OSMANLI İKTİSAT ZİHNİYETİNDE KAMU HİZMETLERİNİN YERİNE GETİRİLMESİ VE VAKIFLAR

Vakıflar Osmanlı iktisadi ve sosyal yaşamında pek çok görevi yerine getiren kurumlar olmuştur. Fetihlerle topraklarını genişletmeyi amaçlayan devlet ordunun ihtiyaçları için önemli askeri harcamalar yaparken kamusal hizmetleri gerçekleştirme görevini vakıflara devretmiştir. Padişahların bizzat kendileri, eşleri, çocukları ve önemli devlet görevlileri tarafından pek çok vakfın kurulduğu, vakıfların toplumsal yaşamda yaygınlaşması için vakıf kurulmasının desteklendiği görülmektedir. Kuruluş amaçları açısından farklılık gösteren vakıfların odak noktası ekonomik sorunların giderilmesini sağlamak ve yardımlaşmayı teşvik etmektir. Vakıfların en önemli özelliği ise devletin yerine getirmesi gereken kamu hizmetlerini üstlenmiş olmasıdır. Herhangi bir altyapı ya da bayındırlık hizmetinin yerine getirilmesinde vakıflar doğrudan rol almıştır. Tüm bu nitelikleri nedeniyle vakıflar Osmanlı iktisadi ve sosyal yaşamında önemli bir kurum olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu çalışmanın birinci bölümünde Osmanlı Devleti’nde vakıfların önemi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde vakıfların kuruluş şekilleri ve vakıfların ekonomik boyutu ele alınmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise para vakıflarının yapısı ve ekonomik etkileri ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Ekonomisi, Vakıf, Para Vakfı, Kamu Hizmetleri

PDF

___

Alper, Değer, Erdoğan, Canan (2009). ‘‘16. ve 18. YY Arasında Bursa Para Vakıfları ve Bursa Ekonomisine Etkileri’’. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, cilt XXVIII, sayı 1, 85-89.
Akgündüz, Ahmet (1988). İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Barkan, Ömer L. (1963). ‘‘Osmanlı İmparatorluğunda İmaret Sitelerinin Kuruluşu ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar’’. İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 23, sayı 1-2, 239-296.
Barkan, Ömer L. Ayverdi, Ekrem H. (1970). İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 1546. İstanbul: Baha Matbaası.
Berki, Ali H. (2006). ‘‘Hukuki ve İçtimai Bakımdan Vakıf’’. Vakıflar Dergisi. Tıpkı Basım, Sayı 5, 9-15.
Çağatay, Neşet (2006). ‘‘Osmanlı İmparatorluğu’nda Riba- Faiz Konusu, Para Vakıfları ve Bankacılık’’. Vakıflar Dergisi, sayı 9, Tıpkı Basım, 39-57.
Çatalcalı Ali Efendi (2014). Açıklamalı Osmanlı Fetvaları Fetava-yı Ali Efendi, Cild-i Sani Haz: H.Necati Demirtaş. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Çiftçi, Caner (2004). ‘‘18.Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri’’. Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt, 23,sayı, 36,79-102.
Çiftçi, Caner (2006). ‘‘Osmanlıda Mahalle Avarız Vakıfları: Bursa Örneği 1749-1784.’’ Akademik Araştırmalar Dergisi,sayı 29, 51-69.
Çizakça, Murat (2000).‘‘Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları’ ’Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul, 21-31.
Genç, Mehmet (2014).‘‘Klasik Osmanlı İktisadi-Sosyal Hayatı ve Vakıflar ’’Vakıflar Dergisi, sayı 42, 9-18.
Gökmen, Ertan (2012). ‘‘211 Numaralı Manisa Şer‘iyye Sicilindeki Vakıf Muhasebe Kayıtları (1778-1795) ’’ Vakıflar Dergisi, sayı 38, 85-120.
Güran, Tevfik (2006). Ekonomik ve Mali Yönleriyle Vakıflar, Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
İpşirli, Mehmet(1991). ‘‘Vakıf’’. DİA.
Köprülü, Fuad (1942). Vakıf Müessesesinin Hukukî Mahiyeti ve Tarihî Tekâmülü. Vakıflar Dergisi II, 1-37.
Kurt, Yılmaz (2011).Koçi Bey Risalesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Orbay, Kayhan (2006). ‘‘The Economic Efficiency of Imperial Waqfs in the Ottoman Empire. ’’ XIV International Economic History Congress, Helsinki, Session 121, 1-15
Orbay, Kayhan (2011a). ‘‘Vergi Kayıtları, Mahsul Miktarları ve Fiyatlar: Vakıfların Rüsûm, A‘şâr-ı Hubûbât ve Fürûht-ı Hubûbât Defterleri.’’ OTAM, sayı 30, 127-144.
Orbay, Kayhan (2011b). ‘‘Gazi Süleyman Paşa Vakfı’nın Mali Tarihi ve 17. Yüzyılda Trakya Tarımsal Ekonomisi’’. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi cilt 30, sayı 49, 145-182.
Orbay,Kayhan (2013). ‘‘Vakıflar ve Merkez Arasında Gelir Aktarımları ve Savaş Finansmanı’’.Vakıflar Dergisi sayı: 39, s.75-88.
Özcan,Tahsin(1999).‘‘Sofyalı Bali Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları’’. İslam Araştırmaları Dergisi, sayı 3, 125-155.
Özcan, Tahsin (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Öztürk, Nazif (1991). ‘‘Vakıflar Arşiv Kayıtlarına Göre Niksar Vakıfları’’. Vakıflar Dergisi, sayı 22, 45-69.
Solak, İbrahim (2009). ‘‘27 Numaralı Şer'iye Siciline Göre Antep Vakıfları (1664-1666) ’’. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 161-171.
Şimşek, Mehmet (1986). ‘‘ Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerine Münakaşalar’’. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 27, sayı 1,207-220.
Tızlak, Fahrettin (1991). ‘‘XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Harput Vakıfları’’. Vakıflar Dergisi, sayı 22, 69-77.
Ülker, Yakup (2012). ‘‘Osmanlı Devletinin Sosyal ve Ekonomik Hayatında Para Vakıflarının Rolü ve Muhasebe Uygulamaları’’. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt: 1, Sayı: 2.
Ünal, Mehmet A. (1997). Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta.
Yediyıldız, Bahaeddin (1984). ‘‘XVIII. Asır Türk Vakıflarının İktisadi Boyutu’’. Vakıflar Dergisi, sayı 18, 5-43.
Yediyıldız, Bahaeddin (2012). Vakıf. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, cilt XLII, 479-486.