KENTLEŞME SORUNLARI KAPSAMINDA ŞANLIURFA’NIN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

KENTLEŞME SORUNLARI KAPSAMINDA ŞANLIURFA’NIN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÖZET Şanlıurfa 1980’li yılların ortasından itibaren GAP çalışmaları, 1990’lı yıllarda sulu tarıma geçilmesiyle Güney Doğu Anadolu Bölgesinin cazibe merkezi haline gelmiştir. Şanlıurfa hem hızlı nüfus artışı hem de cazip özelliklerinden dolayı çok göç almıştır. Kent merkezi aldığı göçlerin de etkisiyle 1980’li yıllardan itibaren hızlı kentleşme sürecine girmiştir. 1985 yılında % 50 olan kentleşme oranı 2015 yılında %92’ye çıkmıştır. Kısa sürede bu kadar hızlı gerçekleşen bir kentleşme sürecinde elbette birçok kentleşme ve çevre sorunu ortaya çıkacaktır. Ama konumu ve özelliklerinden dolayı Şanlıurfa’da diğer illerimizden farklı çevre sorunları yaşanmaktadır. Şanlıurfa, Suriye, Irak ve İran üçgeninde bulunduğundan çöl bölgelerinden gelen tozlu rüzgardan dolayı kirli hava akımına maruz kalmaktadır. Kent içinde çok yaygın olarak bulunan pide fırınları ve şehir içinde kalan küçük sanayi kentin havasını çok ciddi anlamda kirletmektedir. GAP dolayısıyla yapılan sulu tarımdan ötürü bilinçsizce tarlalar su, gübre ve ilaçla doldurularak tarım toprakları çoraklaşarak kirlenmektedir. Şehir içinde araçların denetimsiz çalışması, fazla araç ve şehir merkezinde kalan otogar çok ciddi gürültü ve hava kirliliğine neden olmaktadır. Şanlıurfa birçok tarihi ve kültürel değerler sahiptir ama bunların çoğu ilgisizlikten ve bakımsızlıktan ya yıkılmakta ya da aslına uygun onarılamayacak şekilde tahrip olmaktadır. İste bu çalışmada Şanlıurfa’ya has olan bu tür çevre sorunları ve çözüm önerileri anlatılmıştır. Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Sorunları, Kentleşme, Şanlıurfa Çevre Sorunları, ENVIRONMENTAL PROBLEMS IN ŞANLIURFACITY AND RELATED RECOMMENDATIONS AS A PART OF PROBLEMS OF URBANIZATION ABSTRACTŞanlıurfa has become a center of attraction in the South Eastern Anatolia Region with Southeastern Anatolia Project (GAP) since the middle of the 1980s, and with the emergence of irrigated agriculture in the 1990s. Şanlıurfa has received a large number of immigrants due to its rapid population growth and available opportunities. The city center has been undergoing a rapid urbanization process since 1980s with the influence of migrations it has received. The urbanization rate, which was 50% in 1985, increased to 92% in 2015. A number of problems related to urbanization and environment will eventually arise as a result of an urbanization process, which takes place so quickly. However, Şanlıurfa experiences environmental problems that are different from those of other cities due to its location and distinctive characteristics. Because it is located in the triangle of Syria, Iraq and Iran, Şanlıurfa is exposed to polluted air flow due to the dusty wind originating in the desert regions. The bake houses, which are very common in the city, and industrial area located in the city center pollute the air very seriously. As a result of the irrigated agriculture practiced within the scope of GAP, the fields are unconsciously filled with water, fertilizers and medicines, and the agricultural lands have been more and more polluted and turning into a desert. An excessive number of vehicles and bus terminals located in the city center cause serious noise and air pollution problems. Şanlıurfa has many historical and cultural values, but most of them are either destroyed because of neglect and lack of care or are damaged in such a way that they cannot be properly repaired. Therefore, this study aims to discuss these environmental problems and propose solutions. Keywords: environment, environmental problems, urbanization, environmental problems related to Şanlıurfa city

Anahtar Kelimeler:

