Ani Kenti Ortaçağ Savunma Sistemlerinin Değerlendirilmesi

Ani Şehri’nin hâkim olduğu bölgede yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalar şehrin 4500 yıla yakın bir zamandan beri insanoğlu tarafından iskâna tabi tutulduğunu göstermektedir. Kültür ve medeniyetler beşiği olarak tanımlanan Ani Kenti bu uzun geçmişinin izlerini bugün bir açık hava müzesi görüntüsüyle sergilemektedir. Şehir içinde her biri bir sanat eseri niteliğinde olan sivil, dini ve askeri mimari örnekleri bulunmaktadır. Bunlar insanlığın ortak bir mirası olarak kayıtlara geçmiştir. Ünlü İpek Yolu’nun Kafkas platosundan Anadolu platosuna geçişte ilk ve en önemli durağı olan Ani Kenti’nin savunmasına da bu yüzden her zaman önem verilmiştir. Bundan dolayı bugün dahi birçok kültür ve medeniyete ait savunma sistemlerinin örneklerini şehrin birçok yerinde görebilmekteyiz. Ancak hangi sur sisteminin ne zaman kim tarafından ve ne amaçla yapıldığı konusunda farklı görüş ve incelemeler bulunmaktadır. Bundan dolayı Ani Kenti’nin savunma sistemlerinin üzerine bir değerlendirme çalışmasının yapılması tarafımızca gerekli görülmüştür. Şüphesiz geçmiş her toplumun kendine has bir sanat anlayışı olduğundan dolayı bu sanatsal kaygının mimari üsluba da yansıması kaçınılmazdır. Bu çalışmada Ani Kenti’nde bulunan farklı kültür ve medeniyetlere ait savunma sistemlerinin dönemsel kategorileri yapılarak, sur sistemlerinin ortak ve ayırım noktaları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ani, Ortaçağ, Selçuklu, Savunma Sistemleri, Kale

PDF

___

BALKAN K., SÜMER O. (1965). “1965 Yılı Ani Kazıları Hakkında Kısa Rapor”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı XIV, 1965-1-2, s. 103-118. BARTHOLD, W.(1308), Tezkire-i Coğrafya-yı Tarih-i İran, Fars. Çev. Hamza Serdadver, s.278, Tahran ‎ BELLİ, Oktay,(2016), “Eski Çağ’da Ani Bölgesi”, I. Uluslararası Ani-Kars Sempozyumu (Ed. Belli, O-Yardimciel, A.,(2016)-Vedat Evren Belli-Cengiz Çelik), Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını No: 5, s.34, İstanbul. BELLİ, Oktay,(2015), “Eski Çağ’da Ani Kalesi ve Şehri”, Kars Dergisi, Sayı 8, Temmuz-Aralık 2015 s.12-17. BROSSET, M.,(1851), Histoire de la Georgia, s. 328-329, Petersburg. BURNEY, Charles – LANG, Davıd Marshall,(1971), The Peoples of ‎the Hills, s.210, London. ÇORUHLU Yaşar,(2016), “Kars-Ani Kazılarında Orta Surun Batısından Çıkarılan Keramikler”, I. Uluslararası Ani-Kars Sempozyumu (Ed. Oktay Belli-Ayhan Yardimciel-Vedat Evren Belli-Cengiz Çelik), Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını No: 5, s.92, İstanbul. ÇORUHLU, Yaşar,(2014), “İpek Yolu Şehri Ani ve Ani Kenti Kazıları (2006- 2009)”, II. Uluslararası Ahlat-Avrasya Bilim, Kültür ve Sanat Sempozyumu, Atölye Omsan Matbaa Sanayi ve Ticaret A.Ş., s.143-157, İstanbul. EL – HÜSEYNİ, Sadruddin Ebu’l – Hasan Ali İbn Nasır İbn, (1943),Ahbâr üd Devlet is-‎Selçukıyye, (Türkiye Türkçesine Aktaran: Necati Lügal), s.27-28, Ankara. GOLDEN, Peter, B.,(1996), “The Turkıc People and Caucasıa” Essays ın the Hıstory of Armenıa, Azerbaijan and ‎Georgıa, p.55-56, The Unıversıty of Mıchıgan Press. GÜNDOĞDU, Hamza,(2006), “Kültürlerin Buluştuğu Bir Ortaçağ Şehri: Ani” A.Ü. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2006/17, s.51-54-84. IŞIKLI, Mehmet,(2012), Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, s. 15, İstanbul. KIRZIOĞLU, M.Fahrettin,(1982), Anı Şehri Tarihi (1018-1236), San Matbaası Yayınları, Ankara s.54-55. KIRZIOĞLU, M.Fahrettin,(1971), “Selçukluların Anı’yı Fethi ve Buradaki Selçuklu Eserleri”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.II, Ankara 1971, s. 131-133. KÖPRÜLÜ, M. Fuad,(1943), “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli ‎Kaynakları” , Belleten, cilt VII, sayı 27, Ankara1943, s.464. MANANDİAN, H. A.,(1965), The Trade And Cities Of Armenia In Relation To Ancient Word Trade, ed. N. G. Garsoian, Lisbon, p.145-146. MAPP, H. Я, (1934), Ahn, Mockba 1934, p. 50-200. MARR, Nikolay,(2000), “Ani Arkeoloji Enstitüsünün Kuruluşu Hakkında”, (Türkiye Türkçesine Aktaran: Hacali Necefoğlu), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı: 157, İstanbul 2000, s.52. MÜVERRİH VARDAN,(1937), “Türk Fütuhatı Tarihi”, (Türkiye Türkçesine Aktaran:. Hrant D. Andreasyan), Tarih Semineri Dergisi I-II, İstanbul ‎ ‎1937, s.159. YAKUT EL-HAMEVİ, Şihabuddin Ebü Abdullah,(1995), Mu’cemu’l-Buldan, I- III. Beyrut 1995, s. III/203. YARDİMCİEL, Ayhan,(2016), “Kars-Ani’de Tespit Edilen Savunma Sistemleri Üzerine Öneriler”, Seleucia, Sayı VI, 2016, s. 307-318. YARDİMCİEL, Ayhan,(2015), Orta ve Son Tunç Çağı’nda Orta Aras Havzası, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Eskiçağ Tarihi Doktora Tezi), Kars, 2015 s. 49. YINANÇ, M. Halil,(1944), Türkiye Tarihi Selçuklu Devri, ‎İstanbul, 1944, s.58-59.