Ezelhan ŞELEM, Lütfi NOHUTÇU, Rüveyde TUNÇTÜRK, Murat TUNÇTÜRK

Bazı Allium Türlerinin Morfolojik Ölçümleri, Stoma ve Polen Özellikleri ile Polen Canlılığının Belirlenmesi

Allium türleri çok çeşitli alanlarda kullanılmasına karşın Doğu Anadolu Bölgesi’nde baharat, kan şekerini düzenleyici, bağırsak sorunlarını giderici, ağrı kesici, yara iyileştirici, akne tedavisi ile otlu peynir yapımında kuru veya yaş olarak sıkça tercih edilmektedir. Bu çalışmada ülkemizde özellikle aroması ve antimikrobiyal özelliğinden kaynaklı yoğun olarak kullanılan bazı Allium türlerinin morfolojik ölçümleri (bitki boyu, sap boyu ve çapı, yaprak boyu ve çapı, yaprak sayısı, umbella çapı, pedisel uzunluğu), stoma ve polen özellikleri ile polen canlılığının belirlenmesi amaçlanmıştır. 2016 yılında Van ve çevresinde yapılan arazi gezmeleri sırasında doğal ortamlarından toplanan Allium akaka, A. giganteum, A. kharputense, A. scorodoprasum subsp. rotundum, A.vineale ve A. sintensii türleri Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nde hazırlanan parsellere ekilmiş ve kültüre alınmıştır. Sonuç olarak, bitkilerin bulunduğu gözlem parsellerinde yapılan ölçüm ve değerlendirmelere göre morfolojik özellikler bakımından iyi bir adaptasyonun olduğu görülmüş, A. kharputense ve A. sintensii türlerinin diğerlerine kıyasla daha zayıf bir gelişim gösterdiği belirlenmiştir. Yüksek tohum veriminde önemli bir parametre olan polen miktarı ve canlılık oranlarında ise A.vineale ve A. scorodoprasum subsp. rotundum türlerinin ön plana çıktığı görülmüştür. Adaptasyon ve fotosentezde önemli bir rolü olan stomaların yoğunluğu en fazla A. kharputense türünde olup, en yüksek ölçülere ise A. vineale türünün sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Allium, Adaptasyon, Stoma, Polen

Determination of Morphological Measurements, Stoma and Pollen Characteristics with Pollen Viability of Some Allium Species

Although Allium species are used in a wide variety of fields, they are frequently preferred as dry or fresh spices for intestine disorders, loss of appetite, for regulating blood sugar, pain reliever, wound healing, acne treatment and herby cheese making in the Eastern Anatolia region. In this study, it was aimed to determine of morphological measurements (plant length, stem length and diameter, leaf length and diameter, number of leaves, umbella diameter, pedicel length), stoma and pollen characteristics and pollen viability of some Allium species which are used extensively in our country especially due to their aroma and antimicrobial properties. Allium akaka, A. giganteum, A. kharputense, A. scorodoprasum subsp rotundum, A.vineale and A. sintensii species collected from their natural habitat they were cultivated and planted in plots prepared in the Van Yüzüncü Yıl University Medicinal and Aromatic Plants Garden during the field trips from Van and surrounding cities in 2016. As a result, according to the measurements and evaluations made in the observation plots where the plants are located, it has been observed that there is a good adaptation in terms of morphological features, it was determined that A. kharputense and A. sintensii species showed a weaker growth than others. In terms of pollen amount and vitality, which is an important parameter in high seed yield, it was observed that A.vineale and A. scorodoprasum subsp. rotundum species came to the fore. It has been observed that stomata, which play an important role in adaptation and photosynthesis, have the highest density of A. kharputense species and the highest measure is A. vineale.

