XIV-XVI. YÜZYILLAR ARASINDA ARNAVUTLUK’TA GAYRİMÜSLİMLER

Arnavutluk, Doğu ile Batı medeniyetlerinin buluştuğu bir coğrafyada yer almakta olup, sıra ile Roma, Bizans ve akabinde de Osmanlı gibi dünyanın önde gelen güçleriyle sosyal, kültürel, dinî, idarî ve benzer alanlarda karşılıklı ilişki ve etkileşim içerisinde bulunmuştur. Ayrıca Doğu (Bizans) ile Batı (Roma)’nın siyasi, güç, ekonomik ve benzer çekişmelerin en çok hissedildiği yerlerden biri olmuştur. Arnavutluk’ta cereyan eden bu siyasi çekişme durumuna Ortodoks ile Katolik Hıristiyan mezheplerin birbirine karşı çekişmelerin en çok hissedildiği sırada Osmanlı Devleti Arnavutluk’u hâkimiyeti altına almayı başarmış ve gayrimüslimleri zimmî statüsüne almıştı. Böylece dinî, sosyal, kültürel, ekonomik vb. imkânların yanında Ortodoks ile Katolik çekişmelerine de son verilmiştir. Zamanın en büyük gücün altına girmesiyle her iki mezhepten mensup kimseler gerek Arnavutluk’ta, gerekse Arnavutluk dışında daha rahat bir şekilde tebliğ etme vb. faaliyetlerini yerine getirebiliyor imkânına sahip olmuştu. Osmanlı’nın 500 seneden fazla (1385-1912) bir sürede Arnavutluk’ta kalmasıyla sosyal vb. değişik nedenler sonucu İslam dininin çoğunluk oranda benimsenmesiyle sonuçlanmış olması, Rumeli’deki Osmanlı hâkimiyeti anlayışına örneklik bir konumuna yükselmiştir. O halde denilebilir ki, kültür ve medeniyetlerin harmanlandığı bu topografya, üzerinde yaşayan farklı sosyal faktörlere ve inançlara birlik ve yeniden diriliş ufku vermiş; tarihe sosyo-kültürel modeller ve tarihî-teolojik tecrübe örnekleri bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Arnavutluk, Osmanlı, Adalet, Din, Hıristiyanlar, gayrimüslim, Zimmi

The Non-Muslims in Albania between XIV-XVI Centuries

Taking place in geographical area between East and the West where the greatest and the most developed civilizations have been met, like; Roma, Byzantium and the Ottoman Empire. Albania has been the key point in social, cultural, religious and administrative issues interacting with the fore mentioned civilizations. Besides, Albania has been one of the most influential places where East and West Roman empires were struggling and measuring their forces in terms of politics and economy. During the period of the Ottoman Empire, there was a sectarian controversy in Albania between Orthodox and Catholic churches, therefore with the conquest of the Balkans, especially Albania by Ottomans, the non-Muslim population (zimmi) was taken under the supremacy (supervision) of the Sultan. Hereupon, it comes to an end the long-lasting religious, social and economic conflict between the Orthodox and Catholics. So, being under the command of one of the strongest empires of the time, it facilitated the issue of interaction and communication both inside and outside of Albania. Furthermore, the Ottoman presence in Albania for almost 500 years (1385-1912) was a great opportunity for its population to embrace the new faith (Islam) and also lead the banner of control in Rumelia with regard to social, cultural and other different aspects of life. In addition, we might confirm that, in this topography, with respect to different factors of beliefs and social interactions among periods of time since antiquity up until recent years, this territory has been gathering myriad of socio-cultural values for years. This has been a kind of impetus for the revival of new era of unity and knowledge. It has given abundancy models in socio-cultural and historical and theological experiences.

