Kurumsal Teori Perspektifinden EFQM Modelinin Stratejik İKY Üzerine Etkisi, Ampirik Bir Çalışma

Stratejik İKY, kuruluşlarda sürdürülebilir rekabet avantajı sağlanması için insan faktörünün işletme süreçlerinde en önemli faktör olarak görülmesini önermektedir. Bu süreçler arasında işletmelerde uygulanan kalite mükemmelliği süreçleri de bulunmaktadır. İlk kez yapılan bu çalışmanın amacı Türkiye’deki kuruluşlarda EFQM modeli kullanımı ile Stratejik İKY uygulamaları arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. EFQM modeli uygulayan ve uygulamayan 260 işletmenin orta, üst düzey yönetici ve genel müdürlerine bir anket yapılmıştır. Bu çalışmada, Türkiye'de EFQM modelinin yayılımı konusunda tek yetkili kuruluş olan Türkiye Kalite Derneği (KalDer)’nin toplam 732 üyesinden 260 işletme araştırmaya katılmıştır. Stratejik İKY ile ilgili sonuçlara kurumsal teori açısından bakıldığında, EFQM modelinin kullanılmasıyla araştırmada seçilen stratejik İKY uygulamaları arasında pozitif ve anlamlı ilişki bulunmuştur (H1). EFQM modeli kullanma süresi ile seçilen stratejik insan kaynakları uygulamaları arasında yine pozitif ve anlamlı ilişki bulunmuştur (H2). Bu araştırma sonuçları, EFQM modeli kullanılmasının işletmelere kurumsal düzeyde katkı yapabileceğini göstermektedir. Ancak işletmelerin kalite kültürünü içselleştirmek yerine şekilciliğe kaçarak normatif ve özellikle baskıcı eş biçimlilik sebebiyle kalite mükemmelliği modellerini benimsemiş olma riski de dikkate alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

EFQM Modeli, Mükemmellik Modelleri, Stratejik İKY, Eş Biçimlilik

PDF

___

AKGÜL, A. (2005). Tıbbi araştırmalarda istatistiksel analiz teknikleri “SPSS uygulamaları”.(2. Baskı). Ankara: Emek Ofset.
ALAYOĞLU, N. (2010). Rekabet üstünlüğü sağlamada insan kaynakları ve rekabet stratejileri uyumunun önemi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, SBE Dergisi, 9(17): 27-49.
AMALNICK, M. S., & ZARRİN, M. (2017). Performance assessment of human resource by integration of HSE and ergonomics and EFQM management system. International Journal of Health Care Quality Assurance. 30(2): 160-174.
AYPAY, A. (2001). Örgütsel analizde teorik gelişmeler: Yeni kurumsalcılık. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 7(4): 501-511.
BAYO-MORİONES, A., BELLO-PİNTADO, A., & MERİNO-DÍAZ-DE-CERİO, J. (2011). Quality assurance practices in the global supply chain: the effect of supplier localisation. International Journal of Production Research, 49(1), 255-268.
BALBASTRE-BENAVENT, F., & CANET-GİNER, M. T. (2011). The strategy formation process in the EFQM Excellence Model: a critical review and new perspectives. Total Quality Management & Business Excellence, 22(7), 727-742.
BOU‐LLUSAR, J. C., ESCRİG‐TENA, A. B., ROCA‐PUİG, V., & BELTRÁN‐MARTÍN, I. (2005). To what extent do enablers explain results in the EFQM excellence model?. International Journal of Quality & Reliability Management. 22(4): 337-353.
CALVO‐MORA, A., LEAL, A., & ROLDÁN, J. L. (2006). Using enablers of the EFQM model to manage institutions of higher education. Quality Assurance in Education. 14(2): 99-122.
CANİA, L. (2014). The impact of strategic human resource management on organizational performance. Economia. Seria Management, 17(2): 373-383.
CASTKA, P., BAMBER, C. J., & SHARP, J. M. (2003). Measuring teamwork culture: the use of a modified EFQM model. Journal of Management Development. 22(2): 149-170.
CHADWİCK, C., SUPER, J. F., & KWON, K. (2015). Resource orchestration in practice: CEO emphasis on SHRM, commitment‐based HR systems, and firm performance. Strategic Management Journal, 36(3): 360-376.
CİNGÖZ, A., & AKDOĞAN, A. (2013). İnsan Kaynakları Yönetiminin Stratejik Bir Boyut Kazanması İçin Gerçekleştirilen Faaliyetlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (42), 91-122.
CİRANOĞLU, M. VE KAYMAZ, K. (2018). EFQM Mükemmellik Modeli’nin İşletmelerin Stratejik Yeteneklerine Katkısı. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(31), 237-261.
CORREDOR, P., & GOÑİ, S. (2010). Quality awards and performance: is there a relationship? The TQM Journal. 22(5), 529-538.
ÇALIŞKAN, H. (2019). Sağlık Kurumlarında Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminin Örgütsel İnovasyona Etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 341-358.
DAHLGAARD, J. J., KHANJİ, G. K., & KRİSTENSEN, K. (2008). Fundamentals of total quality management. Routledge.
DEMİRTAŞ, Ö. (2014). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminin Örgütsel Ve Bireysel Düzeyde Etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 75-101.
DEVELİOĞLU, K., HAŞİT, G., & BAĞCI, Ü. G. (2006). Toplam kalite yönetimi çerçevesinde yöneticilerin insan kaynakları yönetimine bakışları: Bursa (DORSAB)’da bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 191-204.
DİMAGGİO, P. J., & POWELL, W. W. (1983). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
EFİL, İ. & SARAÇ, M. (2009). Stratejik Yönetim ve Performans Ölçümünde Performans Karnesi ve EFQM Mükemmellik Modeli ile Sinerji Yaratmak. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 11(2), 37-54.
ESCRİG, A. B., & DE MENEZES, L. M. (2015). What characterizes leading companies within business excellence models? An analysis of “EFQM Recognized for Excellence” recipients in Spain. International Journal of Production Economics, 169, 362-375.
ESCRİG-TENA, A. B., GARCİA-JUAN, B., & SEGARRA-CİPRÉS, M. (2019). Drivers and internalisation of the EFQM excellence model. International Journal of Quality & Reliability Management. 36(3), 398-419.
FİDAN, T. (2017). Kurumsalcılık Yaklaşımları Ve Yeni Kurumsalcılık Perspektifinden Eğitim Örgütleri. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-16.
FONSECA, L. (2015). Relationship between ISO 9001 certification maturity and EFQM business excellence model results. Quality Innovation Prosperity, 19, 85-102.
GARBAROVA, M. (2017). Improving human resources management using the EFQM Excellence Model. International Journal of Organizational Leadership, 6, 335-340.
GÓMEZ-LÓPEZ, R., SERRANO-BEDİA, A. M., & LÓPEZ-FERNÁNDEZ, M. C. (2015). Motivations for implementing TQM through the EFQM model in Spain: an empirical investigation. Total Quality Management & Business Excellence, 27(11-12), 1224-1245.
GÓMEZ-LÓPEZ, R., SERRANO-BEDİA, A. M., & LÓPEZ-FERNÁNDEZ, M. C. (2019). An exploratory study of the results of the implementation of EFQM in private Spanish firms. International Journal of Quality & Reliability Management. 36(2): 331-346.
GORENAK, Š. (2015). European foundation for quality management excellence model can encourage ISO 26000 implementation. Perspectives on Business and Management; Bobek, V., Ed.; InTech: Rijeka, Croatia, 23-43.
GREEN, K.W., B. MEDLİN, VE R. MEDLİN. (2001) Strategic Human Resource Management: Measurement Scale Development. Academy Of Strategic and Organizational Leadership Journal, 5(2), 99-112. GREENWOOD, R., & HİNİNGS, C. R. (1996). Understanding radical organizational change: Bringing together the old and the new institutionalism. Academy of Management Review, 21(4), 1022-1054.
KALDER, Eğitim Kurumları için TKY ve Özdeğerlendirme. Mavi basım. Cilt 32. İstanbul: Türkiye Kalite Derneği, 2002.
KALDER, Tarihçe. 12 4 2020. http://www.kalder.org/tarihce (erişildi: 4 12, 2020).
KARCIOĞLU, F. VE SERÇEMELİ, C. (2018). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından İş Hukukunun Önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11(60), 965-977.
KAVİ, E. (2010). Stratejik Açıdan İnsan Kaynakları Yönetiminin Kalite Yönetimindeki Sorumluluğu Üzerine Bir Alan Araştırması. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (50), 783-811.
KAZAN, H. (2016). Bilimsel Araştırma Teknikleri. Ders Kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
KESKİN, H., AKGÜN, A. E., & KOÇOĞLU, İ. (2016). Örgüt teorisi. İstanbul: Nobel Dağıtım. KOÇEL, T. (2011). İşletme Yöneticiliği (13. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
KUENG, P. (2000). Process performance measurement system: a tool to support process-based organizations. Total quality management, 11(1), 67-85.
LENGNİCK-HALL, C. A., BECK, T. E., & LENGNİCK-HALL, M. L. (2011). Developing a capacity for organizational resilience through strategic human resource management. Human resource management review, 21(3), 243-255.
LEWIS, A. C., CARDY, R. L., & HUANG, L. S. (2018). Institutional theory and HRM: A new look. Human Resource Management Review, 29(3), 316-335.
LİN, C. S., & SU, C. T. (2013). The Taiwan national quality award and market value of the firms: An empirical study. International Journal of Production Economics, 144(1), 57-67.
LOSHALİ, S. VE KRİSHNAN, V. R. (2013). Strategic Human Resource Management And Firm Performance: Mediating Role Of Transformational Leadership. Journal Of Strategic Human Resource Management, 2(1), 9-19.
MANN, R., ADEBANJO, D., & TİCKLE, M. (2011). Deployment of business excellence in Asia: an exploratory study. International Journal of Quality & Reliability Management. 28(6), 604-627.
MCADAM, R., LEONARD, D., HENDERSON, J., & HAZLETT, S. A. (2008). A grounded theory research approach to building and testing TQM theory in operations management. Omega, 36(5), 825-837.
MEHRA, S., HOFFMAN, J. M., & SİRİAS, D. (2001). TQM as a management strategy for the next millennia. International Journal of Operations & Production Management. 21(5/6), 855-876.
MEYER, J. W., & ROWAN, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
NABİTZ, U., JANSEN, P., VAN DER VOET, S., & VAN DEN BRİNK, W. (2009). Psychosocial work conditions and work stress in an innovating addiction treatment centre. Consequences for the EFQM Excellence Model. Total Quality Management, 20(3), 267-281.
ÖZKARAL, M. (2018). Örgütler Neden Benzeşir ve/veya Farklılaşır? Türkiye’deki Kamu Yönetimi Lisans Bölümleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul Gelişim Üniversitesi SBE Dergisi, 6(2), 68-90.
PAAUWE, J., & BOSELİE, P. (2003). Challenging ‘strategic HRM’and the relevance of the institutional setting. Human Resource Management Journal, 13(3), 56-70.
PARA-GONZÁLEZ, L., JİMÉNEZ-JİMÉNEZ, D., & MARTÍNEZ-LORENTE, Á.N.R. (2016). Do total quality management and the European Foundation for Quality Management model encourage a quality-oriented human resource management system? International Journal of Productivity and Quality Management, 17(3), 308-327.
PARA-GONZÁLEZ, L., JİMÉNEZ-JİMÉNEZ, D., & MARTÍNEZ-LORENTE, A. R. (2018). The link between people and performance under the EFQM excellence model umbrella. Total Quality Management & Business Excellence, 1-21.
SAİZARBİTORİA, I. H. (2006). How quality management models influence company results–conclusions of an empirical study based on the Delphi method. Total Quality Management & Business Excellence, 17(6), 775-794.
SCHREURS, J., & MOREAU, R. (2006). The EFQM self assessment model in performance management. In Proceedings ECEL 2006 conference Athene. www.researchgate.net, 1-5.
SELZNICK, P. (1996). Institutionalism" Old" and" New". Administrative Science Quarterly, 41(2), 270-277.
SEVİÇİN, A. (2009). “Sürdürülebilir Rekabet Üstünlüğü” Kavramı Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 5(10), 171-185.
SUÁREZ, E., CALVO-MORA, A., & ROLDÁN, J. L. (2006). The Role Of Strategic Planning in Excellence Management Systems. European Journal Of Operational Research, 248(2), 532-542.
SUÁREZ, E., CALVO-MORA, A., ROLDÁN, J. L., & Periáñez-Cristóbal, R. (2017). Quantitative research on the EFQM excellence model: A systematic literature review (1991–2015). European Research on Management and Business Economics, 23(3), 147-156.
TRÉBUCQ, S., & MAGNAGHİ, E. (2017). Using the EFQM excellence model for integrated reporting: A qualitative exploration and evaluation. Research in International Business and Finance, 42, 522-531.
UYSAL, G. (2012). Human resource focus in TQM awards. Uysal, Gürhan (2012). Human Resource Focus in TQM Awards. Journal of US China Public Administration, March, 9(3), 338-345.
VAN SCHOTEN, S., DE BLOK, C., SPREEUWENBERG, P., GROENEWEGEN, P., & WAGNER, C. (2016). The EFQM Model as a framework for total quality management in healthcare. International Journal of Operations & Production Management. 36(8), 901-922.
YOUSAF, M., & BRİS, P. (2019). A Systematic Literature Review of the EFQM Excellence Model from 1991 to 2019. International Journal of Applied Research in Management and Economics, 2(2), 11-15.
ZEHİR, C., GUROL, Y., KARABOGA, T., & Kole, M. (2016). Strategic human resource management and firm performance: the mediating role of entrepreneurial orientation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 235, 372-381.
ZHANG, J., Lİ, H., Lİ, V., XİA, B., & SKİTMORE, M. (2020). Internal relationships of market-oriented EFQM enablers in the Chinese construction industry. Engineering, Construction and Architectural Management. 1-24.