Keywords:

Allium, Adaptation, Pollen, Stomata,

PDF

___

Ekşi, G., Özkan, A. M. G., & Koyuncu, M. (2020). Garlic and onions: an eastern tale. Journal of Ethnopharmacology, 112675.
Eris, A., & Soylu, A. (1990). Stomatal density in various Turkish grape cultivars. VITIS, 382-389.
Fırat, M., & Genç, İ. (2016). Türkiye'de doğal yayılış gösteren bazı soğan Allium L.-Amaryllidaceae türleri üzerine taksonomik notlar. Bağbahçe Bilim Dergisi, 3(3), 4-10.
Eti, S. 1990. Çiçek tozu miktarını belirlemede kullanılan pratik bir yöntem. Çukurova Üniveristesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1990, 5(4): 49-58.
Franks, P. J., W. Doheny‐Adams, T., Britton‐Harper, Z. J., & Gray, J. E. (2015). Increasing water‐use efficiency directly through genetic manipulation of stomatal density. New Phytologist, 207(1), 188-195.
Guldigen, O., & Sensoy, S. (2015, May). Sirmo (Allium spp.), wild herb species used in herby cheese. In VII International Symposium on Edible Alliaceae 1143 (pp. 117-124).
Kaya, E. 2014.Türkiye geofitleri Cilt 1.Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü. Yayın No.96,Yalova. Kocakaya, V. (2019). Gi̇nogeni̇k pırasa (Allium ampeloprasum l.) hatlarının karakteri̇zasyonu. (Master's thesis), Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Marasalı, B., & Aktekin, A. (2003). Sulanan ve sulanmayan bağ koşullarında yetiştirilen üzüm çeşitlerinde stoma sayısının karşılaştırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 9 (3) 370-372.
Özhatay, N & Koçyiğit, M. 2009. Pollen morphology of Allium species (Liliaceae) in European Turkey and around Istanbul. Phytologia Balcanica 15 (2): 199 – 208 Sofia.
Özkur, F. N. (2009). Türkiye'de doğal olarak yetişen Allium cassium boiss., Allium isauricum hub.-mor. ve Allium ertugrulii Demirelma ve Uysal.(Alliaceae) türleri üzerine anatomik, morfolojik ve palinolojik çalışmalar (Doctoral dissertation), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Konya.
Pektaş, A. (2007). Tuz Gölü (Cihanbeyli-Konya) Allium L.(Liliaceae) taksonlarının morfolojik, anatomik ve ekolojik özellikleri (Doctoral dissertation), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Konya.
Putnik, P., Gabrić, D., Roohinejad, S., Barba, F. J., Granato, D., Mallikarjunan, K. & Kovačević, D. B. (2019). An overview of organosulfur compounds from Allium spp.: From processing and preservation to evaluation of their bioavailability, antimicrobial, and anti-inflammatory properties. Food chemistry, 276, 680-691.
Rosello-Soto, E., Barba, F. J., Putnik, P., Bursac Kovacevic, D., Lorenzo, J. M., & Cantavella-Ferrero, Y. (2018). Enhancing bioactive antioxidants' extraction from “Horchata de Chufa” by-products. Foods, 7(10), https://doi.org/10.3390/ foods7100161.
Saljoughian, S., Roohinejad, S., Bekhit, A. E.-D. A., Greiner, R., Omidizadeh, A., Nikmaram, N., & Mousavi Khaneghah, A. (2017). The effects of food essential oils on cardiovascular diseases: A review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1–18. https://doi.org/10.1080/10408398.2017.1279121.
Tuncer, B., Firat, M., Yarali, F., & Sarikamis, G. (2016). Morphology and utilization of Allium L. species used as herbs in cheese around Van province in Turkey. Acta Horticulturae, (1143), 171–178. doi:10.17660/actahortic.2016.1143.25.
Tunçtürk, M., & Tunçtürk, R. 2020. Van otlu peyniri ve yapımında kullanılan bitkiler ile ilgili genel bir değerlendirme. Ziraat Fakültesi Dergisi, 238-244.
Uyak, C., Keskin, N., Doğan, A., İlknur, R., Şensoy, G., & Başdinç, M. A. (2015). Van ekolojisinde yetişen bazı üzüm çeşitlerinin stoma yoğunlukları ve klorofil miktarlarının belirlenmesi. Bahçe(Özel sayı), Cilt II. VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi.
Uysal, İ., 1999. Morphological, anatomical and ecological studies on the two Turkish endemic species collected from Kazdağı (B1 Balıkesir) Allium sibthorpianum Schultes & Schultes fill. and Allium reuterianum Boiss. Tr J of Botany 23,137-148.
Yang, L., Liu, Q., Wang, Y., & Liu, L. (2017). Identification and characterization of a glossy mutant in Welsh onion (Allium fistulosum L.). Scientia Horticulturae, 225, 122-127.