İŞGAL VE GÖÇ: İZMİR ÖRNEĞİ

Bu çalışmanın amacı İzmir işgalinin yol açtığı göç hareketliliğini irdelemektir. Yunanistan 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’i işgal etmiş ve hemen ardından işgal sahasını Batı Anadolu boyunca yaymıştır. İşgal kısa sürede bölgede kapsamlı bir göç hareketliliğine yol açmıştır. Zira işgal kuvvetleri ile Rum çeteleri sivil halka yönelik şiddetli katliamlara girişmekten geri durmamıştır. Bu zorbalığın bir nedeni işgal bölgelerinin demografik yapısını Yunanlılar lehine değiştirmektir. Dolayısıyla işgal altındaki yerli Müslüman ahalinin bölgeyi terk etmesine işgal kuvvetleri sıcak yaklaşmıştır. Bu nedenle çok sayıda Müslüman Türk malını mülkünü terk ederek Yunan zulmünden kaçmış ve Anadolu’nun daha güvenli olarak gördükleri iç kesimlerine doğru göç etmek zorunda kalmıştır. Araştırmanın odak noktasını bu göç hareketi oluşturmaktadır. Göç sürecinde Müslüman ahalinin karşılaştığı güçlükler, maruz kaldığı zulüm, göç yollarında ve yerleştikleri bölgelerde yaşadıkları zorluklar dönemin koşulları bağlamında ele alınmıştır. Son olarak işgalin sona ermesiyle göçmenlerin geri dönüş sürecine değinilmiştir. Araştırmada birincil kaynaklar gazeteler ve doğrudan konuya temas eden bilimsel eserler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İzmir, İşgal, Göç

OCCUPATION AND MIGRATION: THE CASE OF İZMİR

The aim of this study is to examine the migration mobility caused by the occupation of İzmir (1919). As known, Greece occupied İzmir on May 15, 1919 and soon afterwards they took control of the occupied area advancing towards Western Anatolia. The occupation led to an extensive migration movement in the region in a short time. Because the occupation forces and the Greek gangs did not hesitate to engage in violent massacres against the civilian population. One of the reasons of this tyranny was to change the demographic structure of the occupied territories in favor of the Greeks. Therefore, the occupation forces welcomed the Muslim population to leave the region. For this reason, many Muslim Turks fled from Greek persecution by abandoning their possessions. Most of these people had to migrate to the inner parts of Anatolia to find a safer place. The research deals with this migration movement caused by the occupation. The difficulties faced by the Muslim people during the migration process, the persecution they were exposed to, the difficulties they faced on their migration routes and in the regions where they settled were examined in the context of the conditions of the period. Finally, the return process of immigrants after the end of the occupation is mentioned. In the research, primary sources, historical newspapers, and scientific works regarding this issue were used.

Keywords:

İzmir, Occupation, Migration,

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı (1996) “Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezalimi”, C.II, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
Çakmak, Z. (2007) “İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi (1919-1922)”, İstanbul: Yeditepe Yayıncılık.
Çelebi, M. (2015) “Ahenk ve Halk Gazetelerinde İşgal Hatıraları (1919-1922)”, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Duru, O. (2017) “Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları”, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Erdem, U. (2018) “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Muhacir Komisyonları ve Faaliyetleri (1860-1923)”, Ankara: TTK Yayınları.
Jaeschke, G. (2011) “Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri”, Çev. Cemal Köprülü, Ankara: TTK Yayınları.
Karakuş, U. (2018) “Batı Anadolu’da Yunan İşgali Nedeniyle Ortaya Çıkan Göçler (1919-1923)”, (Basılmamış Doktora Tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kıranlar, S. (2013) “Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923)”, Ankara: TTK Yayınları.
McCarthy, J. (2020) “Ölüm ve Sürgün-Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922)”, Çev. Fatma Sarıkaya, Ankara: TTK Yayınları.
Öztoprak, İ. (2014) “Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele”, Ankara: TTK Yayınları.
Selvi, H. (2007) “İşgal ve Protesto İzmir’in İşgali ile İlgili Protesto Telgrafları (15 Mayıs 1919-30 Temmuz 1919”, İstanbul: Değişim Yayınları.
Smith, M. L. (2002) “Yunan Düşü”, Çev. Halim İnal. Ankara: Ayraç Yayınları.
Soysal, İ. (2000) “Tarihçeleri ve Açıklamalarıyla Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945)”, C.I, Ankara: TTK Yayınları.
Şimşir, B. (2017) “Balkan Savaşlarında Rumeli Türkleri, Kırımlar-Kıyımlar- Göçler (1821-1913)”, İstanbul: Bilgi Yayınları.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (1985) “Türk-Yunan İlişkileri ve Megalo İdea”, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Yıldırım, H. (2020) “Mütareke Döneminde Göç ve İskân (1918-1923)”, Ankara: TTK Yayınları.
“Yunan İllerinde Zavallı Esirlerimiz” (1998), Transkripsiyon: Muhammed Sâfi, İstanbul: Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi Neşriyatı.
Altuğ, Y. (1993) “Bir Yunan Diplomatına Göre Yunanistan’ın Batı Anadolu Macerası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 9 (27): 493-511.
Arıkan, Z. (1988) “İşgal Dönemi İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5 (13): 145-166.
Bostancı, E. (2021) “Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre İzmir ve Aydın’da Yunan İşgali ve Mezalimi Üzerine İtilaf Devletleri Nezdinde Yapılan Siyasi Teşebbüsler”, Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, (2) 1: 52-81.
Çakmak, Z. (Kış 2017/I) “Yunanistan’ın Batı Anadolu’yu İşgali Sırasında Osmanlı Rumlarını Silah Altına Alması”, Belgi Dergisi, (13): 352-361.
Çapa, M. (1994) “Anadolu’da Yunan İşgalinin Sebep Olduğu İç Göçler”, ATAM Dergisi, X (29): 379-389.
Çelebi, M. (2019) “Bir İtalyan Gazetecinin Kaleminden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX / (Özel Sayı: İzmir’in İşgali): 131-154.
Çetin, N. (2019) “Açıksöz Gazetesi’ne Göre Milli Mücadele Dönemi’nde İzmir”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX / (Özel Sayı: İzmir’in İşgali): 217-241.
Çevik, Z. ve Karakuş, U. (2018). “Milli Mücadele Döneminde Osmanlı Hükümeti’nin İstanbul’a Gelen Batı Anadolu Mültecilerine Yardımları (1919-1922), Mediterranean Journal of Humanities, VIII / (2), 277-290.
Çınar, S. (2019) “İzmir’in İşgali Üzerine Mülteci Durumuna Düşen Türklere Hilal-i Ahmer Cemiyeti Aracılığı İle Yapılan Nakdî Yardımlar”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIX / (Özel Sayı: İzmir’in İşgali): 243-270.
Çukurova, B. (1987) “25 Mayıs 1919 İzmir’de Yunan Mezalimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 3 (8): 461-472.
Demirhan, H. (2019) “Paris Barış Konferansı’nda (1919) Yunanistan’ın Toprak Talepleri ve Batı Anadolu’nun İşgal Kararının Alınması”, Asia Minor Studies, 7 (2): 201-219. Durgun, B. (2000) “İşgal Yıllarında İzmir’in Ekonomik Durumu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3 (10): 1-40.
Gökçen, S. (2016) “Milli Mücadele’de Yunan İşgallerinin Genel Karakteri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, (23): 89-112.
Güçlü, M. (2011/Bahar) “İzmir’in İşgaline Tanık Olan Bir Zatın Kaleminden: “İzmir’de Neler Oldu? 1336/1920)” Kitapçığı Üzerine”, ÇTTAD, X / (22): 65-75.
İpek, N. (1996) “Göçmen Köylerine Dair”, Tarih ve Toplum, 25 (150): 15-21.
Jaeschke, G. (1968) “İngiliz Belgelerinin Işığı Altında Yunanlıların İzmir Çıkartması”, Çev. Mihin Eren, Belleten, XXXII (128): 567-576.
Kalelioğlu, O. (2008) “Türk-Yunan İlişkileri ve Megali İdea”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (41): 105-123.
Karayaman, M. (2007) “İzmir Valisi İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, ÇTTAD, VI (15): 3-18.
Okur, M. ve Kul, H. (2019) “İzmir’in İşgaline Dair İstanbul Basınında Çıkan Haber ve Yorumlar”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX / (Özel Sayı: İzmir’in İşgali): 175-215. Orhonlu, C. (1973) “Yunan İşgalinin Meydana Getirdiği Göç ve Yunanlıların Yaptıkları “Tehcir”in Sonuçları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, XXXVII (148): 485-497.
Özgiray, A. (1993) “Akhisar’daki İngiliz Askeri Kontrol Subayı Yüzbaşı P. Hadkinson’un Yunan İşgal Bölgesi’ndeki İzlenimleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1 (3): 149-158.
Özgiray, A. (1989) “Yunan Amaçları ve İtilaf Devletleriyle Birlikte Türkiye Üzerine Çevirdikleri Entrikalar (1914-1919)”, Atatürk Yolu Dergisi, 1 (04): 549-561.
Özkan, K. (2020) “Yunan İşgali Sırasında Göç Eden ve Büyük Taarruz Sonrasında Memleketlerine Dönen Muhtaç Köylülere TBMM’nin Yaptığı Yardımlar”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (38): 137-166.
Pancar, E (2009) “Yunan İşgalleri Karşısında Göç Hareketi”, ÇTTAD, VIII / (18-19): 55-67.
Sarısır, S. (2006) “Yunanlıların Batı Anadolu'da Nüfus Çoğunluğunu Sağlama Gayretleri ve Yunan Hükümeti'nin Bir Genelgesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (37-38): 27-139.
Şentürk, A. ve Yavuz, B.A. (2019) “İtalyan Basınında İzmir’in İşgali”, Researcher: Social Science Studies, 7 (3): 118-130.
Tekir, S. ve Ural, S. (2017) “Batı Anadolu’da Yunan İşgali ve Aydın Muhacirleri (1919-1920)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, (26): 125-148.
Turan, M. (1996) “İzmir’in İşgali Üzerine”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12 (36): 739-753.
Turan, O. (2018) “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre Yunan Ordusu’nun İzmir’e Çıkması ve İşgale İlişkin Tanıklıklar”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII / (Özel Sayı): 103-126.
Yıldırım, H. (2014) “Mütareke Yıllarında Osmanlı Topraklarında Göçleri Önlemeye Yönelik Çabalar”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 7 (14): 71-95.
Yiğit, Y. ve Şahin, E. (2019) “Bir Polisin Gözünden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX / (Özel Sayı: İzmir’in İşgali): 105-129.