HAKKÂRİLİ DEVLET ADAMI VE ÂLİMLER (ABBÂSÎLER DÖNEMİ) /

Öz İslâm dünyasında, sahip oldukları ilmî kurumlarla veya âlimlerle şöhret bulmuş pek çok yerleşim merkezi bulunmaktadır. Her ne kadar tarihte kendilerinden sıkça söz edilen şehirler kadar olmasa da, bulunduğu bölge itibariyle kendisinden beklenenden daha çok ilme hizmet vermiş ve âlim yetiştirmiş şehirlerden biri Hakkâri’dir. Burada söz konusu ettiğimiz âlimler Hakkârili olmakla beraber, bunların çoğu değişik şehirlerde ilim tahsil etmişlerdir. Bu çalışmamızda, Hakkârili kadın ve erkek âlimler ve onların ortaya koydukları ilmî eserler hakkında bilgi verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hakkâri, ilim, âlimler.

PDF

___

Ebû Bekr Kâfî, Menhecu’l-İmâmi’l-Buhârî fî Tashihi’l-Ehâdis ve Ta’lilihâ, İşraf: Hamza Abdullah elMelyubarî, Dâru İbn Hazm, 1. Baskı, Beyrut, 2000.

Ebu Nu’aym el-İsbehânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak el-İsbehanî, el-Musnedu’lMustahrec alâ Sahihi İmam Müslim, nşr: Muhammed Hasan İsmail eş-Şafiî, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1996.

Ebû Tayyib el-Fasî, Muhammed b. Ahmed b. Ali Takiyyuddin el-Mekkî el-Fasî (ö. 832/1429), Zeylu’t-Takyîd fî Ruvati’s-Sünen ve’l-Esânid, nşr: Kemal Yusuf Hût, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1990.

Hayruddin Ziriklî, el-A’lâm, Kâmûsu Terâcim, Dâru’l-İlim li’l-Melâyîn, Beyrut, 1986.

İbn Asâkir, Hâfız Ebû Kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah (ö. 571/1175), Târihu Medineti Dımaşk, nşr: Muhibuddin Ebu Said Ömer b. Garame el-Amrevî, Daru’l-Fikr, 1. Baskı, Beyrut, 1997.

İbn Hacer el-Askalanî, Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), Lİsânu’l-Mizan, nşr: Abdulfettah Ebu Ğudde, Mektebu Matbuati’l-İslâmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 2002.

İbn Hacer el-Askalanî, Şihâbuddin Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), ed-Dürerü’l-Kâmine fî A’yâni’lMieti’s-Sâmine, Daru’l-Cîl, Beyrut, 1993.

İbn Hacer el-Askalanî, Şihâbuddin Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), İnbâu’l-Ğumr bi Enbâi’l-Umr, nşr: Muhammed Tevfik Uveyde, Dâru İhyai’t-Turasi’l-İslâmî, Kahire, 1969.

İbn Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr (ö. 681/1282), Vefeyâtu’lA’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman, nşr: İhsan Abbâs, Daru Sadr, 4. Baskı, Beyrut, 2005.

İbn Kadı Şuhbe, Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer (ö. 851/1448), Tabakatu’ş-Şafiîyye, nşr: Hâfız Abdulalim Han, Dairetu’l-Me’arifi’l-Osmâniyye, 1. Baskı, Hind, 1979.

İbn Kesir ed-Dımaşkî, Tabakatu’l-Fukahai’ş-Şafiîyye, nşr: Ahmed Ömer Haşim ve Muhammed Zeynehum Muhammed Azib, Mektebetu’s-Sekafeti’d-Diniyye, Kahire, 1993.

İbn Kesir, İmâduddin Ebu’l-Fida (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, nşr: Abdullah b. Abdilmuhsin et-Turkî, Dâru’l-Hicr, 1. Baskı, Beyrut, 1997.

İbn Râfi’, Takiyyuddin Ebu’l-Me’alî Muhammed b. Rafi’ es-Selâmî (ö.774/1372), el-Vefeyât, nşr: Sâlih Mehdî Abbâs ve Beşşar Avvar Ma’ruf, Müessesetu’r-Risâle, 1. Baskı, Beyrut, 1982.

İbn Şeddâd, İzzuddin Muhammed b. Ali b. İbrahim, el-A’lâku’l-Hatîre fî Zikri’l-Ulemâi’ş-Şâm ve’lCezîre, Nşr: Yahya Zekeriya Abbare, el-Vezaretu’s-Sakafiyye, Dımaşk, 1991.

İbn Tağriberdî, Cemâluddin Ebu Mehasin Yusuf el-Atabekî (ö. 874/1469), en-Nucumu’z-Zahire fî Mulûki Mısr ve’l-Kahire, nşr: Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, ts.

İbnu’l-Cezerî, Şemsuddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali (ö. 833/1430), Gâyetu’nNihâye fî Tabakati’l-Kurrâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 2006.

İbnu’l-Esir Ebû Hasan Ali b. Ebi Kerem Muhammed b. Muhammed b. Ebi Kerim eş-Şeybanî (ö. 630/1233), el-Kâmil fî’t-Târih, nşr. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kadî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1987.

İbnu’l-İmâd Şihâbuddin Ebu Ferec Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed el-Akrî ed-Dımaşkî (ö. 1089/1676), Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb, nşr: Abdulkadir el-Arnaut, Mahmud elArnaut, Dâru İbn Kesir, 1. Baskı, Beyrut, 1986.

