MAX WEBER VE NİSKANEN’İN BÜROKRASİ YAKLAŞIMLARININ TÜRK BÜROKRASİ YAPISI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Bürokrasi kavramı yönetsel bir örgütlenme biçimi olarak tanımlanabilir. Bürokrasikavramını sistematik biçimde değerlendiren ilk bilim adamı Alman sosyolog MaxWeber olmuştur. Weber bürokrasiyi ideal tip çerçevesinde açıklayarak paraekonomisinin gelişimine bağlamıştır. Bürokrasiyi ele alan diğer bir bilim adamıWilliam Arthur Niskanen’dir. Niskanen, bürokrasiyi açıklarken bütçemaksimizasyonu kavramına yoğunlaşmıştır. Bu doğrultuda çalışmada bürokrasiyefarklı açılardan yaklaşan Weber ve Niskanen’in görüşlerine değinilmiş ve bubürokrasi yaklaşımları Türkiye’de bürokrasi yapısının gelişimi kapsamında elealınmıştır. Türk bürokrasi yapısının Weber ve Niskanen’ in bürokrasisikapsamında değerlendirilebilmesi için Türk bürokrasi yapısının dönemleritibariyle ele alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bakımdan Türkbürokrasisinde bazı dönemlerde Niskanen bürokrasi yapısı özellikleri görülmekteiken, bazı dönemlerde de Weber bürokrasi yapısının özelliklerinin bulunduğugörülmektedir. Ayrıca, genel olarak Türk bürokrasisi üzerinde Osmanlı bürokrasiyapısının da etkili olduğu belirtilebilir.

EVALUATION OF MAX WEBER AND NISKANEN’S BUREAUCRACY APPROACH IN THE CONTEXT OF THE TURKISH BUREAUCRACY STRUCTURE

Bürokrasi kavramı yönetsel bir örgütlenme biçimi olarak tanımlanabilir. Bürokrasi kavramını sistematik biçimde değerlendiren ilk bilim adamı Alman sosyolog Max Weber olmuştur. Weber bürokrasiyi ideal tip çerçevesinde açıklayarak para ekonomisinin gelişimine bağlamıştır. Bürokrasiyi ele alan diğer bir bilim adamı William Arthur Niskanen’dir. Niskanen, bürokrasiyi açıklarken bütçe maksimizasyonu kavramına yoğunlaşmıştır. Bu doğrultuda çalışmada bürokrasiye farklı açılardan yaklaşan Weber ve Niskanen’in görüşlerine değinilmiş ve bu bürokrasi yaklaşımları Türkiye’de bürokrasi yapısının gelişimi kapsamında ele alınmıştır. Türk bürokrasi yapısının Weber ve Niskanen’ in bürokrasisi kapsamında değerlendirilebilmesi için Türk bürokrasi yapısının dönemler itibariyle ele alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bakımdan Türk bürokrasisinde bazı dönemlerde Niskanen bürokrasi yapısı özellikleri görülmekte iken, bazı dönemlerde de Weber bürokrasi yapısının özelliklerinin bulunduğu görülmektedir. Ayrıca, genel olarak Türk bürokrasisi üzerinde Osmanlı bürokrasi yapısının da etkili olduğu belirtilebilir.

