UZUN VADELİ HİSSE SENEDİ YATIRIMLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİNDE MALİYET YÖNTEMİNİN KULLANILMASI (TÜRKİYE UYGULAMASI VE ULUSLARARASI UYGULAMALARIN KARŞILAŞTIRILMASI)

Uzun vadeli amaçlarla yapılan hisse senedi yatırımları, genel kabul görmüş yaklaşıma göre, muhasebe süreci açısından, yatırım yapan şirketin elinde bulundurduğu "oy hakkı oranı" esas alınarak aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: %50’den büyük değerler (Bağlı Şirket-Subsidiary Company), %20-%50 arasındaki değerler (İlgili Şirket-Associate Company) ve %20’den düşük değerler (Uzun Vadeli Hisse Senedi Yatırımı-Long Term Investment). Çalışmamızın amacı, yatırımcının %20’nin altında oy hakkına sahip olduğu ve kontrol gücü ile önemli etkinliğin söz konusu olmadığı uzun vadeli hisse senedi yatırımlarının muhasebeleştirilmesinde kullanılan “maliyet yöntemi”ni incelenmesi ve konuyla ilgili Türkiye’deki uygulama ile uluslararası uygulamalar karşılaştırılarak ortak ve farklı yönlerin ortaya konulmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Muhasebe, Maliyet Yöntemi, İştirakler, Yatırımlar