Keywords:

Albania, Ottoman, Justice, Religion, Christians, Zimmi, non-muslim,

PDF

___

Zamputi, Injac, Dokumente per historine e Shqiperise 1479-1506, 2/ II (1499-1506), Akademia e shkencave e republikes popullore socialiste te Shqiperise Instituti i historise 1979.
Zamputi, Injac, Dokumente te shekujve XVI-XVII per historine e Shqiperise, II. (1593-1602), Akademia e Shkencave e RPS te Shqiperise Instituti i Historise, Tiranë 1990.
Zefi, Shan, “Kuvendi i pare i Arbnit (1703)”, 300 vjetori i Kuvendit të Arbnit: 1703-2003: simpozium: Tiranë 24-25 tetor 2003, Konferenca Ipeshkvnore e Shqiperise, Tiranë 2009
Pulaha, Selami, Qendresa e Popullit Shqiptar kunder sundimit Osman nga shekulli XVI deri ne fillim te shekullit XVIII: (dokumente Osmane), Akademia e Shkencave e RPS te Shqiperise Instituti i Historise, Tiranë 1978.
Rizvanolli, Masar, “Shkaqet e pranimit te popullsise se Krishtere ne klasen e spahinjve”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame nder Shqiptaret, Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtine, 1995.
Şahin, M. Süreyya, “Osmanlı Devleti’nin Hıristiyanlarla Münasebetleri”, Asrımızda Hıristiyan - Müslüman Münasebetleri, İSAV - İlmi Neşriyat, İstanbul 1993.
Şentürk, Recep, “Millet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXX Ankara 2005.
Thengjilli, Petrika, “Toleranca fetare ne levizjen çlirimtare te popullit Shqiptar (Shek. XVII-XVIII)”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame nder Shqiptaret, Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtine, 1995.
Yaman, Ahmet, “Zimmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XLIV Ankara 2013.
Mirdita, Zef, Krishtenizmi nder Shqiptare, Drita & Misioni Katolik Shqipta ne Zagreb, Prizren Zagreb, Prizren 1998.
Muslim b. el-Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî, el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtesar bi Nakli’l-‘Adl ani’l-‘Adl ilâ Rasûlillahi Sallallahu ‘Aleyhi ve Sellem, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, III, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut y.t.y.
Ortaylı, İlber, “Millet-Osmanlı’da Millet Sistemi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXX Ankara 2005.
Özcan, Abdülkadir, “Devşirme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IX Ankara 1994.
Özçelik, İsmail, Devlet-i ‘Aliyye’nin Toplumsal Düzeni ve Kurumları, Gazi Kitabevi, Ankara 2013.
Özgişi, Tunca, “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü geliştirmek için uyguladığı politikalara örnekler”, JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies), Sayı: 26, Yaz, II, 2014
Arnold, Thomas Walker, İslâm’ın Tebliğ Tarihi, (çev: Bekir Yıldırım; Cenker İlhan Polat), İnkılâb, İstanbul 2007.
Fayda, Mustafa, “Zimmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XLIV Ankara 2013.
Halaçoğlu, Yusuf, “Derbend”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IX Ankara 1994.
Halil İnalcık, “Arnavutluk’ta Osmanlı Hâkimiyetinin Yerleşmesi ve İskender Bey İsyanının Menşei”, Fâtih ve İstanbul, Sayı: 2, 1953.
Hamidullah, Muhammed, İslama Giriş, (çev. Cemal Aydın) Ankara 1996.
İnalcık, Halil, “Türkler ve Balkanlar” BAL-TAM (Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi), Sayı: 3 (Eylül), 2005.
Jacques, Edwin, Shqiptaret, Historia e popullit shqiptar nga lashtesia deri ne ditet e sotme, (çev. Edi Seferi), Karte e Pende, Tiranë 1996
Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, VI, FEY Vakfı, İstanbul 1993.
Akgündüz, Ahmed, Pax Ottoman. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Yönetimi, Timaş Yayınları, İstanbul 2008
Başbakanlık Osmanlı Arşivi - Mühimme Defterleri: III, h, 818, 1058; XII, h, 240; XXIII, h, 110; XXIV, h, 286; LXIV, h, 18; XLI, h, 644