: Çevre, Çevre Sorunları, Kentleşme, Şanlıurfa Çevre Sorunları

PDF

___

KAYNAKÇAAlgan, Tülay; Bilen, Serdar. “Toprak Kirlenmesi ve Biyolojik Çevre”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, 2005.Armağan, Bülent; Kınacı, Cumali. GAP Bölgesi Şanlıurfa Katı Atık Değerlendirmesi, Şanlıurfa 1996. Aydoğdu, Mustafa Hakkı. Harran Ovasındaki Sulama Birliklerinin Yapısal Sorunları ve Çözüm Önerileri, Şanlıurfa 2014.Aykaç Burhan. Kentleşmenin Yarattığı Sorunlar ve Çözüm Yolları, İller ve Belediyeler Dergisi, Ankara, 1988.Balcı, Nihat, (1994). “Bir Çevre Kirlenmesi Sorunu Olarak Gürültü”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı: 3-4, İstanbul, s.15-23Bulut, Hüsamettin; Yeşilnacar, İrfan; Rastgeldi, Tuba; Aslan, Mustafa; Uçar, Deniz. Toz Bulutlarının İç ve Dış Ortam Hava Kalitesine Etkileri: Şanlıurfa Örneği, Harran Üniversitesi Dergisi, 2008.Çoban, Asım. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Nüfus ve Nüfus Hareketleri, Şanlıurfa 2012Değirmenci, Hasan. Sulama Yönetimi ve Sorunları, Şanlıurfa 2012.DİE. Genel Nüfus Sayımı, DİE Yayını, Ankara 1980.Engin, Naci. Hava Kirlenmesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, Sayı: 47, İstanbul 2011.Eyyübiye Belediyesi. http://www.eyyubiyekonutlari.com/erişim: 12.01.2018.GÖRMEZ, Kemal. Çevre Sorunları, Nobel Yayınevi, Ankara 2010.Karaca, Ayten; Turgay Oğuz. Toprak Kirliliği, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, Sayı: 1, 2012.Karagül, Mustafa. Dünya Ekonomisi, Nobel Yayınevi, Ankara 2010.Karaköprü Belediyesi. http://www.karakopru.bel.tr/news_detail.phpid=300/2017/erişim: 01.02.2018.Kayan, Ahmet, Temel Bileşenler Bakımından GAP'ın Tamamlanma Oranı ve Üretim Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Sayı: 7, 2013Keleş, Ruşen; Ertan, Birol. Çevre Hukukuna Giriş, İmge Kitapevi, Ankara 2002.Keleş, Ruşen; Hamamcı Can; Çoban, Aykut. Çevre Politikası, İmge Kitapevi, Ankara 2009. Kemirtlek, Aynur. Entegre Katı Atık Yönetimi, Şanlıurfa 2005.Kırımhan, Sücattin. Hava Kirliliği ve Kontrolü, Turhan Kitapevi, Ankara 2006. Kurtoğlu, Mehmet. Kültür Şehri Şanlıurfa, Atalay Matbaacılık, Ankara 2006Şahinalp, M. Sait. “Şanlıurfa Şehri’nin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler” Coğrafi Bilimler Dergisi, Sayı: 4, 2009.Şanlıurfa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. Şanlıurfa İli Temiz Hava Eylem Planı (2014-2019), Şanlıurfa 2014.Şanlıurfa 2012 Yılı İl Çevre Durum Raporu. Şanlıurfa 2012.Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/sanliurfa-merkez-mahalleleri.html/ erişim: 01.03.2018.Şanlıurfa Fırıncılar Odası, www.urfasufo.facebook /erişim: 01.03.2018. Şengün, Taner; Kıranşan, Kemal. “Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Çöl Tozlarının Hava Kalitesi Üzerine Etkisi”,Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 59, 2013.Tolunay, Doğanay.“Toprak Kirlenmesi ve Yanlış Arazi Kullanımının Yarattığı Sorunlar ile Çözüm Önerileri”,İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı: 2-3, 1999.TÜİK. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, TÜİK Yayını, Ankara 2010.Ünlü, Mustafa; Topaloğlu, Fatih; Kanber, Rıza. (2002). GAP Yöresinde Su Kullanımı ve Tuzluluk, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, Sayı: 1, 2002.M. Emin Öner. Aşiret Eşkıya ve Devlet, Yalın Yayıncılık, Ankara 2009.Yıldız, Selami. Peygamberler Diyarı Şanlıurfa, Atalay Matbaacılık, Ankara 2009.Yıldız, Sayiter, Dere, Turgay. GAP Katı Atık Yönetimi, Şanlıurfa 2005.http://www.urfahaber24.com/sanliurfa/yanlis-sulama-ile-50-bin-hektar-alan-coraklasti-html/ erişim: 01.01.2018 http://cevrevekirliligi.blogspot.com.tr/erişim/ erişim: 01.07.2017http://www.eyyubiyekonutlari.com/ erişim: 8.01.2018http://www.guneydogutv.com/harran-topraklari-kurtuluyor-haberi-3458.html/ erişim: 10.01.2018https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/25841/mod_resource/content/0/Konu%201.pdf/erişim: 12.02.2018.https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/kanunlar_kararlar/kanuntbmmc056/kanuntbmmc056/kanuntbmmc05601710.pdf/ erişim: 10.02.2018 https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5226.html/ erişim: 08.02.2018www.urfasufo.facebook / erişim:01.03.2018 https://www.haberler.com/sanliurfa-da-arac-sayisi-251-bine-dayandi-8690432-haberi/ erişim: 01.03.2018http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/sanliurfa-merkez-mahalleleri.html/ erişim: 01.03.2018Urfahaber, https://ekogazete.wordpress.com/2014/05/16/nefes-aldigimiz-hava-hastalik-ve-olum-saciyor/ erişim: 08.03.2018.https://www.haberler.com/sanliurfa-da-arac-sayisi-251-bine-dayandi-8690432-haberi/ erişim: 01.02.2018.http://www.investsanliurfa.com/sektorler-sayfaIn.aspSayfaInId=15/ erişim: 02.03.2018.http://emlak.kanald.com.tr/Sanliurfada_imarli_arsa_kalmadi/ erişim: 11.12.2017.http://www.ekolojimagazin.com/ erişim: 01.08.2015.http://www.leventtek.com.tr/isitme-cihazi-genel-bilgi/desibel-nedir/ erişim: 10.12.2017http://www.birecik.gov.tr/kelaynak-kuslari/erişim: 18.02.2018