İbnu'l-Faradî, Ebu'l-Velid Abdullah b. Muhammed b. Yusuf (ö. 403/1013), Târîhu Ulemâi'lEndelüs: Târihu’l-Ulemâ ve’r-Ruvat li’l-ilm bi’l-Endelüs, nşr: İbrahim el-Ebyarî, Dâru’lKutubi’l-Benanî, 2. Baskı, Beyrut, 1989.

İmâd el-İsbehânî, Haridetu’l-Kasr ve Ceridetu’l-Asr, www.al-mostafa.com, (17.02.2011, 22:51).

İSNEVÎ, Cemâluddin Abdurrahim (ö. 772/1370), Tabakatu’ş-Şafiîyye, nşr. Kemal Yusuf el-Hun, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.

KALKAŞENDÎ, Ahmed Ali, Subhu’l-A’şâ fî Sınaati’l-İnşâ, nşr. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Dâru’l-Fikr, 1. Baskı, Beyrut, 1987.

KAZVİNÎ, Abdulkerim b. Muhammed er-Rafi’î el-Kazvinî, et-Tedvin fî Ahbâri Kazvin, nşr. Azizullah el-Attaridî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.

KEHHÂLE, Ömer Rıza, A’lâmu’n-Nisâ fî Âlemi’l-Arab ve’l-İslâm, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, ts.

KETTANÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ca’fer er-Risâletu’l-Mustatrefe li Beyani Meşhuri Kutubi’s-Sünneti’l-Musannefe, nşr: Muhammed el-Muntasır Muhammed ez-Zemzemî el-Kettanî, Daru’l-Beşairi’l-İslâmiyye, Beyrut, 1986.

MİHREVANÎ, Şeyh Ebû Kasım Yûsuf b. Muhammed (ö. 468/1075), el-Fevaidu’l-Muntehabatu’sSihâh ve’l-Garâib (el-Mihrevâniyât), nşr. Halil b. Muhammed el-Arabî, Dâru’r-Raye, Riyad, 1998.

Muciruddin el-Hanbelî el-Âlimî, el-Unsu’l-Celil bi Târihi’l-Kudüs ve’l-Halil, nşr. Adnan Yûnus Abdulmecid Nubâte, Mektebetu Dendis, Amman, 1999.

Muhammed Ali es-Sellûbî, Selâhaddin el-Eyyûbî ve Cuhuduhu fî’l-Kadâi ale’d-Devleti’l-Fâtimiyye ve Tahriri’l-Beyti’l-Mukaddes, Daru’l-Ma’rife, 1. Baskı, Beyrut, 2008.

NUAYMÎ, Abdulkadir b. Muhammed (ö. 927/1521), ed-Dâris fî Tarihi’l-Medâris, nşr. İbrahim Şemsuddin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1990.

NUVEYRÎ, Şihabuddin Ahmed b. Abdilvehhab (ö. 733/1332), Nihâyetu’l-Ereb fî Fununi’l-Edeb, nşr. Abdulmecid Tarhuyeynî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 2004.

SAFEDÎ, Selâhuddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), A’yânu’l-Asr ve A’vânu’n-Nasr, nşr. Ali Ebu Zeyd ve diğerleri, Dâru’l-Fikr, 1. Baskı, Dımaşk, 1998.

SAFEDÎ, Selâhuddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), el-Vâfî bi’l-Vefeyât, nşr. Ahmed Arnaût ve Türki Mustafa, Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Baskı, Beyrut, 2000.

SEHÂVÎ, Hâfız Şemsuddin Muhammed b. Abdurrahman (ö. 902/1496), el-Buldâniyât, nşr. Hassan b. Muhammed el-Kattan, Daru’l-Atâ, Suudi Arabistan, 2001.

SEHAVÎ, Şemduddin Muhammed b. Abdurrahman, ed-Dav’u’l-Lâmi’ li Ehli’l-Karni’t-Tâsi’, Dâru’lKutubi’l-Hayat, Beyrut, ts.

SUYÛTÎ, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Hüsnü’l-Muhadara fî Târihi Mısr ve Kahire, nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabî, 1. Tab, Kahire, 1967.

Şeyh Abdurrezzak el-Baytar (ö.1335/1917), Hilyetu’l-Beşer fî Târihi’l-Karni’s-Salisi Aşer, nşr. Muhammed Behçet el-Baytar, Dâru’s-Sadr, 2. Baskı, Beyrut, 1993.

Tâcuddin es-Subkî, Ebu Nasr Abdulvahhab b. Ali b. Abdilkafî (ö.771/1370), Tabakatu’ş-Şafiîyyeti’lKübrâ, nşr. Mahmud Muhammed et-Tanahî, Abdulfettah Muhammed el-Hulv, Dâru İhyai’lKutubi’l-Arabî, Kahire, ts.

Yâkut el-Hamevî, Şihabuddin Ebû Abdullah Yâkut b. Abdullah (ö. 626/1229), Mu’cemu’l-Buldan, Dâru Sadır, Beyrut, 1977.

ZEHEBÎ, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Târihu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhir ve’l-A’lâm, nşr. Ömer Abdusselâm Tedmurî, Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1. Tab, Beyrut, 1993.

ZEHEBÎ, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), el-İber fî Haberi Men Ğaber, nşr. Ebu Hacer Muhammed es-Said b. Besyunî Zağlul, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1985.

ZEHEBÎ, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, nşr. Şuayb Arnaut, Müessesetu’r-Risâle, 1. Neşr, Beyrut, 1984.

ZEHEBÎ, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Mu’cemu Muhaddisî’z-Zehebî, nşr. Ravhiyye Abdurrahman es-Suveyfî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut, 1993.

ZUBEYDÎ, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Dâru’lHidâye, ts.