PDF

___

Akbulut, Ö. Ö. (2006), Doç. Dr. Birkan Uysal Sezer’in 08.12.2016 Tarihli Küreselleşme ve Siyaset Doktora Dersinde Tutulan Notlar, Ankara: TODAİE Yayınları.
Akçakaya, M. (2016), Bürokrasi Kuramları ve Türk Kamu Yönetiminde Bürokratik Sorunlar, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(3), s.669-694.
Akın, O. (2009), Bürokrasi Yaklaşımları Açısından Weber ve Mises, Mülkiye, 33(264), s.101-128.
Ataman, G. (2001), İşletme Yönetimi, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Atmaca, Y. ve Günay, M. C. (2020). Bürokratik Oligarşi: Türk Kamu Yönetimi Sistemi Ekseninde Bir Analiz, Research Studies Anatolia Journal 3 (3) 199-210.
Aydın, N. (2012), Weberyen Bürokraside Liyakat ve Türk Kamu Bürokrasisinden Bir Kesit: ‘Siyasetin Bürokrasi İronisi’, Sayıştay Dergisi, 85, s.51-67.
Aydın, R. (2017), Bürokrasiyi Toplumsal ve Siyasal Boyutuyla Ele Alan Kuramsal Yaklaşımlar, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), s.993-1006.
Aytaç, Ö. (2005), Modern Bürokrasiler ve Yabancılaşma Ethosu, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), s.319-348.
Baransel, A. (1979), Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi, İstanbul: Fatih Matbaası.
Belet, M. S. (2008), Türk Kamu Yönetiminde Siyaset ve Bürokrasi İlişkisi: Üst Kurullar Bürokrasisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
Berkman, A. Ü. (1975), Comparative Public Administration and the Study of Bureaucracy, ODTÜ Gelişme Dergisi, 8.
Blais, A. ve Dion, S. (1990), Are Bureaucrats Budget Maximizers? The Niskanen Model & Its Critics, Polity, 22(4), s.655-674.
Bozkurt, Ö., Ergun, T. ve Sezen, S. (1998), Kamu Yönetimi Sözlüğü, Ankara: TODAİE Yayınları.
Bozkurt, V. (1998). Cumhuriyet Döneminde Bürokrasi-Siyasal Elit Halk İlişkileri: 1923-1960, Yeni Türkiye Dergisi, 23-24, s.3571-3577.
Casas-Pardo, J. ve Puchades-Navarro, M. (2001), A Critical Comment on Niskanen’s Model, Public Choice, 107(1-2), s.147-167.
Demir, F. (2011), Bürokrasi-Demokrasi İlişkisi ve Bürokratların Seçilmişlerce Kontrolü Sorunu, Yönetim ve Ekonomik, 18(2), s.63- 84.
Demir, İ. C. (2015), Kamu Maliyesi (2. Baskı), Afyonkarahisar: Limit Yayınları.
Dereli, T. (1976), Organizasyonlarda Davranış, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını.
Ergun, T. ve Polatoğlu, A. (1992), Kamu Yönetimine Giriş (4. Baskı), Ankara: TODAİE Yayınları.
Eryılmaz, B. (1993), Bürokrasi, İzmir: Anadolu Matbaacılık.
Eryılmaz, B. (1995), Kamu Yönetimi, İzmir: Akademi Kitapevi.
Eryılmaz, B. (2002), Bürokrasi ve Siyaset, İstanbul: Alfa Yayınları.
Eryılmaz, B. (2011), Kamu Yönetimi (4. Baskı), Ankara: Okutman Yayıncılık.
Eryiğit, B. H. ve Yörükoğlu, F. (2012), Modernleşme Süreçlerinde Demokrasi ve Bürokrasi İkilemi ve Kavramlarının Anlamsal Boyutları Üzerine Bir İnceleme, Akademik Bakış Dergisi, 32, s.1- 18.
Farazmand, A. (2010), Bureaucracy and Democracy: A Theoretical Analysis, Public Organization Review, 10(3), s.245-258.
Gökçe, G, Şahin, A. ve Örselli, E. (2002). Türkiye’de Siyasetin Bürokrasi Üzerindeki Etkisi: Siyasallaşma, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4, s.45-58.
Gökçe, O. ve Şahin, A. (2002), 21. Yüzyılda Türk Bürokrasisinin Sorunları ve Çözüm Önerileri, Sosyal ve Ekonomi Araştırmalar Dergisi, 2(3), s.1-27.
Gülmez, M. (1975), Weber ve İdeal Tip Bürokrasi Anlayışı, Amme İdaresi Dergisi, 8(1), s.47-73.
