Yeraltısuyu besleniminin eğri numarası (SCS-CN) yöntemi ile hesaplanması:Çakıloba-Karadoruk akifer sisteminde (Beypazarı-Ankara) örnek uygulama
ABD Toprak Koruma Kurumu tarafından geliştirilen Eğri Numarası (SCS-CN) yöntemi, yağış-akış-kayıp ilişkisinin analizinde kullanılmaktadır. Yöntemden, süzülme ve toprağın arazi kapasitesi değerleri kullanılarak yeraltısuyu besleniminin tahmininde yararlanılması mümkündür. Bu çalışmada, Ankara'nın Beypazarı ilçesindeki Miyosen yaşlı çörtlü-tüflü kireçtaşlarından oluşan akiferin yağıştan beslenimi, Eğri Numarsı (CN) yöntemi ve toprak örneklerinde laboratuvarda yapılan deneylerden elde edilen arazi kapasitesi değerleri kullanılarak hesaplanmıştır. Sunulan çalışmada; yöntem tanıtıldıktan sonra, elde edilen sonuçlar ve yöntemin üstünlükleri ve zayıf yönleri tartışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, yarıkurak bir bölgede bulunan çalışma alanında yeraltısuyu besleniminin düzensiz olduğunu ve beslenimde yağışın miktarından çok yağış şekli, şiddeti ve yıl içindeki dağılımının etkin olduğunu göstermektedir. Çalışılan akifer, basınçlı bir sistem olup, sadece yüzeylendiği alanlardan yağıştan süzülme ile beslenmektedir. Akiferin boşalımı ise, kaynaklarla ve kuyulardan çekimle olmaktadır. Ancak, çekimler nedeniyle kaynaklar kurumuş durumdadır. Sistemdeki yeraltısuyu dolaşımı çok yavaş olduğundan, akifere olan beslenim ile akiferin tepkisi arasında çok büyük bir zaman ötelenmesi olmakta ve güncel veya yakın geçmişe ait yağışlarla bugünkü yeraltısuyu davranışı arasında sağlıklı bir ilişki kurulamamaktadır. Dolayısıyla akiferin bu özellikleri beslenim hesabı için kullanılabilecek yöntemleri sınırlamaktadır. Yapılan çalışma sonucunda, 32.5 km2 yüzey alanına sahip akiferin yeraltısuyu beslenimi ortalama olarak (1986-2000) 4.9x$10^6$ $m^3$/yıl hesaplanmıştır.
Estimation of groundwater recharge using the curve number method (SCS-CN):A study of the Çakıloba-Karadoruk aquifer system (Beypazarı-Ankara)
The Curve Number Method, developed by the US Soil Conservation Service (SCS), is used to analyse the relation between the rainfall, runoff and loss of a storm rainfall. If the infiltration and field capacity of the soil are known, the method can be used to estimate the groundwater recharge. In this study, recharge from precipitation of a Miocene-aged cherty and tuffy limestone aquifer located in Beypazarı (Ankara) was estimated by the SCS-CN method and field capacity of the soil zone. This paper explains the method and its application in the study area, and discusses the results and the approach. The results indicated that, groundwater recharge is irregular in the study area, that is located in a semi-arid region, and that it mainly depends on type, intensity and seasonal distribution of precipitation rather than on the total amount. The aquifer studied is a confined and closed system, and it is recharged from the surface by infiltration of precipitation. The discharge occurs through springs and abstraction from boreholes. However, the springs have dried out due to overexoploitation. Because of a very slow groundwater velocity, there is a long time-lag between the input (precipitation) and response of the system, so analysis of the relation between precipitation and recent groundwater behaviour is not straightforward. This, on the other hand, limits the number of methods applicable to estimate the recharge. In this study, the mean annual (1986-2000) groundwater recharge from the 32.5 km2 aquifer area was calculated to be about 4.9x$10^6$ $m^3$/year.
___
- Apaydın, A., 2004a. Çakıloba-Karadoruk akifer sisteminin (Beypazarı Batısı-Ankara) beslenme koşullarının araştırılması. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (yayımlanmamış).
- Apaydın, A., 2004b. SCS-CN yöntemi ve arazi kapasitesi değerleri kullanılarak yağıştan süzülme ve yeraltısuyu besleniminin tahmini. DSİ Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı, Yeraltısuları Semineri Ek Bildiriler Kitabı, DSİ, Ankara.
- Chow, V.T., Maidment, D.R., and Mays, L.W., 1988. Applied Hydrology. McGraw Hill. Book Company, New York.
- Hawkins, Re.H., 1998. Local sources for runof curve numbers. 11 th Proceedings of the Annual Symposium of the Arizona Hydrological Society, Tuscon, pp. 23-26.
- Neitsch, S.L., Arnold, J.G., Kiniry, J.R., and Williams, J.R., 2001. Soil and water asses-ment tool theoretical documentation. Blackland Research Center, Texas Agricultural Experiment Station, Temple, Texas, pp. 93-115,
- Özer, Z., 1990. Su yapılarının projelendirilmesinde hidrolojik ve hidrolik esaslar. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Havza Islahı ve Göletler Dairesi Başkanlığı, Ankara.
- Özgür, C. ve Tamgaç, Ö.F., 1986, Ankara Beypazarı Soda (Trona) Yatağının Hidrojeoloji İncelemesi, MTA Derleme Rapor No: 8101, Ankara (yayımlanmamış).
- Özgür, C, 1986, Ankara-Beypazarı Soda (Trona) Sahası Hidrojeoloji İncelemesi, Yüksek Mühendislik Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi (yayımlanmamış).
- SCS, 1972. National Engineering Handbook, Section 4, Hydrology. U.S. Department, of Agriculture, Washington.
- SCS, 1987. National Engineering Handbook NEH- Section 4: Hydrology. Chapter 4, Soil Conservation Service, USDA, Washington.
- ISSN: 1301-2894
- Başlangıç: 1976
- Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi