Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Kadınını Modernleştirme Girişimleri, Türk ve Dünya Basını (1926-1934)

Öz 1923 sonrasında Türk toplumunu modernleştirmek amacıyla siyasal ve toplumsal hayata ilişkin radikal değişiklikler gerçekleştirmeye başlayan Cumhuriyet’in bu konudaki en önemli hedeflerinden birisi Türk Kadınını “özgürleştirmek” ve sosyal statüsünü erkek ile eşit seviyeye getirmekti. Bu, çağdaşlaşmanın ve devrimlerin yerleşmesi konusunda oldukça önemli ve gerekli görüldü. Bu amaçla; bir taraftan Türk kadını, görsel olarak kendisini ifade etmesi konusunda cesaretlendirilirken diğer taraftan daha nitelikli iş kollarında çalışması teşvik edildi ve istediği herhangi bir mesleği icra edebileceğine dair bir güven algısının yerleştirilmesine çalışıldı. Yasal boyutta 1926 yılında Medeni Kanun’la başlayan bu süreç, 1934 yılında kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesiyle zirveye ulaştı. Bu adımların atıldığı süreçte kadınların yeni haklar konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi, kamuoyunun tepkisinin ölçülmesi konusunda Türk basını teşvik edici, ve cesaretlendirici önemli bir görev üstlendi. Bu süreçte ayrıca Avrupa ve dünya basını da Türk kadınının kazanımlarını ilgiyle takip etti, kadınların modernleştirilmesi konusundaki girişimlere yönelik oldukça olumlu bir tutum benimsedi ve kaleme alınan yazılarla Türkiye’deki değişim sürecinin dünya kamuoyuna aktarılması sağlandı. Bu çalışmanın amacı 1926 yılından 1934’e kadar Türk kadınının değişim sürecini Türk ve dünya basını üzerinden ele almak ve analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Kadını, Modernleşme, Türk Basını, Dünya Basını, Medeni Kanun, Güzellik Yarışması, Çalışma Hayatı

PDF

___

Uyanık Necmi, “Batıcı bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Türk Kadınına Bakışı”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 36, 2014, ss.137-161.
Yilmaz Hadiye, “1923 yılı Mizah Basınında Kadınların Seçme-Seçilme Hakkı ve Kadınlar Halk Fırkası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.59, Güz 2016, s.263-296.
Zihnioğlu Yaprak (2016), Kadınsız İnkilap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Fırkası, Kadın Birliği, Metin Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
Uzun İsmail (2017), “Kadın Haklarının Kazanılmasında Bir Cumhuriyet Kadını: Afet İnan(1908-1985)”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Sayfa 73-85.
Yüksel Reyhanî Seha (2014), Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XVIII, S.2, ss.175-200.
Tekinalp (1998), Kemalizm,Toplumsal Dönüşüm Yay., İstanbul.
Temp, Gülendam (1993), “Hukuk Önünde Kadın-Erkek Eşitliği”, Çağdaş Hukuk, Çağdaş Hukukçular Derneği Yay.,yıl:2.
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (2002). Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, C.25.
Sancar, Serpil (2014). Türk Modernleşmesi’nin Cinsiyeti-Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Toprak, Zafer (2014). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Toprak, Zafer (2017). Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma, İstanbul: Doğan Kitap.
Ortaylı, İlber (2000). Osmanlı Toplumunda Aile, 3.Baskı, İstanbul: Pan Yayıncılık,
Nuri, Celal (1913). Kadınlarımız, İstanbul: Matbaa-i İctihad,
Mazıcı Nurşen (1996), “1930’a kadar basının durumu ve 1931 Matbuat Kanunu”, Atatürk Yolu, V/18, 1996, ss.131-154.
Kurnaz, Şefika (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
Karpat H. Kemal (2016), Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012,Timaş Yay. İstanbul.
İçli, Tülin (1998). Cumhuriyet Döneminde Kadının Konumu”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cumhuriyetimizin 75. Yılı Özel Sayısı, Ankara
İnan Afet (1983), M. K. Karslbad Hatıraları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
İnan Afet (1930), Medeni Bilgiler, Atatürk’ün El Yazıları.
İnan, Afet (1998). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Güçlü Erdinç, Tunç Sami, “Osmanlı Basın Hayatında Kadınlar Dünyası Dergisi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 155-176.
Çakır, Serpil (2011). Osmanlı Son Döneminde Kadın Hareketi, İkinci Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
Büyüktanır Tahir (2002). “Türk Medenî Kanunu (Değişiklikler ve Yeni Düzenlemelere İlişkin Açıklamalar)”, Ankara Barosu Dergisi, S.2, s. 55-109.
Balcı Meral, Tuzak Mervenur (2017), “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Nezihe Muhiddin Özelinde Türk Kadınlarının Siyasi Hakları İçin Mücadelesi”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, ss.43-51.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1952). Cilt II, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayını.
Akşam Cumhuriyet İkdam Vakit Ulus Son Posta Resimli Ay Sebilürreşad Current History The Globe The Guardian The Times The Irish Times The Christian Science Monitor South China Morning Post The Times of India The Palestinian Post Rizospastis Proia Skrip
TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem: II, Cilt:22
TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem: II, Cilt:20
BCA: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi