Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri Üzerine Tespitler

Bu makalede Türk Dünyası’nda geçiş ritüellerinden örnekler alınarak karşılaştırılmıştır. Makalenin girişinde araştırma alanımız ve yapmış olduğumuz çalışmanın kavramsal çercevesi ile ilgili bilgilere yer verdik. Burada Türk dünyası, geçiş dönemi, ritüel kavramlarını açıklayarak nasıl bir yol izlediğimizi ve amacımızı belirttik. Yurt içi ve yurt dışında pek çok araştırmacı geçiş dönemi olarak insan hayatının üç evresi dile getirmektedir. Bu üç eşik veya basamak doğum, ölüm ve evlenmedir. Bunun dışındaki geçiş denemleri bu üç ana evreye bağlanarak tasnif edilmektedir. Biz de makalemizde elimizdeki örnekleri bu bağlamda değerlendirdik. Çalışmamız sonucunda Dünyada olduğu gibi Türk Dünyasında da geçiş dönemi ritüellerinin son derece önemli olduğunu ve toplum nezdinde de itibarı bulunduğunu bir kez daha tespit ettik. Ritüellerin, oluşum ve uygulanma sürecinde toplumun değer yargılarını ve hayata bakışını etkileyen din ve inaçların etkisi açıkça görülmektedir. Türk boyları kabul etmiş odukları dinin gerekleri ile eski inaçlarını birlikte yaşatma yolunu seçmişlerdir. Buna en güzel örnek Gagauz Türklerinin “kırklanma” ritüeli ile vaftiz ritüelini birleştirmeleridir. Genel olarak Türk Dünyası’nın genelinde şekilsel olarak farklılıklar olsa da ritüelerin hepsi öz ve düşünce olarak aynı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Dünyası, Geçiş Dönemi, Ritüel, Türk Kültürü

The Rituals of Transition Period on Fixing The Turkish World

This article is compared with samples from the Turkish World rite of passage. Our research at the entrance of the article and the work we have done we have included information about the conceptual framework. Here Turkish world, the transition period, we follow a way to explain how we express our concept and purpose of the ritual. As many researchers domestically and abroad transition articulates three stages of human life. These three thresholds or places of birth, death and marriage. Transition outside of these subjects are classified by binding to three main phases. We have evaluated our article we have examples in this context. Our work is of a transitional ritual Turkish world as a result of the world is extremely important in society and we’ve proven once again that reputation. Rituals, and social values in the formation and implementation processes affecting the outlook on life and the influence of religious beliefs is evident. Turkish tribes have accepted that they have chosen the path to live with their old beliefs with the requirements of religion. The best example of Gagauz Turks “kırklanma rits” are joining the ritual baptism ritual. In general, all of ritüe though the formal differences Turkish World in general is seen as the same as the essence and thoughts.

Keywords:

