Ankara Ekolojik Şartlarında Kışlık Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Yetiştirme Çalışmaları
Bu çalışma, Ankara ekolojik koşullarında kışlık çemenin
(Trigonella foenum-graecum L.) bazı morfolojik özellikler,
verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla
2013-2014 vejetasyon döneminde Tarla Bitkileri Merkez
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün Yenimahalle lokasyonunda
yürütülmüştür. Gözlem bahçesi Gürarslan çemen
çeşidiyle 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur.
Araştırma sonuçlarına göre ortalama bitki boyu 48.50-
57.50 cm, meyve sayısı 9.00-19.25 adet, meyvedeki tohum
sayısı 12.10-15.88 adet, dal sayısı 2.00-3.25 adet,
bin tohum ağırlığı 23.71-24.33 g, biyolojik verim 791.70-
1098.48 kg/da, tohum verimi 88.60-143.30 kg/da, hasat
indeksi % 8.10-18.11 ve yağ oranları % 3,43-4,09 olarak
bulunmuştur. Yağ asidi olarak en yüksek %41.09 linoleik
asit bulunmuş, bunu sırasıyla %29.54 linolenik, %12.15
oleik, %8.93 palmitik ve %3.98 stearik asit izlemiştir. Kışlık
çemen yetiştirmenin, verim ve kalite üzerine etkisini
artırmak bakımından yararlı olabileceği dolayısıyla Ankara
ilinin iklim koşullarının kışlık çemen yetiştiriciliğinde
tatminkar sonuçlar verebileceği anlaşılmıştır. Çemenin kışlık olarak ekilmesi verim ve kaliteyi arttırmıştır.
Bu nedenle bölgemizde yetiştirilmesi tavsiye edilir.
___
- 1- Davis P.H., 1982. Flora of Turkey an the East Aegean Islands.
Edinburg University, Press, 3:465-482
2- Arslan N., Tekeli S. ve Gençtan T., 1989a. Değişik Yörelere
Ait Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) Populasyonlarının
Tohum Verimleri. VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri
Toplantısı Bildiri Kitabı Cilt. II, s. 93-97, İstanbul
3- Gençkan M.S., 1983. Yem Bitkileri Tarımı, E.Ü. Ziraat Fakültesi
Yayınları, No.467, s.519, İzmir
4- Akgül A., 1993. Baharat Bilim ve Teknolojisi, Gıda Teknolojisi
Derneği Yayınları, No.15, 446-451, Ankara
5- Özdemir B., 1999. Seçilmiş Bazı Çemen (Trigonella foenum-
graecum L.) Hatlarının Verim ve Verim Öğeleri Üzerinde
Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış), Ankara
6- Özgüven M., Sekin S., Gürbüz B., Şekeroğlu N., Ayanoğlu
F. ve Ekren S., 2005. Tütün, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi
ve Ticareti. VI. Teknik Tarım Kongresi Bildiri Kitabı,
Cilt.1: 481-501, 3-7 Ocak, Ankara
7- Kırıcı S., 2015. Türkiye’de Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Genel
Durumu. Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, 15:4-11
8- Anonymous 1990. Fatty Acids in Oil and Fats. AOAC Officinal
Methods of Analysis, 15th edition, Helrich, K. ed.
Vol.2:963-964, Virginia, USA
9- Jackson M.L., 1962. Soil chemical analysis. Prentice-Hall,
Inc. New York, USA
10- Hızalan E. ve Ünal H., 1966. Topraklarda önemli kimyasal
analizler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları,
No:278, Ankara
11- Lindsay W. L. and Norwel W. A., 1969. Development of a
DTPA micronutrient soil test. Soil Sci. Am. Proc., 35:600-
602.
12- TOVEP, 1991. Topraksu ve Köyhizmetler Türkiye Toprakları
Verimlilik Envanter Projesi (1982-1991). T.C. Tarım,
Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
13- Tamkoç A., Sade B., Topal A., Soylu S. ve Acar R., 1997.
Seleksiyon ıslahı ile elde edilen çemen hatlarında tohum verimi
ve bazı tarımsal özelliklerin belirlenmesi. Türkiye II.
Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı, 22-25 Eylül, Samsun,
s.362-366
14- Yılmaz G. ve Telci İ., 1999. Tokat koşullarında Baharat Olarak
Kullanım Amacıyla Çemen (Trigonella foenum-graecum
L.) Üretimi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye III. Tar. Bit.
Kong. Bil. 15-18 Kasım, Adana, s.227-232
15- Kızıl S. and Arslan N., 2003. Investigation of the effects
on yield and yield components of different sowing rates in
some fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) lines. Journal
of Agricultural Sciences, 9(4): USA
16- Başbağ M. ve Tonçer Ö., 2005. Diyarbakır koşullarında bazı
çemen (Trigonella foenum-graecum L.) hatlarının verim ve
verim kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye
VI. Tarla Bitkileri Kongresi. 5-9 Eylül, Antalya, 1117-
1122.
17- Özel A., Demirel U., Güler İ. ve Erden K., 2008. Farklı sıra
arası mesafeleri ve tohumluk miktarlarının çemen (Trigonella
foenum-graecum L.)’ de verim ve bazı tarımsal karakterlere
etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12
(4): 57-64.
18- Elçi M.Ş., 2010. Farklı çemen (Trigonella foenum-graecum
L.) çeşit ve populasyonlarının Van ekolojik koşullarında
bazı verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans
Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
(Basılmamış) Van
19- Aydın A., 2010. Farklı orijinli çemen (Trigonella foenum-
graecum L.) populasyonlarında bazı önemli morfolojik,
fenolojik ve kalite kriterlerinin belirlenmesi. Yüksek
Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, (Basılmamış) Samsun
20- Beyzi E., 2011. Çemen (Trigonella foenum-graecum L.) de
Farklı Fosfor Dozlarının Verim ve Bazı Morfolojik Özellikler
Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Ankara
21- Kan Y. ve Mülayim M., 2006. Organik ve inorganik gübrelerin
çemen (Trigonella foenum-graecum L.)‟in bazı tarımsal
karakterleri üzerine etkileri. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1:
6-15.
22- Gowda M. C., Halesh D. P. and Farooqi A. A., 2006. Effect
of dates of sowing and spacing on growth of fenugreek (Trigonella
foenum-graecum L.). Biomed Volume. 1(2):141-
146.
23- Ayanoğlu F. ve Mert A., 1999. Hatay şartlarında çemenin
verim ve verim öğeleri. Turkish Journal of Field Crops, vol.
4(1):48-52
24- Arslan N., Tekeli S., ve Gençtan T., 1989b. Farklı Ekim Zamanlarının
Çemen Bitkisinin Verimine Etkisi. 19-21 Mayıs
VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiri Kitabı
Cilt II, s. 99-102, İstanbul
25- Küçük M. ve Gürbüz B., 1999. Bazı Çemen (Trigonella foenum-
graecum L ) Hatlarında Yağ ve Yağ Asitleri Bileşenlerinin
Araştırılması. Gıda Dergisi, Gıda Teknolojisi Derneği
Yayın Organı, 24(2):99-101, Ankara
26- Çalık E., 1996. Buyotu (Trigonella foenum-graecum L.)’nun
Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış)
Ankara
27- Tuğrul L. ve Özer A., 1987. Trigonella foenum-graecum
L. Bitkisinin Tohumlarının Yurdumuzda İlaç Hammaddesi
Olarak Kullanılabilme Olanakları. V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri
Toplantısı Bildiri Kitabı, s: 135-136, Ankara
28- Yazıcıoğlu T. ve Karaali A., 1983. Türk Bitkisel Yağlarının
Yağ Asitleri Bileşimleri. TÜBİTAK, Marmara Bilimsel ve
Endüstriyel Araştırma Enstitüsü Yayını No:70, s.105, Gebze/
Kocaeli
29- Zafar R., Deshmukh V.K. and Saoji A.N., 1975. Studies
on Some Papilionaceous Seed Oils. Current Science,
44(9):311-312
30- Faruq M.O., Alam M.N., Hossain M.E., Chowdury U.J.,
Khuda M., 1982. Investigation on Trigonelle foenum-graceum
(Fenugreek) Seed. Bangladesh Journal of Scientific
and Industrial Research, 17 (3/4): 246-251