1993) “Türkiye’de İntihar Olgusu”, Nüfusbilim Dergisi, Sayı:15, s.55–68.
Maden, Ahmed. (1991) “Evlenme ve Evlenme Şekilleri”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları,
Marshall, Gordon. (1999) Sosyoloji Sözlüğü, Çeviren: Osman Akınhay– Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Mc Cullough, Leslie. (1987) “İntihar: Sebepleri Nedir ve Ona Nasıl Engel Olunur?”, Çeviren: Hüseyin Peker, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.2, s.105–115.
Örnek, Sedat Veyis. (1971) Etnoloji Sözlüğü, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Özaydın, Nilüfer vd. (1998) “Kadın ve Şiddet”, Sağlık ve Toplum, Temmuz–Aralık, s.73–78.
Özçelik, Nurşen. (1995) Toplumsal İlişki Türlerinin İntihar Olgusu Üzerindeki Etkileri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Sosyoloji Anabilim Dalı.
Özer, Ahmet. (1998) Modernleşme ve Güneydoğu, Ankara: İmge Kitabevi.RADİKAL, 01.08.2000. Sarıhan, Şenal. (1999) “Namus
Cinayetlerinde Avukatların
Sorumluluğu”, Töre Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının
Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, s.59–69. Sayar, Kemal. (1998) “Kültür ve
Psikopatoloji”, Klinik
Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt:8, Sayı:3, s.176–180.
Sayar, Kemal. (2002) “Toplumsal ve Ruhsal Dinamikleriyle İntihar”, Karizma, Ekim–Kasım–Aralık, s.17–24.
Sencer, Muzaffer. (1989) Toplumbilimlerinde Yöntem, İstanbul: Beta Yayınları.
Sevindi, Nevval. (2002) “Kendi Varlığımın Sesi Olayım İstedim Yazık Ki Kadındım”, Karizma, Ekim–Kasım–Aralık Sayı:12, s.63–67.
Shapiro, Patricia Gottlieb. (1999) Çocukluk ve İlkgençlik Depresyonu, Çeviren: Meral Kesim, İstanbul: Papirüs Yayınları.
Sır, Aytekin vd. (1999). “Diyarbakır’da Özkıyım ve Özkıyım Girişimleri”, Türk Psikiyatri Dergisi, Sayı:10, s.50–57.
Soyaslan, Doğan. (1999) “Töre Cinayetlerinin İşlenmesi”, Töre Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, s.29–33.
Tarhan, Nevzat. (2002) “Neden İntihar”, Karizma, Ekim–Kasım–Aralık, s.41–46.
Tezcan, Mahmut. (1991) “Aile ve Kuşak Problemleri”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.706–707.
Tezcan, Mahmut. (1991a) “Türkiye’de Kan Davalarının Boyutları”, Türk Aile Ansiklopedisi, C:2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları,
Tezcan, Mahmut. (1999) “Ülkemizde Aile İçi Töre Ya Da Namus Cinayetleri”, Töre Cinayetleri, Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, s.21–27.
Tezcan, Mahmut. (2003) Türkiye’de Töre (Namus) Cinayetleri– Sosyo–Kültürel Antropolojik Yaklaşım, Ankara: Naturel Yayınları.
Türkçe Sözlük [TS]. (1998) C.2, Ankara: Türk Dil Kurumu [TDK] Yayınları.
Uluyağcı, Canan. (2000) “Türk Sinemasında Namus Kavramı”, Kurgu Dergisi, Sayı:17, s.21–26.
Ünsal, Artun, (1995) Kan Davası, Çeviren: Niyazi Öktem–Emre Öktem, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
www.antimai.org (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.cumhuriyet.com.tr (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.evrensel.net (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.habur.net (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.kongar.org (erişim tarihi:Ağustos 2003).
www.namus.com (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.ntvmsnbc.com (erişim tarihi:Ağustos 2003).
www.ortakhaber.com (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.tumgazeteler.com (erişim tarihi: Ağustos 2003).
www.ucansupurge.org (erişim tarihi: Ağustos 2003).
Yalvaç, Mehmet. (2000) Aile Sosyolojisi, Malatya.
Yaşar, M. Ruhat. (2003) Depresyonun Sosyolojik Açıdan İncelenmesi: Elazığ Örneği, Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
Yeğin, Abdullah vd. (1992), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat, Ankara: TÜRDAV Yayınları.
Yolcu, Mehmet. (2001) “İntiharlar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S:130, Şubat, s.51–70.