Bilgi Stoku Bağlamında Sosyokültürel Yapının Kadın Kimliğini, Kimlik İnşası Sürecinde Etiketlemesi: Atasözleri Örneği

Bireylerin, toplumsal cinsiyet kimlikleri ve bu kimliklere atfedilen rolleri biyolojik cinsiyetin doğal sonucu olmayıp, sosyokültürel yapıtarafından kültürel olarak inşa edilmektedir. Toplumsal kimliklerin inşasını açıklayabilmek için bu çalışmada Schutz’un bilgi stoku kavramıkullanılarak, kültür kavramı içerisinde kadın kimliğiyle ilgili olumsuz betimlemelerin kadın kimliğini nasıl damgaladığı ortaya konulmayaçalışılmıştır. Kültür, toplumsal ahlak ve değerler, örf adet ve gelenekler, dil ve inanç öğelerinden meydana geldiğinden ve geniş kapsamlıolduğu için çalışma atasözleri örneğiyle sınırlandırılmıştır. Çalışmada atasözleri bağlamında veri analizi için; Türk Dil Kurumununyayınladığı Ömer Asım Aksoy’un çalışması olan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü ve yine Türk Dil Kurumun yayınladığı Bölge AğızlarındaAtasözleri ve Deyimler isimli eserlerden yararlanılmıştır. İlgili eserlerde bulunan 7898 atasözü içerisinde kadın kimliğiyle ilgili damgalayıcıbetimlemeler içeren 66 atasözü tespit edilmiştir. Tespit edilen 66 atasözü bilgisayar destekli nitel veri analiz programından yararlanılarak“Yorumlayıcı Fenomenolojik” analize tabi tutulmuştur. Analiz sonucunda ilgili atasözlerinde kadın kimliğiyle ilgili “Kadının KarakterÖzellikleri”, “Erkeğin Kadına Bakışı”, “Kadının Erkekle Olan İlişkileri”, olarak isimlendirilen 3 farklı tema ortaya çıkmış bu temalar altındakadının “Dert Sebebi”, “Geçimsiz”, “Ahlaksız”, “Güvenilmez”, “Hilekâr”, “Kindar”, “Nankör”, “Savurgan”, “Değersiz” ve “Beceriksiz” olarakdamgalandığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

atasözü, damga, kadın, toplumsal cinsiyet

Sociocultural Structure in the Context of the “Stock of Knowledge” Labeling the Identity of Women in the Process of Identity Construction: The Example of Proverbs

Individuals’ gender identities and their roles ascribed to these identities are not the natural result of biological sex, but are culturallyconstructed by the sociocultural structure. In order to explain the construction of social identities, in this study, using Schutz’s conceptof “Stock of Knowledge”, it has been tried to reveal how negative descriptions of female identity stigmatize women’s identity within theconcept of culture. The study is limited to the example of proverbs because it consists of culture, social ethics and values, customs andtraditions, language and belief elements and is comprehensive. For data analysis in the context of proverbs in the study; The Proverbsand Idioms Dictionary, which is the work of Ömer Asım Aksoy published by the Turkish Language Association, and the Proverbs andIdioms in the Dialects of the Region published by the Turkish Language Association were used. Among the 7898 proverbs found in therelated works, 66 proverbs containing stigmatizing descriptions of the identity of women were identified. 66 proverbs determined weresubjected to “Interpretative Phenomenological” analysis by using the computer-aided qualitative data analysis program. As a result of theanalysis, three different themes, namely “Woman’s Character Traits”, “Man’s View of Woman”, “Woman’s Relationships with Man”, aboutfemale identity have emerged in the relevant proverbs. It was concluded that he was stigmatized as “Unreliable”, “Deceitful”, “Spiteful”,“Ungrateful”, “Wasteful”, “Worthless” and “Incompetent”.

PDF

___

Akbalık, Esra (2013); "Türk Atasözlerinde Cinsiyet Algısı", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 36, s. -.
Aksoy, Ömer Asım (1976); "Atasözleri Ve Deyimler Sözlüğü", (Cilt 3), Türk Dil kurumu.
Apay, Serap Ejder ve Betül Uzun Özer (2020); "Atasözleri ve Deyimlerde Toplumsal Cinsiyet İmgesi", Cilt 13, Sayı 72, s. 1120.
Aşan, Nuh ve Tarkan Demi̇r (2015); "Kadına Şiddetin Arka Planı: Atasözleri̇ Ve Deyi̇mleri̇mi̇z", Backgrund of Violence Against Women: Our Proverbs and Idioms, Sayı 6, s. 179-196.
Batur, Zekerya (2011); "Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri", Electronic Turkish Studies, Cilt 6, Sayı 3.
Bayyurt, Yasemin ve Fatma Nevra Seggie (Eds.). (2018). "Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları": Anı Yayıncılık.
"Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler", (2019); (Ed.: M. S. Kaçalin, Baskı: 6), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Creswell, John W. (2016); "Nitel Araştırma Yöntemleri", (Çev.: S. B. Demir ve M. Bütün) (Baskı: 3), Siyasal Kitabevi.
Çiftçi, Adil (2008); "Bilgi-Sosyolojik Din Sosyolojisinde Bir Kavram: Durum Tanımı".
Durmuş, Oğuzhan (2018); "Türkçede Aykırı Atasözleri", Türkbilig, Sayı 36, s. 29-40.
Genç, Hanife Nâlân (2018); "Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı Olarak Kadın", Folklor/Edebiyat, Cilt 24, Sayı 94, s. 13-34.
Giddens, Anthony ve Philip W. Sutton (2017); "Sosyoloji", (Çev.: M. Şenol vd.) (Baskı: 7), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
Goffman, Erving (2014); "Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar", (Çev.: Ş. Geniş, L. Ünsaldı ve S. N. Ağırnaslı) (Baskı: 1), Heretik Yayıncılık, Ankara.
Günindi-Ersöz, Aysel (2010); "Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri", Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 6, s. 167-182.
Gürel, Emet ve Merba Tat (2019); "Türkçede Beden Olgusu: Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İçerik Analizi", Akdeniz Iletisim, Sayı 32.
Okray, Zihniye (2015); "Türk Atasözleri Ve Deyimlerinde Kadın İmgesi", LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s. 93-102.
Osanmaz, Bahar (2015); "Kayarcık Köyü'nden Derlenen Atasözü ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme", SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, s. 20.
Saldana, Johnny (2019); "Nitel Araştırmacılar İçin Kodlama El Kitabı", (Çev.: Kollektif), Pegem Akademi Yayıncılık.
Schütz, Alfred (2018); "Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler", (Çev.: A. Akan ve S. Kesikoğlu) (Baskı: 1), Heretik Yayıncılık, Ankara.
Yiğitoğlu, Mustafa ve Zana Yalçınkaya (2016); "Türkçedeki Cinsiyetçi Atasözleri ve Deyimler Üzerine Bir İnceleme", Ankara: İDİL Sanat ve Dil Dergisi, Cilt 5, Sayı 26, s. 1659-1669.

ISSN: 2146-5959
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Bülent Ecevit Üniversitesi (Önceden Zonguldak Karaelmas Üniversitesi)