Turkish World, Transition, Ritual, Turkish Culture,

PDF

___

AKKAYA, Nevin, Gelenek ve İnançların Toplum içindeki Fonksiyonları, Balıkesir 1995.
ARIK, Durmuş; Hıristiyanlaştırılan Türkler Çuvaşlar, Ankara.- 2005.
BACON, E. Elizabeth. Esir Orta Asya, Çev. Tansu Say, Tercüman 1001 Temel Eser, t.y.
DİLEK, İbarhim Altay Mitoloji Sözlüğü, Ankara-2014.
DİLEK, İbrahim E.E Yameyave, Cayzanın Yargısı Altay Türkleri’nin Eski Gelenekleri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara-1999, s. 195.
DİLEK, İbrahim; Altay Türklerinde Çocuğun Doğması Ve Doğum Günü Kutlamalarına Dair Bazı İnanışlar, Bilig Dergisi, Bahar 1996, S. 1, s. 51-54.
DİLEK, Prof. DR. İbrahim Ders notları.
DOĞANER, Ali; Osmaniye Yöresinde Yaşayan Ulaşlı Türkmenlerinin Geçiş Törenleri, HÜ., SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı, YLT., Ankara-2006 s.52:
GÖLPINARLI, Abdülbâki; Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılap ve Aka Kita- bevleri, .İstanbul 1995, s. 200.
GÜNAY Ünver - Harun Güngör; Türk Din Tarihi, Laçin Yay, Kayseri 1998, s. 33-34.
GÜNGÖR, Erol; Tarihte Türkler, Ötüken Yay., İstanbul-1997.
HANKO, Lauri Çev. Ruhi ERSOY, Ritüellerin Oluşum Süreci, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşım- lar 3, Yayına Hazırlayanlar, M.Öcal OĞUZ, vd., Geleneksel Yay., Ankara-2009, s. 206-208.
İNAN, Abdülkadir; Şamanizm, Ankara 1954.
İNAN, Abdülkadir; Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınlan, 2000.
İSMAİLOV, Zeyneş; Kazak Türkleri, Yeni Türkiye Yay., Ankara-2002
Jumabayev, Maksat; Kırgız Gelenek ve İnanışlarında Dini Ritüeller, AÜ, SBE, Ankara-2006.
KAFESOĞLU, İbrahim; “Türk Tarihi-Giriş” Türk Dünyası El Kitabı Birinci Cilt, TKAE Yay. Üçüncü Bs., Ankara-2001.
KAFESOĞLU, İbrahim; Türk Milli Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul-200.
KALAFAT, Yaşar; Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları I, KB Yay., Ankara 2002, s. 9.
KALAFAT, Yaşar; Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, , AKM Yayınlan, Ankara-1999,
KALAFAT, Yaşar; Türk Dünyası Karşılaştırmalı Türkmen Halk İnançları, ASAM Yay., Ankara 2000, s.44.
Kazak Halkının Salt-Destürderi, haz.S. M.Smayılova, Köşpendiler Baspası, Almatı 2002, s. 22; Jüsi- pov, a.g.e., s. 18-19.
KENİN-LOPSAN, Monguş B; Tuvaların Eski Gelenekleri, Çev, Ekrem Arıkoğlu, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S 5, Bahar 1998, s.298.
ÖRNEK, Sadat Veyis; Anadolu Folklorunda Ölüm, AÜDTCF. Yay., Ankara 1971.
ÖRNEK, Sedat Veyis; Türk Halk Bilimi, KB. Yay., Ankara-1995.
ÖRNEK,Sedat Veyis; 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul, Gerçek Yayınevi, 2000,
ÖZDEMİR, Nebi ; Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, , Akçağ Yayınları, Ankara-2005, s.114.
POLAT, Yrd. Doç Dr. Kemal; Beşikten Mezara Kırgız Türkleri’nde Gelenek ve İnanışlar, TDV Yay., Ankara-2005, s. 64-73
POTAPOV, L.P.; Altay Şamanizmi, Çev, Metin Ergun, Kömen Yay., Konya-2012, s.64.
Radloff, W.; Sibirya’dan 2, Çev. Prof. Dr. Ahmet Temir, İstanbul 1994, s.71
SEROŞEVSKY, V.L; Saka Yakutlar, Çev. Arif ALACAOĞLU, Selenge Yay., İstanbul-2007.
TÜRKEŞ GÜNAY, Umay; Türklerin Tarihi, Geçmişten Geleceğe, Akçağ Yay. Ankara-2007
Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: a.g.e, s. 23, 71.
YALMAN YALGIN, Ali Rıza; Cenupta Türkmen Oymakları I, II., Haz. Sabahat Emir, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
YILDIRIM, Dursun; Türk Bitiği, Akçağ Yay., Ankara-1998.
YOLOĞLU, Güllü; Türklerin Aile Merasimleri, AKM Yay., Ankara-1999.
ZARİFOVA ÇETİN, Çulpan; Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri, Karadeniz Dergisi Yay., An- kara-2009. Elektronik kaynak:
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.501991 bdb92476.11596299 28.07.2012: 14:47