Güven, H. S. (1976), İdare Siyaset İlişkileri ve Personel Yönetimi Açısından Önemi, Amme İdaresi Dergisi, 9(1), s.50-70.
İzci, F. ve Bozdoğan, S. (2016), Türk Kamu Yönetiminde Bir Problem Alanı Olarak Bürokrasi-Siyaset İlişkisi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, s.34-46.
Kapani, M. (2011), Politika Bilimine Giriş (5. Baskı), İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Kaya, Y. K. (1994), Çağdaşlaşma Yolunda Deve Dikenleri: DevletBürokrasi-İnsan, Ankara: Bilim Yayınları.
Koçel, T. (1989), İşletme Yöneticiliği, İstanbul: İşletme Fakültesi Yayınları.
Massıe, J. L. (1983), İşletme Yönetimi (Çev. Şan Özalp vd.), Eskişehir: Beytaş Yayınları.
Niskanen, W. A. (1968), The Peculiar Economics of Bureaucracy, The American Economic Review, 58(2), s.293-305.
Niskanen, W. A. (1975), Bureaucrats and Politicians, The Journal of Law and Economics, 18, s.617-643.
Öncü, A. (1982). Örgüt Sosyolojisi, Ankara: Sosyal Bil. Derneği Yayınları.
Özkalp, E. ve Sabuncuoğlu, Z. (1992), Örgütlerde Davranış, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Özkıvrak, Ö. (2002), Kaynak Tahsisinde Etkinlik Açısından Piyasa Başarısızlığının ve Devletin Başarısızlığının Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Öztaş, N. (2015), Yönetim (3. Baskı), Ankara: Otorite Yayınları.
Öztürk, K. Ö. (2003), Bürokrasinin Gücü ve Siyaset, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Peker, K., Yörükoğlu, F. ve Eryiğit, B. H. (2014), Türk Demokrasisinin İnşasında Bürokrasinin Rolü, Yönetim Bilimleri Dergisi, 12(23), s.165-188.
Peters, B. G. (2010). Bureaucracy and Democracy, Public Organization Review, 10, s.209-222.
Sager, F. ve Rosser, C. (2009), Weber, Wilson, and Hegel: Theories of Modern Bureaucracy, Public Administration Review, 69(6), s.1136- 1147.
Seker, S. E. (2014), Max Weber ve Bürokrasi, YBS Ansiklopedi, 1(1), s.27- 30.
Shafritz, J. M., Ott, J. S. ve Jang, Y. S. (2016), Classics of Organization Theory (8. Edition), Cengage Learning.
Sterne, R., Rabushka, A. ve Scott, H. (1972), Serving The Elderly: An Illustration of the Niskanen Effect, Public Choice, 13(1), s.81-90.
Suğur, S. (2000), Bir Yasal-Ussal Örgütlenme Biçimi Olarak Bürokrasi, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(2).
Şahin İpek, E. A. ve Şataf, C. (2013), Kamu Kurumlarının Etkinliği Sorunsalı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35(1), s.28-53.
Şahin, A. (1998), Bürokrasi Kuramı ve Türk Bürokrasisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
Şaylan, G. (1986), Türkiye’de Kapitalizm, Bürokrasi ve Siyasal İdeoloji, Ankara: V Yayınları.
Tierean, O. ve Bratucu, G. (2009), The Evolution of the Concept of Bureaucracy, Bulletin of the Transilvania University of Braşov, 2(51), s.245-250.
Tutum, C. (1972), Türkiye’de Memur Güvenliği, Ankara: TODAİE Yayınları.
Weber, M. (1992), Bureaucracy, J. M. Shafritz ve A. C. Hyde içinde Classics of Public Administration, California: Wadsworth Publishing.
Weber, M. (1995), Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı (Çev. Ö. Ozankaya), Ankara: İmge.
Weber, M. (2012), Ekonomi ve Toplum (Çev. Latif Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.
Yılmaz, A. (1997), Siyasal ve Bürokratik Yozlaşma, Yeni Türkiye, 3(13), s.418-438.
Yılmaz, N., Doğan, K. C. ve İnankul, H. (2013), Tek Parti İktidarı Döneminde (1923-1946) Bürokrasi ve Siyaset İlişkisinin Weberyan Değerlendirmesi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3) s.263-284.