PDF

___

[1] ÖNEY, A., İktisadi ve Ticari Terimler Sözlüğü, B.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1978, s.251.
[2] SEYİDOĞLU, H., Ekonomik Terimler-Ansiklopedik Sözlük, Güzem Yay., Ankara, 1992, ss.970-971.
[3] BEKER, A. Modern Yönetim Muhasebesi, 4. Baskı, İstanbul Ü. İşletme F. Muhasebe Enstitüsü Yay., İstanbul, 1988, ss.285-477.
[4] SOYDAN, H.; GÜCENME, Ü., Uluslararası Muhasebe, Eskişehir, 1989, ss.42-43.
[5] BİLGİNOĞLU, F., "Konsern İşletmelerde Mali Tablolar", Muhasebe Enstitüsü Dergisi, S.42, Kasım 1985, s.17.
[6] HUSMANN, R., "Betriebswirtschaftliche Abgrenzung des Konsolidierungskreises zur Konzernbilanzanalytischen Untersuchung", Betriebs-Berater (BB), Heft: 40, 2.10.1997, s.2043.
[7] MOORE, C.L.; JAEDICKE, R.K., Yönetim Muhasebesi, Çev.: Alparslan PEKER, 4. Baskıdan Çeviri, İ.Ü. İşletme F. Yay., İstanbul, 1988, s.123.
[8] AKINCI, N.; ÜNLEN, M., Mali Tablolar Analizi, 2.Baskı, Barış Yay., İzmir, 1988, ss.177-178.
[9] YÜCEL, G., "İştiraklerin Değerlemesinde Net Yatırım Değeri Yöntemi (Equity Method)", Muhasebe Enstitüsü . Dergisi, S.41, Ağustos 1985, s.26.
[10] KLEIN, W.; NOHL, F.; ZSCHIEGNER, H.; KLEIN, K.G., Konzernrechnungslegung und Konzernverrechnungspreise, J.B. Metzlersche Verlag, Stuttgart, 1983, s.52.
[11] APB, Opinion No: 18 (1959) ve FASB Standard No: 35 (1981)’den aktaran BURSAL, N., "Amerika’da Yatırım Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesinde Özel Sorunlar", Muhasebe Enstitüsü Dergisi, S.47-48, İstanbul, Şubat Mayıs 1987, ss.8-12.
[12] SHORT, G.D.; CHESLEY, G.R., Fundemental of Financial Accounting, Third Canadian Edition, Richard D. Irwin Inc., 1994, ss.685-692.
[13] AKDOĞAN, N.; SAYARI, M., "Türk ve Yabancı İşletmelerin Karşılaştıkları Muhasebe Sorunlarına Çözüm Önerileri", Uluslararası Muhasebe ve Denetim Sorunları, Türkiye VI. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, 9-11 Mayıs 1984, Gazi Ünv. İİBF Yay., Ankara, 1984, s.107.
[14] SAHNER, F.; GERSENICH, C., "Assoziierte Unternehmen und Equity-Bewertung", Harmonisierung der Konzernrechnungslegung in Europa, Hrsg.: ALBACI, H.; KLEIN, G., Zeitschrift für Betriebswirtschaft, Erganzungsherf 1/90, Gabler Verlag, Wiesbaden, 1990, s.176.
[15] FRICKE, G., Rechnungslegung für Beteiligungen nach der Anschaffungskostenmethode und nach der Equity-Methode, Studienverlag Brockmeyer, Bochum, 1983, s.28.
[16] TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU, TMS7, “Yatırımların Muhasebeleştirilmesi”, Türkiye Muhasebe Standartları 2000, TÜRMOB Yay., Ankara, 2000.
[17] SOYDAN, H., Çok Uluslu Şirketlerde Muhasebe Sorunları, Bursa İTİA Yay., Bursa, 1982, s.26.
[18] INTERNATIONAL ACCOUNTING STANDARDS BOARD, IAS-28 "Accounting for Investments in Associates", International Accounting Standards 2002, IASB, London, 2002, par.7
[19] TMUDESK, TMS-6 "İştiraklerdeki Yatırımların Muhasebeleştirilmesi", Türkiye Muhasebe Standartları 2000, TÜRMOB Yay., Ankara, 2000.
[20] AB 4. YÖNERGESİ-AB 7.YÖNERGESİ, Çev.: YALKIN, Y.K.; AKDOĞAN, N., Avrupa Topluluğu'na Entegrasyonda Muhasebe Standartları, Türkiye XII. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, A.Ü. SBF Yay., Ankara, 1991.
[21] SOLAŞ, Ç., Avrupa Ekonomik Topluluğu'nda Muhasebe Armonizasyonu Çalışmaları ve Türkiye Uygulaması, İ.İ.T.İ.A. İşletme F. Yay., İstanbul, 1982, s.42.
[22] AKDOĞAN, N., "Dördüncü Yönergenin Öngördüğü Bilanço Tablosu ve Ülkemizdeki Uygulamalarla Karşılaştırılması", Avrupa Topluluğu'na Entegrasyonda Muhasebe Standartları, Türkiye XII. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, A.Ü. SBF Yay., Ankara, 1991 , s.39.
[23] BUSSE VON COLBE; ORDELHEIDE, W.-D., Konzernabschlüsse 6. Auflage, Gabler GmbH, Wiesbaden, 1993, s.469.
[24] KIESO, D.E.; WEYGANDT, J.J.; WARFIELD, T.D., Intermediate Accounting, Tenth Edition, John Wiley and Sons Inc., New York, 2002, s.931.
[25] DURMUŞ, A.H., "Yabancı Ülkelerde Çalışan Şirketlerimizin Mali Tabloların: Konsolidasyonda Karşılaştıkları Sorunlar", Uluslararası Muhasebe ve Denetim Sorunları, Türkiye VI. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Gazi Ünv. İİBF Yay., Ankara, 1984, s.54.
[26] ÜREL, G., "Yeniden Değerleme", Mükellefin Dergisi, S.85, Ocak 2000, s.71.
[27] ÜLKER, S., Avrupa Topluluğu 7. Yönergesi Kapsamında Konsolidasyon İşlemleri ve Türkiye’deki Uygulamalar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990, s. 149.
[28] VON WYSOCKI, K.; WOHNGEMUTH, M., Konzernrechnungslegung, Werner Verlag, Düsseldorf, 1984, s.130.
[29] PATON, W.A.; DIXON , R.L., Muhasebenin Temelleri, Çev.: Mustafa A. AYSAN, İ.Ü. İktisat F. İşletme İktisadı Enstitüsü Yay., İstanbul, 1964, s.846.
[30] SERMAYE PİYASASI KURULU, "Sermaye Piyasasında Konsolide Mali Tablolara ve iştiraklerin Muhasebeleştirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ", Resmi Gazete, 13.11.2001, 24582.